Wikipedia

Zapornia

rodzaj ptaka

Zapornia – rodzaj ptaków z podrodziny łysek (Fulicinae) w obrębie rodziny chruścieli (Rallidae).

Zapornia
Leach, 1816[1]
Ilustracja
Przedstawiciel rodzaju – kureczka czarnosterna (Z. bicolor)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

żurawiowe

Nadrodzina

Ralloidea

Rodzina

chruściele

Podrodzina

łyski

Rodzaj

Zapornia

Typ nomenklatoryczny

Zapornia minuta T.F. Forster, 1817 (= Rallus parvus Scopoli, 1769)

Gatunki

17 gatunków (w tym 7 wymarłych) – zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Zasięg występowania edytuj

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Eurazji, Afryce, Australazji oraz na wyspach na Oceanie Spokojnym (Kosrae, Henderson, Hawaiʻi)[14].

Morfologia edytuj

Długość ciała 17–28 cm, rozpiętość skrzydeł 26–39 cm; masa ciała samic 17–140 g, samców 23–170 g[14].

Systematyka edytuj

Rodzaj zdefiniował w 1816 roku angielski przyrodnik i zoolog William Elford Leach w publikacji własnego autorstwa poświęconej systematyce ssaków i ptaków ze zbiorów Muzeum Brytyjskiego[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) zielonka (Z. parva).

Etymologia edytuj

  • Zapornia: anagram nazwy rodzaju Porzana Vieillot, 1816 (kureczka)[15].
  • Phalaridion: zdrobnienie gr. φαλαρις phalaris ‘niezidentyfikowany ptak wodny’, prawdopodobnie łyska, ale być może również kokoszka, od φαλος phalos ‘biały’[16]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Rallus pusillus Pallas, 1776[17].
  • Rallites: rodzaj Rallus Linnaeus, 1758 (wodnik); gr. -ιτης -itēs ‘przypominający’[18]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Rallus pusillus Pallas, 1776[17].
  • Limnocorax: gr. λιμνη limnē ‘bagno’; κοραξ korax, κορακος korakos ‘kruk’ (tj. kruczoczarny), od κρωζω krōzō ‘krakać’[19]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Gallinula flavirostra Swainson, 1837.
  • Limnobaenus: gr. λιμνη limnē ‘bagno, mokradło’; βαινω bainō ‘chodzić, wędrować’[20]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Rallus fuscus Linnaeus, 1766[21].
  • Pennula: łac. pennula ‘skrzydełko’, od zdrobnienia penna ‘pióro’[22]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): †Pennula millsi Dole, 1879 (= †Rallus sandwichensis J.F. Gmelin, 1789).
  • Kittlitzia: kpt. Friedrich Heinrich Freiherr von Kittlitz (1799–1874), armia pruska, podróżnik, artysta, ornitolog[23]. Gatunek typowy: Rallus monasa Kittlitz, 1858.
  • Aphanolimnas: gr. αφανης aphanēs ‘ukryty, niewidoczny’, od negatywnego przedrostka α- a-; φαινω phainō ‘pokazywać się’; nowołac. limnas ‘wodnik’, od gr. λιμνας limnas ‘z bagna’, od λιμνη limnē ‘bagno, moczary’[24].
  • Porzanula: rodzaj Porzana Vieillot, 1816; łac. przyrostek zdrabniający -ula[25]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Porzanula palmeri Frohawk, 1892.
  • Porzanoidea: rodzaj Porzana Vieillot, 1816; gr. -οιδης -oidēs ‘przypominający’[26]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Gallinula immaculata Swainson, 1838 (= Rallus tabuensis J.F. Gmelin, 1789).
  • Schoenocrex: gr. σχοινος skhoinos ‘sitowie, trzcina’; κρεξ krex, κρεκος krekos ‘chruściel’[27]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Rallus pusillus Pallas, 1776.
  • Nesophylax: gr. νησοφυλαξ nēsophulax, νησοφυλακος nēsophulakos ‘strażnik wyspy’, od νησος nēsos ‘wyspa’ (tj. Henderson, Pitcairn); φυλαξ phulax, φυλακος phulakos ‘strażnik, wartownik’, od φυλασσω phulassō ‘pilnować’[28]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Porzana atra North, 1908.
  • Palugalla: łac. palus, paludis ‘bagno’; gallus ‘kogucik’[29]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Rallus parvus Scopoli, 1769.

Podział systematyczny edytuj

Taksony wyodrębnione z Porzana i Amaurornis[30]. Do rodzaju należą następujące współczesne gatunki[31]:

Opisano również gatunki wymarłe w miocenie[37]:

Uwagi edytuj

  1. ↑ Młodszy homonim Kittlitzia Hartert, 1891 (Sturnidae).
  2. ↑ Nowa nazwa dla Kittlitzia Hartlaub, 1892.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b W.E. Leach: Leach’s Systematic catalogue of the specimens of the indigenous Mammalia and Birds that are preserved in the British Museum. London: Printed by Richard and Arthur Taylor, 1816, s. 34. (ang.).
  2. ↑ J.J. Kaup: Skizzirte Entwickelungs-Geschichte und natürliches System der europäischen Thierwelt: Erster Theil welcher die Vogelsäugethiere und Vögel nebst Andeutung der Entstehung der letzteren aus Amphibien enthält. Darmstadt: In commission bei Carl Wilhelm Leske, 1829, s. 173. (niem.).
  3. ↑ J. Pucheran. Notes sur quelques espèces Madécasses de l’ordre des Échassiers. „Revue Zoologique”. 8, s. 277, 1845. (fr.). 
  4. ↑ W. Peters. Limnocorax, eine unter den Wasserhühnern abzusondernde neue Gattung und die zu ihr gehörigen Arten. „Bericht über die zur Bekanntmachung geeigneten Verhandlungen der Konigl. Preuss. Akademie der Wissenschaften zu Berlin”. Aus dem Jahre 1854, s. 187, 1854. (niem.). 
  5. ↑ C.J. Sundevall: Methodi naturalis avium disponendarum tentamen: försök till fogelklassens naturenliga uppställnung. Stockholm: Samson & Wallin, 1873, s. 130. (łac.).
  6. ↑ S.B. Dole. List of birds of the Hawaiian Islands. „Hawaiian Almanac and Annual”. 1879, s. 54, 1879. (ang.). 
  7. ↑ G. Hartlaub. Vier seltene Rallen. „Abhandlungen herausgegeben vom Naturwissenschaftlichen Verein zu Bremen”. 12, s. 391, 1893. (niem.). 
  8. ↑ R.B. Sharpe. On Pennula and allies. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 1 (4), s. xx, 1892. (ang.). 
  9. ↑ F.W. Frohawk. Description of a new Species of Rail from Laysan Island (North Pacific). „The Annals and Magazine of Natural History”. Sixth series. 9, s. 247, 1897. (ang.). 
  10. ↑ G.M. Mathews. New generic names for Australian birds. „Austral Avian Record”. 1, s. 117, 1912–1913. (ang.). 
  11. ↑ A. Roberts. Review of the nomenclature of South African birds. „Annals of the Transvaal Museum”. 8 (4), s. 197, 1922. (ang.). 
  12. ↑ R.C. Murphy. Birds collected during the Whitney South Sea Expedition. „American Museum Novitates”. 124, s. 5, 1924. (ang.). 
  13. ↑ Н.Н. Балaцкий. Болотный погоныш Palugalla gen. n. (Ralliformes, Aves). „Русский орнитологический журнал. Экспресс-выпуск”. 20 (691), s. 1907, 2011. ISSN 0869-4362. (ros.). 
  14. ↑ a b D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Rails, Gallinules, and Coots (Rallidae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2024, DOI: 10.2173/bow.rallid1.01 [dostęp 2024-02-07] (ang.), Zapornia.  
  15. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Zapornia [dostęp 2024-02-07].
  16. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Phalaridion [dostęp 2024-02-07].
  17. ↑ a b G.R. Gray: Catalogue of the genera and subgenera of birds contained in the British Museum. London: The Trustees, 1855, s. 120. (ang.).
  18. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Rallites [dostęp 2024-02-07].
  19. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Limnocorax [dostęp 2024-02-07].
  20. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Limnobaenus [dostęp 2024-02-07].
  21. ↑ R.B. Sharpe: Catalogue of the Fulicariæ (Rallidæ and Heliorinithidæ) and Alectorides (Aramidæ, Eurypygidæ, Mesitidæ, Rhinochetidæ, Gruidæ, Psophiidæ, and Otididæ) in the collection of the British Museum. Cz. 23. London: Printed by order of the Trustees, 1894, s. 145, seria: Catalogue of the Birds in the British Museum. (ang.).
  22. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Pennula [dostęp 2024-02-07].
  23. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Kittlitzia [dostęp 2024-02-07].
  24. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Aphanolimnas [dostęp 2024-02-07].
  25. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Porzanula [dostęp 2024-02-07].
  26. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Porzanoidea [dostęp 2024-02-07].
  27. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Schoenocrex [dostęp 2024-02-07].
  28. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Nesophylax [dostęp 2024-02-07].
  29. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Palugalla [dostęp 2024-02-07].
  30. ↑ E.C. Dickinson (red.) & J. V. Remsen Jr.: The Howard and Moore Complete Checklist of the Birds of the World. Cz. 1: Non-passerines. Eastbourne: Aves Press, 2013. ISBN 978-0-9568611-0-8. (ang.).
  31. ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Rodzina: Rallidae Rafinesque, 1815 - chruściele - Rails and Coots (wersja: 2024-01-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-02-07].
  32. ↑ BirdLife International, Zapornia astrictocarpus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2019-3 [dostęp 2020-03-22] (ang.).
  33. ↑ BirdLife International, Zapornia palmeri, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2019-3 [dostęp 2020-03-22] (ang.).
  34. ↑ BirdLife International, Zapornia sandwichensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2019-3 [dostęp 2020-03-22] (ang.).
  35. ↑ BirdLife International, Zapornia nigra, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2019-3 [dostęp 2020-03-22] (ang.).
  36. ↑ BirdLife International, Zapornia monasa, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2019-3 [dostęp 2020-03-22] (ang.).
  37. ↑ N. Zelenkow. Revision of non-passeriform birds from Polgárdi (Hungary, Upper Miocene): 3. Neoaves. „Paleontological Journal”. 51 (2), s. 203–213, 2017. DOI: 10.1134/S0031030117020162. (ang.). 

Bibliografia edytuj

  • The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zapornia&oldid=72795311”