Zaporoże (miasto)

	Zaporoże; Запоріжжя
	Zaporoże; Запоріжжя
	; Ważne obiekty miasta
herb Zaporoża↗	flaga Zaporoża↗
Państwo	Ukraina
Obwód	obwód zaporoski
Data założenia	1770
Prawa miejskie	1806
Burmistrz	Wołodymyr Burjak
Powierzchnia	331 km²
Wysokość	86 m n.p.m.
Populacja (2019); • liczba ludności	; 738 728
Nr kierunkowy	(+380) 61(2)
Kod pocztowy	690xx
Tablice rejestracyjne	08, АР
	Położenie na mapie obwodu zaporoskiego Zaporoże
	Położenie na mapie Ukrainy Zaporoże
	47°50′N 35°10′E/47,833333 35,166667
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa
	Portal Ukraina

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Zaporoże (ukr. Запоріжжя Zaporiżżia; do 1921 Aleksandrowsk) – miasto w południowo-wschodniej części Ukrainy, nad Dnieprem. Stolica obwodu zaporoskiego, licząca 738 tys. mieszkańców (2019). Miasto jest ważnym ośrodkiem przemysłowym, działa w nim wielka huta Zaporiżstal i duża fabryka samochodów – AwtoZAZ.

Wraz z okolicznymi osadami tworzy aglomerację Zaporoże. Jest to jedno z największych centrów administracyjnych, przemysłowych i kulturalnych na południu Ukrainy z zaawansowaną inżynierią mechaniczną, metalurgią żelaza i metali nieżelaznych, przemysłem chemicznym i budowlanym, port rzeczny i ważny węzeł kolejowy tranzytowy^[4].

HistoriaEdytuj

Początek miastu dała rosyjska twierdza do obrony przed najazdami Tatarów krymskich oraz Turków, zbudowana w 1770 r. Twierdza Aleksandrowska – część linii dnieprowskiej. Twierdza Aleksandrowsk w 1806 r. uzyskała prawa miasta powiatowego^[5], które stało się portem nad Dnieprem.

Na obrzeżach miasta znajdowały się liczne osiedla (kolonie) migrantów z Niemiec, którzy przybyli tam na zaproszenie Katarzyny II z 1787 roku. Byli to przeważnie mennonici, którzy uciekali przed prześladowaniami religijnymi we własnym kraju. Część mieszkańców takich kolonii mennonickich, jak Neuendorf, Einlage, Kronsweide, Osterwick, Rosental, Nieder-Chortitza czy Burwalde pochodziła z Prus Wschodnich, m.in. z okolic Gdańska, Grudziądza i Elbląga.

W Zaporożu do dzisiaj pozostały niektóre budynki mennonitów, jeden z najpiękniejszych to Mädchenschule, czyli Szkoła dla dziewcząt, budynek z elementami holenderskiego renesansu i późnego baroku^[6], zbudowany w 1904 roku. Jego główna fasada jest bardzo podobna do budynków północnej Europy. Nauczyciel tej szkoły Piotr Buzuk w tym budynku w 1910 roku założył pierwszą w Imperium Rosyjskim organizację ekologiczną – Chortyckie Towarzystwo Ochrony Przyrody^[7].

Od 1939 stolica obwodu, w latach 1941–1943 okupowane przez niemieckie wojska.

W maju 2010 dzięki staraniom działaczy lokalnych struktur Komunistycznej Partii Ukrainy w mieście odsłonięto pomnik Józefa Wissarionowicza Stalina. Był to pierwszy od 1953 pomnik tego radzieckiego przywódcy na Ukrainie^[8]^[9].

DemografiaEdytuj

Konkatedra Boga Ojca Miłosiernego

Skład narodowościowy miasta na podstawie danych ze spisów powszechnych Imperium Rosyjskiego, Związku Radzieckiego i Ukrainy:

1897^[10]

Ukraińcy: 8101 (42,98%)
Żydzi: 5248 (27,84%)
Rosjanie: 4667 (24,76%)
Niemcy: 370 (1,96%)
Białorusini: 161 (0,85%)
Polacy: 152 (0,81%)

1926^[11]

Ukraińcy: 26 387 (47,52%)
Rosjanie: 14 472 (26,06%)
Żydzi: 11 319 (20,38%)
Niemcy: 1664 (3%)
Polacy: 480 (0,86%)
Białorusini: 368 (0,66%)
Łotysze: 184 (0,33%)
Ormianie: 124 (0,22%)
Tatarzy: 116 (0,21%)
Grecy: 65 (0,12%)

1939^[12]

Ukraińcy: 186 820 (64,58%)
Rosjanie: 65 589 (22,67%)
Żydzi: 22 631 (7,82%)
Niemcy: 6861 (2,37%)
Tatarzy: 2059 (0,71%)
Białorusini: 1 797 (0,62%)

2001

Ukraińcy: 573 tys. (70,28%)
Rosjanie: 207 tys. (25,39%)
Białorusini: 5,5 tys. (0,67%)
Bułgarzy: 3,6 tys. (0,44%)
Żydzi: 3,4 tys. (0,42%)
Gruzini: 3,11 tys. (0,38%)
Ormianie: 3,08 tys. (0,38%)
Tatarzy: 2,2 tys. (0,27%)
Azerowie: 1,2 tys. (0,15%)
Cyganie: 0,92 tys. (0,11%)
Polacy: 0,78 tys. (0,1%)
Niemcy: 0,76 tys. (0,09%)

DzielniceEdytuj

Mapa podziału miasta na rejony

Miasto Zaporoże podzielone jest na 7 rejonów (dzielnic). W tabeli podano nazwy i liczbę ludności poszczególnych rejonów, według stanu na 1 listopada 2013^[13].

Nr	Nazwa	Liczba ludności w tys. osób
1	Oleksandriwskyj	69,8
2	Zawodśkyj	51,9
3	Kommunarśkyj	135,9
4	Dniprowskyj	137,9
5	Wozneseniwskyj	102,3
6	Chortyćkyj	117
7	Szewczenkiwśkyj	153

CiekawostkaEdytuj

W 1969 władze miasta Zaporoże nazwały jedną ze swoich ulic „Wrocławską”, władze Wrocławia uznały, że powinny uhonorować ukraińskie miasto w podobny sposób i fragment ulicy Sudeckiej – od Grabiszyńskiej do placu Powstańców Śląskich – przemianowały na ulicę Zaporoską. Liczy ona ok. 1,3 km długości.