Zarzecze (powiat żywiecki)
Zarzecze – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie żywieckim, w gminie Łodygowice, 2 km na północ od Żywca. Powierzchnia sołectwa wynosi 325,9 ha[4], a liczba ludności 1380[2], co daje gęstość zaludnienia równą 423,44 os./km².
| wieś | |
 Widok ogólny | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
341 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2021) |
1380[2] |
| Strefa numeracyjna |
33 |
| Kod pocztowy |
34-326[3] |
| Tablice rejestracyjne |
SZY |
| SIMC |
0059921 |
Położenie na mapie gminy Łodygowice  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu żywieckiego  | |
 49°43′02″N 19°10′17″E/49,717222 19,171389[1]
| |
| Strona internetowa | |
Zarzecze jest miejscowością turystyczną w Kotlinie Żywieckiej, w historycznym regionie Żywiecczyzny, nad rzeką Żylicą uchodzącą tu do Jeziora Żywieckiego w bliskim otoczeniu gór, co umożliwia aktywny wypoczynek. Jako miejscowość turystyczna posiada bazę ośrodków wypoczynkowych oraz basen. W miejscowości funkcjonuje OSP oraz Ludowy Klub Sportowy „Jezioro Żywieckie” z własnym boiskiem. W roku 2014 w miejscowości uruchomiono Browar Zarzecze[5].
Historia edytuj
Najwcześniejsza wzmianka o istnieniu wsi pochodzi z 1450 roku. Wtedy to ówczesny dziedzic miasta Żywca – Mikołaj Strzała herbu Kotwicz figuruje w regeście dokumentu sprzedaży wsi Zarzecze Janowi Ślizieniowi. Wioska ta musiała więc powstać najpóźniej w XIV wieku, a jej założycielem był jeden z wcześniejszych właścicieli miasta Żywca.
Historycznie miejscowość jest częścią Księstwa oświęcimskiego[6]. W 1564 roku wraz z całym księstwem oświęcimskim i zatorskim leżała w granicach Korony Królestwa Polskiego, znajdowała się w województwie krakowskim w powiecie śląskim. Po unii lubelskiej w 1569 księstwo Oświęcimia i Zatora stało się częścią Rzeczypospolitej Obojga Narodów w granicach, której pozostawało do I rozbioru Polski w 1772[6]. Po rozbiorach Polski miejscowość znalazła się w zaborze austriackim i leżała w granicach Austrii, wchodząc w skład Królestwa Galicji i Lodomerii.
Państwo Żywieckie posiadało 17 stawów rybnych, z czego aż 10 znajdowało się na obrzeżach Zarzecza. Istniały one prawdopodobnie już pod koniec XVI w. i zostały zlikwidowane ok. 1923 r., czego dowodzą opatrzone tą datą akty kupna terenu byłych stawów przez zarzeckich rolników od ówczesnego właściciela dóbr żywieckich – arcyksięcia Karola Habsburga.
Centrum miejscowości zlokalizowane było wzdłuż lewego brzegu Soły, przez co często ulegało zalaniu po jej wystąpieniu z brzegów. Na rzece znajdowała się granica z sąsiednią wsią Stary Żywiec, a Zarzecze należało do parafii przy tamtejszym kościele Wszystkich Świętych[7].
1 września 1906 w Zarzeczu została otwarta szkoła ludowa, której siedzibę stanowiły wynajmowane pomieszczenia w domach prywatnych. Posiadała początkowo jednego nauczyciela, którym był Jan Janicki, mianowany na to stanowisko przez Cesarsko Królewską Radę Szkolną Okręgową w Żywcu. W 1907 dla celów urządzenia własnej siedziby szkoły został pozyskany drewniany dom z ogrodem. Postanowiono o budowie nowego obiektu dla placówki, a w celu pozyskania funduszy na ten cel dokonano sprzedaży domu drogą licytacji. Rozpoczęto także zbiórkę środków pośród mieszkańców wsi. Nowo wybudowana siedziba szkoły została otwarta 1 września 1911, w placówce naukę rozpoczęły trzy roczniki, które stanowiło w sumie 135 uczniów. 26 listopada 1911 doszło do poświęcenia obiektu przez ks. Józefa Palke, w uroczystości wziął także udział Jan Widlarz, inspektor okręgowy z Żywca. Stanowisko nauczycieli pełnili Maria Kowalska i Józef Cholewa. W 1918 w szkole zakończono prowadzenia nauki języka niemieckiego i została ona przekształcona w dwuklasową. Naukę prowadził Antoni Piela. Budynek szkoły uległ zalaniu podczas powodzi mających tu miejsce w 1912, 1913 i 1923. 14 maja 1931 do obwodu miejscowej szkoły została przyłączona Mała Tresna, zamieszkałe w której dzieci dotychczas pobierały naukę w istniejącej od 1910 szkole w Tresnej, nieposiadającej własnego budynku i prowadzącej lekcje w wynajmowanych izbach. Po rozpoczęciu okupacji niemieckiej podczas II wojny światowej budynek szkoły w Zarzeczu został przeznaczony na placówkę dla uczniów narodowości niemieckiej, a polskie dzieci uczyły się w domach prywatnych. 7 maja 1945 szkoła została reaktywowana w przedwojennej lokalizacji. Posiadającą dwie sale lekcyjne placówką kierował Franciszek Kasperek, a stanowiska nauczycielek pełniły Zofia Mrowiec i Anna Olszewska[7][8].
Mieszkańcy miejscowości trudnili się przede wszystkim wytwarzaniem wyrobów z wikliny oraz pracą na roli, jedynie nieliczni znaleźli zatrudnienie w okolicznych zakładach przemysłowych[9].
W latach 1952–1954 doszło do powstania nowego budynku szkolnego, mieszczącego cztery sale lekcyjne, kancelarię, pokój nauczycielski i mieszkanie dla jej kierownika. Uzyskała ona nowe wyposażenie, w tym projektor kinowy, w związku z czym uruchomione zostało tu kino[7].
Po powodzi mającej tu miejsce 27–29 czerwca 1958, w wyniku której zalana została również szkoła, podjęta została decyzja o zapory w Tresnej. Wobec powstawania na tym terenie zbiornika wodnego, część mieszkańców wsi została przesiedlona do innych miejscowości, a pozostali wybudowali w okresie 1964–1965 nowe domy w wyżej położonych obszarach Zarzecza, na skutek czego liczba uczniów uczęszczających do szkoły zmniejszyła się z 200 do 150[7].
W związku z budową zbiornika, do Zarzecza została przeniesiona siedziba parafii rzymskokatolickiej ze Starego Żywca wraz z istniejącą tam kaplicą, powstałą po zniszczeniu tamtejszego kościoła w 1945[10][11].
W lipcu 1964 rozpoczęta został budowa kościoła w Zarzeczu, w którym pierwsze nabożeństwo miało miejsce w 1965 trakcie obchodów Świąt Bożego Narodzenia[11].
Od czerwca 1965 w związku z powstawaniem zbiornika zakończone zostało funkcjonowanie szkoły w Zarzeczu w dotychczasowym budynku, a nauka była następnie kontynuowana w lokalu zastępczym. Prowadzono również jednocześnie budowę nowej siedziby placówki, otwartej 13 lutego 1966. Po powodzi w 1970 obiekt ten został wyremontowany i unowocześniony[11].
W połowie lat 60. we wschodniej części wsi (dzisiejsza ul. Harcerska) w ramach rozwijanej wówczas Akcji „Klimczok” powstała stała baza obozowa Hufca ZHP Katowice-Wschód[12]. Podległe jej obozy rozbijane były latem w promieniu kilkuset metrów od bazy. Działania kontynuuje obecnie baza obozowa Hufca ZHP Katowice usytuowana nad brzegiem Jeziora Żywieckiego[13].
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa bielskiego[14][15]. 30 kwietnia 1997 Szkoła Podstawowa w Zarzeczu otrzymała imię Kornela Makuszyńskiego[11].
W czerwcu 2022 w Zarzeczu przy ulicy Plażowej odsłonięte zostały dwie tablice pamiątkowe, przestawiające historię wsi przed powstaniem Jeziora Żywieckiego. Jedna z tablic opowiada o życiu codziennym jej ówczesnych mieszkańców, o ich tradycjach i zwyczajach. Kolejna opisuje Stare Zarzecze z początku lat 60. XX wieku, przed samym zalaniem miejscowości i prezentuje listę gospodarzy zamieszkujących je w tym czasie[16].
Religia edytuj
Na terenie wsi działalność duszpasterską prowadzi Kościół Rzymskokatolicki (parafia Wszystkich Świętych)[17].
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 159221
- ↑ a b Gminna statystyka [online], lodygowice.pl, 8 stycznia 2022 [dostęp 2023-01-29].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1605 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ UG Łodygowice: Statut Sołectwa Zarzecze. [w:] uglodygowice.bip.org.pl [on-line]. 2006. [dostęp 2010-12-07].
- ↑ Browar Zarzecze czyli rzemieślniczy gigant. polskieminibrowary.pl, 27 czerwca 2014. [dostęp 2015-07-22].
- ↑ a b Jan Nepomucen Gątkowski: Rys dziejów księstwa oświęcimskiego i zatorskiego. Lwów: nakład autora, 1867.
- ↑ a b c d Historia szkolnictwa w Zarzeczu [online] [dostęp 2024-02-28] [zarchiwizowane z adresu 2008-09-06].
- ↑ Czy wiesz że ? [online] [dostęp 2024-02-27] [zarchiwizowane z adresu 2012-03-21].
- ↑ Zarzecze - "Miasto Patyczkowe" [online], zywiecinfo.pl [dostęp 2024-02-28].
- ↑ Historia najstarszego kościoła na Żywiecczyźnie – Stary Żywiec [online], beskidinfo.pl [dostęp 2024-02-28].
- ↑ a b c d Historia parafii [online], parafia.zarzecze.org [dostęp 2024-02-28].
- ↑ Krzysztof Witkowski, "Wędrówka i Praca". Obozowe akcje wędrowne Katowickiej Chorągwi ZHP, „Regionalna Pracownia Krajoznawcza PTTK w Katowicach” [dostęp 2024-02-28].
- ↑ Bazy obozowe Hufca ZHP Katowice. [dostęp 2024-02-28].
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw (Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92).
- ↑ Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa (Dz.U. z 1998 r. nr 96, poz. 603).
- ↑ Tablice pamiątkowe w Zarzeczu [online], zywiecinfo.pl [dostęp 2024-02-28].
- ↑ Wszystkich Świętych (Zarzecze) [online], diecezja.bielsko.pl [dostęp 2024-02-29].