Zawidów
Zawidów ( górnołuż. Židźin, niem. Seidenberg) – miasto na Łużycach Górnych, w województwie dolnośląskim, w powiecie zgorzeleckim.
| miasto i gmina | |||
 Rynek w Zawidowie | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Data założenia |
ok. V–VI wiek | ||
| Prawa miejskie |
1255 | ||
| Burmistrz |
Robert Łężny | ||
| Powierzchnia |
6,07 km² | ||
| Wysokość |
235 m n.p.m. | ||
| Populacja (01.01.2023) • liczba ludności • gęstość |
| ||
| Strefa numeracyjna |
+48 75 | ||
| Kod pocztowy |
59-970 | ||
| Tablice rejestracyjne |
DZG | ||
Położenie na mapie powiatu zgorzeleckiego  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||
 51°01′34,14″N 15°03′44,58″E/51,026150 15,062383
| |||
| TERC (TERYT) |
0225011 | ||
| SIMC |
0936523 | ||
Urząd miejski pl. Zwycięstwa 21/2259-970 Zawidów | |||
| Strona internetowa | |||
| BIP | |||
W latach 1945–1954 siedziba wiejskiej gminy Zawidów. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa jeleniogórskiego. Obecnie miasto stanowi samodzielną gminę miejską Zawidów.
Według danych GUS z 1 stycznia 2023 r. miasto miało 3807 mieszkańców[1] (648. miejsce w kraju).
Położenie
edytujLeży na Pogórzu Izerskim, na wysokości 247 m n.p.m., w pobliżu granicy z Niemcami – 12 km na południowy wschód od Zgorzelca, od południa graniczy z czeską gminą Habartice. Sąsiaduje z gminą Sulików.
Struktura powierzchni
edytujWedług danych z roku 2002[2] Zawidów ma obszar 6,07 km² (706. miejsce w kraju)[1], w tym: użytki rolne: 68%, użytki leśne: 5%. Miasto stanowi 0,72% powierzchni powiatu.
Kalendarium
edytuj- 1186 – pierwsza wzmianka o osadzie[3]
- 1255 – Zawidów otrzymał prawa miejskie
- 1397 – została otwarta pierwsza szkoła
- 1433 – pożar miasta podczas wojny husyckiej
- 1463 – miasto stało się centrum tkactwa
- 1526 – utworzenie w Zawidowie sądu
- 1575 – urodził się rzemieślnik i filozof Jakub Böhme (zm. 1624); w Starym Zawidowie mieszkał do końca roku 1599
- 1618–1648 – wojna trzydziestoletnia spowodowała w mieście rozwój handlu i rzemiosła (napływ czeskich uchodźców religijnych)
- 1698 – utworzenie pierwszej w Niemczech szkoły dla głuchoniemych
- 1427, 1433, 1469, 1769, 1834 – pożary niszczące miasto
- 1848 – początek rozwoju przemysłu – założenie pierwszej tkalni
- 1854 – uruchomienie fabryki zakładów jedwabniczych
- 1875 – po wybudowaniu dworca Zawidów miasto zostało połączone siecią kolejową z Saksonią
- 1893 – budowa szpitala
- 1910 – budowa kanalizacji i wodociągu
- 1914 – Zawidów został spięty linią elektryczną
- 1945 – przyłączenie miasta do Polski
- 1950 – uruchomienie fabryki maszyn i fabryki przemysłu wełnianego
- 1973 – włączenie do Zawidowa wsi Ostróżno[4]
- 1996 – otwarcie drogowego przejścia granicznego Zawidów – Habartice
- 2001 – wieża byłego kościoła ewangelickiego z XVI w. została odrestaurowana zgodnie z pierwowzorem; w 2005 na wieży zamontowano nowy zegar
- 2006 – miasto otrzymało prestiżowy tytuł „Gmina Fair Play” – Certyfikowana Lokalizacja Inwestycji
- 2011 – ukończono budowę hali sportowej, podjętą w 2010 (wartość projektu przekroczyła kwotę 1 600 000 zł)
Historia
edytujPrawdopodobnie na przełomie IX/X w. na terenie dzisiejszej Góry Zamkowej zbudowano grodzisko cyplowate, do dziś wyraźnie widoczne w terenie[5]. W X wieku włączono Łużyce Górne do Polski, a pierwsza wzmianka o Zawidowie pojawiła się w roku 1186[3]. Łużyce Górne były własnością Polski do XIV wieku, po czym przeszły we władanie Czech. Znaczna część zabudowy została zniszczona podczas wojny husyckiej w 1433 r., natomiast w 1638 r. miasto zmieniło swój status na lenno elektorów saskich. Po wojnie trzydziestoletniej osiedlili się tu czescy emigranci religijni, na przełomie XVII/XVIII w. powstał tu znaczny ośrodek sukiennictwa. W 1848 r. powstała pierwsza fabryka sukna, a w 1854 r. fabryka wyrobów jedwabniczych[3].
Demografia
edytujPiramida wieku mieszkańców Zawidowa w 2014 roku[6].
Ludzie związani z Zawidowem
edytujZabytki
edytuj
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[7]:
- miasto,
- kościół ewangelicki, obecnie istnieje tylko jego wieża,
- dom, pl. Zwycięstwa 15, z drugiej poł. XVIII w., XIX w.,
- hotel z restauracją, pl. Zwycięstwa 16–17, z pierwszej poł. XIX w., XIX/XX w.
Kultura
edytujNajważniejszym organizatorem imprez kulturalnych w mieście jest Ośrodek Kultury z biblioteką i Gminnym Centrum Informacji. Ośrodek Kultury prowadzi działalność oświatowo-wychowawczo-rekreacyjną w formie systematycznych zajęć dla dzieci i młodzieży. Ponadto jest organizatorem wielu imprez kulturalnych.
Transport
edytujTransport drogowy
edytujPrzez miasto przebiega droga wojewódzka nr 355, kończąca się na granicy z Czechami, gdzie zmienia się w czeską drogę krajową I/13. Dawniej znajdowało się tu przejście graniczne Zawidów-Habartice
Transport publiczny
edytujMiasteczko ma połączenie autobusowe firm:
- Astel
- PKS w Lubaniu sp. z o.o.
- Bieleccy
Transport kolejowy
edytuj
W mieście kończy się linia kolejowa nr 344 z Mikułowej. Po minięciu dawnego kolejowego przejścia granicznego Zawidów-Frydlant zmienia się w linię kolejową Zawidów-Liberec. W miasteczku znajduje się stacja kolejowa Zawidów.
Przemysł
edytuj
Na obszarze miasta znajdują się większe czynne przedsiębiorstwa:
- Zawitex sp. z o.o. – producent dodatków krawieckich
- Famaz – fabryka maszyn budowlanych
Poza tym: Samopomoc Chłopska – drobny handel, Bank Spółdzielczy i PKO oraz kilka prywatnych firm produkcyjnych, usługowych i handlowych.
W okolicy Zawidowa znajduje się odkrywkowa kopalnia węgla brunatnego i elektrownia „Turów” w Bogatyni.
Inwestycje
edytujGłównym zadaniem władz Zawidowa jest realizowanie programu ekologicznej sanacji. W październiku 2005 ukończono prace kanalizacyjne – miasto jest w 99,9% skanalizowane i w 100% posiada wodociąg. W styczniu 2006 została otwarta nowa mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków o przepustowości 1100 m³. Oczyszczalnia oczyszcza ścieki z Zawidowa, Sulikowa i czeskiej gminy Habartice. W 2007 kompleksowo zmodernizowano Zakład Uzdatniania Wody. Miasto modernizuje obiekty sportowe.
Wspólnoty wyznaniowe
edytujSąsiednie gminy
edytujZobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku [online], stat.gov.pl [dostęp 2023-08-15] (pol.).
- ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ a b c Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas, Dolny Śląsk – przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka, 1977, s. 319.
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 50, poz. 327
- ↑ Szymon Zdziebłowski, Grodzisko w Zawidowie starsze o kilkaset lat [online], Archeologia Żywa, 25 lipca 2020 [dostęp 2023-03-10].
- ↑ Zawidów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-06], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 258. [dostęp 2012-11-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-10-31)].
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-06-04].
Linki zewnętrzne
edytuj- Oficjalny portal Gminy Miejskiej Zawidów
- Strona BIP Zawidowa
- Seidenberg (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 414.