Zbrodnia w Chodaczkowie Wielkim
Zbrodnia w Chodaczkowie Wielkim – dokonana 15/16 kwietnia 1944 roku (pojawia się też data 17 kwietnia 1944) akcja pacyfikacyjna polskiej ludności cywilnej we wsi Chodaczków Wielki, położonej w byłym powiecie tarnopolskim województwa tarnopolskiego, w wyniku której śmierć poniosło od 250 do 862 osób. Pacyfikacji dokonali policjanci 4 Pułku Policyjnego SS sformowanego z ukraińskich ochotników do 14 Dywizji Grenadierów SS.
 Symboliczna mogiła ofiar w Gajkowie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejsce | |
| Data | |
| Liczba zabitych |
250–862 |
| Sprawca | |
Położenie na mapie Polski w 1939  | |
 49°29′12″N 25°26′19″E/49,486667 25,438611
| |
Przyczyny i przebieg masakry edytuj
Chodaczków Wielki liczył w 1943 roku 2800 mieszkańców, w znacznej większości Polaków[1]. Po wzroście nastrojów antypolskich wśród ludności ukraińskiej w 1943 roku, we wsi powołano samoobronę, która skutecznie odparła 3 ataki UPA na początku 1944 roku[2].
W kwietniu 1944 Chodaczków znalazł się w strefie przyfrontowej. Posiadanie przez mieszkańców miejscowości broni palnej oraz oskarżenia o wspieranie partyzantki sowieckiej mogły być przyczyną przeprowadzonej pacyfikacji[3].
15/16 kwietnia 1944 roku wieś została zajęta przez ukraińskich policjantów z 4 Pułku Policyjnego SS[3]. Napastnicy przystąpili do systematycznego palenia i niszczenia zabudowań oraz mordowania mieszkańców wsi. Chwytanych palono w zamkniętych chatach i stodołach, do uciekających strzelano. Wrzucano granaty do pomieszczeń, w których ukrywali się ludzie[2]. Znany jest przypadek ukraińskiej mieszkanki wsi, która przekonała esesmana, by nie wrzucał granatu do piwnicy, w której byli Polacy[4]. Oddział pacyfikacyjny nie zniszczył wsi całkowicie; w pewnym momencie akcja została przerwana. Napastnicy zniszczyli większość budynków na ulicach: Dremewka, Długa, Mazurówka, Odetroka, Tarnopolska i Zacerkiew. Ocałały zagrody głównie przy ulicach: Ruska, Cygańska, Zagrody i Zakłąb. Ocalał także kościół i plebania[2]. Według ukraińskiego IPN spalono 520-680 zabudowań[5].
Źródła podają różne liczby ofiar masakry: od około 250 (R. Kotarba)[6], przez 275 lub 365 (ukraiński IPN)[5], 250–854 (Grzegorz Hryciuk)[3] po 862 (H. Komański i Sz. Siekierka)[2] mieszkańców Chodaczkowa Wielkiego.
Ofiary pochowano w zbiorowej mogile. Po wojnie ocalałych Polaków z Chodaczkowa Wielkiego przesiedlono na tzw. Ziemie Odzyskane. Część z nich zamieszkała w Łące Prudnickiej[7] oraz Gajkowie, gdzie na cmentarzu rzymskokatolickim usypali symboliczną mogiłę ofiar zwieńczoną krzyżem. U stóp krzyża znajduje się urna z ziemią zabraną z mogiły w Chodaczkowie[2].
Na miejsce wysiedlonych Polaków w latach 1944–1946 władze sowieckie przesiedliły z Polski 210 rodzin ukraińskich[5].
Przypisy edytuj
- ↑ Grzegorz Hryciuk, Przemiany narodowościowe i ludnościowe w Galicji Wschodniej i na Wołyniu w latach 1931-1948, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2005, s. 230, ISBN 83-7441-121-X, OCLC 830722458.
- ↑ a b c d e Henryk Komański, Szczepan Siekierka, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939-1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, s. 362-363, 831-832, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487.
- ↑ a b c Grzegorz Hryciuk, Przemiany narodowościowe i ludnościowe w Galicji Wschodniej i na Wołyniu w latach 1931-1948, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2005, s. 243, ISBN 83-7441-121-X, OCLC 830722458.
- ↑ Kresowa księga sprawiedliwych 1939-1945. O Ukraińcach ratujących Polaków poddanych eksterminacji przez OUN i UPA, Romuald Niedzielko (oprac.), Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2007, s. 148, ISBN 978-83-60464-61-8, OCLC 233432465.
- ↑ a b c Україна під нацистською окупацією: спалені села (1941–1944 рр.): Анотований покажчик, red. W.F. Sołdatenko, Kijów 2012, ISBN 978-966-8809-55-2, s.225
- ↑ Ryszard Kotarba, Zbrodnie nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej w województwie tarnopolskim w latach 1939-1945. Próba bilansu, [w:] Polska-Ukraina: trudne pytania, t.6, s.264
- ↑ Miejscowości osiedleń grupowych ludności wiejskiej pochodzącej z obszaru Polski w granicach do 1939 r. [online], brozbar.cieplowizja.pl [dostęp 2022-10-09].