Zbrodnia w Kumowej Dolinie

Zbrodnia w Kumowej Dolinie
Państwo	Polska pod okupacją III Rzeszy
Miejsce	Kumową Doliną k. Chełma
Data	3 i 4 lipca 1940
Liczba zabitych	115 osób
Typ ataku	egzekucja przez rozstrzelanie
Sprawca	III Rzesza
	Położenie na mapie okupowanej Polski (1939–1941) miejsce zdarzenia
	51°07′56″N 23°28′40″E/51,132222 23,477778

Zbrodnia w Kumowej Dolinie – zbrodnia nazistowska popełniona w lesie koło Chełma przy trasie na Krasnystaw w ramach Akcji AB w dniach 3 i 4 lipca 1940^[1]. Funkcjonariusze gestapo rozstrzelali co najmniej 115 osób aresztowanych w powiatach chełmskim, krasnostawskim i zamojskim. Wśród ofiar znaleźli się głównie politycy, działacze samorządowi, ziemianie, nauczyciele oraz inni przedstawiciele lokalnej inteligencji z Chełma i Krasnegostawu. O wytypowanie osób pochodzących z Chełma posądzano niemieckich kolonistów z Kamienia – Lindnerów.

Przebieg zbrodni edytuj

Osoby aresztowane w Krasnymstawie zatrzymano w dniu 5 czerwca 1940. Gestapo podstępem zwabiło przedstawicieli miejscowej inteligencji do budynku gimnazjum. Tam zostali oni aresztowani i przewiezieni do więzienia, gdzie poddawano ich torturom. Aresztowań dokonał Oberscharführer-SS Hugo Raschendorfer, Niemiec sudecki. Po 1-2 dniowym pobycie w krasnostawskim więzieniu zostali przewiezieni samochodami do więzienia w Chełmie. Trzymano ich tam około miesiąca. Aresztowani byli rygorystycznie izolowani, nie przyjmowano paczek od rodzin i udzielano fałszywych informacji co do ich miejsca pobytu. 3 i 4 lipca 1940 (według innej wersji w nocy) grupę krasnostawską i chełmską przewieziono trzema samochodami krytymi plandeką do lasu Góry za Kumową Doliną k. Chełma. Aresztowanych przewieziono do małej dolinki, a następnie rozstrzelano. Zwłoki ofiar wrzucone zostały do dołów po wybranym piachu i zasypane. Zgodnie z relacjami okolicznych mieszkańców, ofiary przysypano tylko częściowo. Niemcy wrócili na miejsce kaźni, wylali do dołu benzynę i podpalili. Ofiary, które były ranne i jeszcze żyły, spalono żywcem lub zaduszono. Istnieje również informacja mówiąca, że Niemcy wydobyli zwłoki ofiar w 1943 roku i następnie spalili je w lesie Borek.

Potem Niemcy dokonywali tu ponownie egzekucji w latach 1943–1944.

Ofiary edytuj

Niektóre z ofiar^[2]:

Henryk Bałazy – chorąży WP
Edward Bieńkowski
Jerzy Bieńkowski
Leon Epsztein
Mieczysław Godlewski - notariusz
Paweł Gutowski
Stanisław Huskowski
Józef Janisławski
Kazimierz Janisławski
Feliks Kaczorowski
Wincenty Kociuba – poseł na Sejm RP
Tadeusz Kowalewski
Stanisław Krawczyk
Jan Łabica
Wisław Meysztowicz
Michał Niewidziajło
Feliks Pawłowski
Wacław Piwowarski
Edmund Prost – kapitan WP
Stefania Pyszora
Jan Rusek
Leon Sawicki
Jan Stafiński
Jerzy Stępniewski – nauczyciel gimnazjalny
Karol Szczotka – porucznik WP
Jan Sztaba – dyrektor cukrowni w Rejowcu
Stefania Szwedówna – działaczka harcerska
Tadeusz Tomaszewski – Prezydent Chełma
Stefan Umiński – Wiceprezydent Chełma
Czesław Wierzbicki
Stanisław Wilczkiewicz
Maria Wirska - nauczycielka
Paweł Wisz
Michał Wiśniewski
Teofil Zacharjasiewicz
Kazimierz Żurawski – lekarz i oficer WP

Upamiętnienie edytuj

W miejscu egzekucji w 1963 roku wybudowano z fundacji mieszkańców Chełma i rodzin pomordowanych pomnik upamiętniający ofiary zbrodni. Pomnik odsłonięto w dniu 5 czerwca 1966 roku. W bazylice Najświętszej Marii Panny w Chełmie znajduje się ponadto pamiątkowy pomnik i tablice z nazwiskami pomordowanych.

Przypisy edytuj

↑ Reportaż Mariusza Kamińskiego 'Tajemnice Kumowej Doliny'. moje.radio.lublin.pl. [dostęp 2016-04-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-26)]. (pol.).
↑ Oddali hołd poległym. gmina.chelm.pl. [dostęp 2016-04-26]. (pol.).

[1] Reportaż Mariusza Kamińskiego 'Tajemnice Kumowej Doliny'. moje.radio.lublin.pl. [dostęp 2016-04-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-26)]. (pol.).

[2] Oddali hołd poległym. gmina.chelm.pl. [dostęp 2016-04-26]. (pol.).

[1]

[2]