Zbrodniarz, który ukradł zbrodnię (powieść)

Zbrodniarz, który ukradł zbrodnię – powieść kryminalna Krzysztofa Kąkolewskiego, po raz pierwszy wydana w 1969 r. przez Wydawnictwo Iskry.

Zbrodniarz, który ukradł zbrodnię

Siedziba Komendy Głównej MO, obecnie Policji, jedna ze scen powieści
Autor	Krzysztof Kąkolewski
Typ utworu	powieść kryminalna
Data powstania	1969
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Warszawa
Język	polski
Data wydania	1969
Wydawca	Wydawnictwo Iskry

Geneza powieści

Zbrodniarza, który ukradł zbrodnię Krzysztof Kąkolewski napisał na konkurs na powieść kryminalną, ogłoszony w 1967 r. przez Wydawnictwo Iskry i Komendę Główną Milicji Obywatelskiej. Powieść była drukowana najpierw w odcinkach w tygodniku „Świat” (numery 8–25 z 1968 r.), wydanie książkowe ukazało się nakładem Iskier w serii „Klub Srebrnego Klucza” z datą 1969 r. (właściwie 1968). Według Alicji Helman powieść była inspirowana prawdziwymi zdarzeniami, pisarz zastrzegł jednak w książce, że „wszystkie przedstawione w powieści zdarzenia, choć mogą być podobne do autentycznych, są zmyślone, a osoby występujące są postaciami fikcyjnymi”.

Treść

Powieść jest stylizowana na zbiór autentycznych materiałów (pism, sprawozdań, zeznań, fragmentów dziennika głównego bohatera itp.) dokumentujących dwa pozornie niezwiązane z sobą zdarzenia w Warszawie końca lat 60. – kradzież dziennego utargu 400 tys. zł ze sklepu monopolowego i zagadkową śmierć Ewy Salm. Powieść składa się z trzech części:

1. „Rok temu” – były kapitan MO Siwy, który niedawno z powodów zdrowotnych (choroba serca) odszedł z pracy w Komendzie Głównej Milicji Obywatelskiej na wcześniejszą emeryturę, z artykułu w „Kurierze Polskim” w 1967 r. dowiaduje się przypadkiem o śmierci na skutek wypadnięcia z okna kamienicy młodej kobiety nazwiskiem Ewa Salm. Ponieważ kobieta jest mu znana z ostatniego śledztwa, jakie prowadził w MO, mimo choroby postanawia prywatnie zająć się sprawą i zbadać okoliczności śmierci Ewy Salm, jak i powtórnie przeanalizować już zakończone śledztwo w sprawie rabunku utargu.
2. „Dwa lata temu” – w 1966 r. doszło do napadu na Jerzego Pałkę, kierownika sklepu monopolowego przy ul. Puławskiej w Warszawie, przenoszącego dzienny utargu do banku – w napadzie skradziono sumę 400 tys. zł. W śledztwie prowadzonym przez kpt. Siwego są brane pod uwagę różne możliwości; ostatecznie milicja aresztuje jednego z podejrzanych, który początkowo zaprzecza, na rozprawie jednak przyznaje się jednak do dokonania napadu i kradzieży pieniędzy.
3. „Rok temu” – po śmierci Ewy Salm Siwy prowadzi na własną rękę, bez wsparcia milicji, prywatne śledztwo. Odwiedza m.in. skazanego za napad i rabunek pieniędzy, który odsiaduje karę w więzieniu we Wronkach. Mimo przyznania się Siwy ma wątpliwości co do jego winy, wielokrotnie rozmawia z jego rodziną, odwiedza też matkę Ewy Salm. Przełomem okazuje się dopiero spotkanie z „drugą Ewą”, dawną przyjaciółką Ewy Salm, która opowiada Siwemu o towarzystwie, w którym obracała się Ewa Salm. Na tej podstawie Siwy wykrywa i chwyta prawdziwego sprawcę napadu i rabunku pieniędzy oraz mordercę Ewy Salm.

Ekranizacja. „Uderzenie”

Na podstawie powieści w 1969 r. Janusz Majewski nakręcił film pod tym samym tytułem, również stylizowany na dokument, z Zygmuntem Hübnerem w roli Siwego i Barbarą Brylską w roli Ewy Salm.

Postać Siwego pojawia się też w opowiadaniu Kąkolewskiego dla młodzieży „Uderzenie” z 1971 r. Siwy awansował w nim na majora i pracuje jako wykładowca na wydziale kryminalnym milicyjnej szkoły wyższej.

Linki zewnętrzne

• Marcel Wożniak, „Byłem zaniepokojony, że Majewski ma zrobić film”. Komentarz do kolaudacji filmu „Zbrodniarz, który ukradł zbrodnię” – pleograf.pl