Zdzisław Kozień

polski aktor

Zdzisław Kozień (ur. 4 grudnia 1924 w Krakowie, zm. 25 marca 1998 w Rzeszowie) – polski aktor teatralny, filmowy i telewizyjny.

Zdzisław Kozień
Ilustracja
Fotografia nagrobna Zdzisława Kozienia
Data i miejsce urodzenia

4 grudnia 1924
Kraków

Data i miejsce śmierci

25 marca 1998
Rzeszów

Zawód

aktor

Lata aktywności

ok. 1943–1989

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Srebrny Krzyż Zasługi Medal za Odrę, Nysę, Bałtyk Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 Medal 40-lecia Polski Ludowej
Grobowiec rodzinny Zdzisława Kozienia
Tablica upamiętniająca Zdzisława Kozienia na Starym Cmentarzu w Rzeszowie
Mural z podobizną Zdzisława Kozienia w Rzeszowie autorstwa Arkadiusza Andrejkowa

Życiorys edytuj

Urodził się i wychował w Krakowie, gdzie występował w dziecięcym chórze, a później w czasach okupacji rozpoczął pracę artystyczną jako aktor amator na scenie Wojska Polskiego[1][2]. W latach 1948–1952 występował w Teatrze Kolejarza w Krakowie[3][2].

Od roku 1953 był związany z Teatrem im. Wandy Siemaszkowej w Rzeszowie, gdzie zadebiutował rolą Zbyszka Dulskiego w Moralności pani Dulskiej[2]. W 1955 zdał aktorski egzamin eksternistyczny[2], wiążąc się ze sceną rzeszowską na 19 lat. Stworzył tam wiele wybitnych kreacji aktorskich, m.in. gnuśnego Spodka, jednej z najzabawniejszych postaci Snu nocy letniej, Cześnika Raptusiewicza w Zemście, Czepca w Weselu, Grabca w Balladynie, Antonia w Weselu Figara, weneckiego senatora i ojca Desdemony – Brabancjo w Otellu, majora Wołdemara Hawryłowicza w Fantazym, Piotra w Wojnie i pokoju czy Wojewody w Mazepie[1].

Swoją zawodową pozycję budował na scenach wrocławskich, gdzie w latach 1972–1982 pracował w Teatrze Polskim i Współczesnym grając w takich spektaklach jak Popiół i diament, Anna Livia, Kartoteka, Iwona, księżniczka Burgunda, Ambasador, Matka[3], a za swoje kreacje wrocławska publiczność kilkukrotnie go nagradzała Złotą Iglicą (1977, 1978) i Srebrną Iglicą (1982). W 1975 za rolę epizodyczną w Księżniczce Turandot w reż. Henryka Tomaszewskiego otrzymał nagrodę Towarzystwa Miłośników Wrocławia.

Od 1983 ponownie występował w Rzeszowie, gdzie pracował także w Estradzie, gdzie zetknął się m.in. z Anną German. Powrócił na rzeszowską scenę Siemaszkowej w takich spektaklach jak Emigranci, Pieszo i Porwanie Sabinek[2].

Po epizodzie jako Ulek w nagrywanym w Bieszczadach westernie Rancho Texas (1958) na wiele lat filmowcy o nim zapomnieli. Sukcesem okazała się rola nieuleczalnie chorego trenera boksu w Skazanym (1976) Andrzeja Trzosa Rastawieckiego u boku Wojciechowi Pszoniaka, za którą zdobył nagrodę na festiwalu w San Sebastian w kategorii „najlepsza rola męska”, pokonując Gregory Pecka; nagrody nie odebrał w Hiszpanii, dopiero po zakończonym festiwalu mógł zgłosić się po nią do Warszawy[3].

Ważnym epizodem była rola ojca Agnieszki, zadającego córce istotne pytania o sens jej poczynań i mobilizującego ją do dalszych działań w Człowieku z marmuru (1976) Andrzeja Wajdy. W komedii Andrzeja Kondratiuka Big Bang (1986) o lądujących na zapadłej wsi kosmitach, których mieszkańcy chcą godnie i po staropolsku przywitać wystąpił jako naukowiec.

Na srebrnym ekranie telewidzowie polubili Kozienia przede wszystkim jako porucznika Antoniego Zubka w popularnym serialu kryminalnym 07 zgłoś się (1978–1981) oraz w roli króla Zygmunta Starego w serialu historycznym Królowa Bona (1980) Janusza Majewskiego. Na koncie Zdzisława Kozienia znajduje się około czterdziestu filmów, nawet najmniejsze role to popis aktorstwa realistycznego, opartego na psychologicznie pogłębionym warsztacie[1].

Odznaczony został m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Srebrnym Krzyżem Zasługi, Medalem 40-lecia Polski Ludowej, Medalem za Odrę, Nysę, Bałtyk oraz Medalem Zwycięstwa i Wolności 1945[4]. W lipcu 1986 wyróżniony wpisem do „Księgi zasłużonych dla województwa rzeszowskiego”[5].

Był dwukrotnie żonaty. Zmarł 25 marca 1998 w Rzeszowie w wyniku choroby nowotworowej[6]. Został pochowany na Cmentarzu Wilkowyja w Rzeszowie (sektor 38, rząd 10, grób nr 2)[7]. W Teatrze im. Wandy Siemaszkowej znajduje się popiersie aktora, a Mała Scena nosi jego imię[8]. W Rzeszowie na osiedlu Nowe Miasto znajduje się również ulica nazwana imieniem artysty.

Filmografia edytuj

Nagrody edytuj

Przypisy edytuj

  1. a b c Marek Kalita (2019-07-02): Zdzisław Kozień – zanim został aktorem, śpiewał przed Hitlerem. nowiny24.pl. [dostęp 2019-06-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-02)]. (pol.).
  2. a b c d e Janusz R. Kowalczyk (2013-03-25), 15 lat temu zmarł Zdzisław Kozień, „Rzeczpospolita [dostęp 2013-03-25] [zarchiwizowane z adresu 2019-07-02] (pol.).
  3. a b c SJ (2018-12-04): Zdzisław Kozień – niezapomniany porucznik Zubek. Podkarpacka Historia. [dostęp 2018-12-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-02)]. (ang.).
  4. Kto jest kim w Polsce 1989, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1989, str. 611.
  5. Wpisani do „Księgi zasłużonych dla województwa rzeszowskiego”. „Nowiny”. Nr 168, s. 3, 19-22 lipca 1986. 
  6. Tygodnik Życie na Gorąco nr 38, 17 września 2015, s. 35.
  7. Zdzisław Kozień. grobonet.erzeszow.pl. [dostęp 2023-05-06].
  8. Wielcy artyści rzeszowskiego teatru – Zdzisław Kozień. e-teatr.pl.

Linki zewnętrzne edytuj