Wikipedia

Zdzisław Lewicki (1890–1914)

Zdzisław Franciszek Lewicki herbu Rogala, ps. „Rogala” (ur. 10 lub 20 maja 1890 w Słobodzie Rungurskiej, zm. 15 sierpnia 1914 pod Małogoszczem) – polski student, żołnierz Drugiej Kompanii Kadrowej.

Zdzisław Lewicki
Rogala
Data i miejsce urodzenia

10 lub 20 maja 1890
Słoboda Rungurska

Data i miejsce śmierci

15 sierpnia 1914
pod Małogoszczem

Przebieg służby
Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier

Formacja

Legiony Polskie

Jednostki

Druga Kompania Kadrowa

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa

Odznaczenia
Krzyż Niepodległości

Życiorys edytuj

Urodził się 10[1] lub 20[2] maja 1890 w Słobodzie Rungurskiej[1][2][3][4]. Był synem Anny i wyznania rzymskokatolickiego[1]. Według Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku urodził się w 1896 i był synem Kazimiery[4]. Jego ojciec był burmistrzem Słobody Rungurskiej[5]. W trakcie pogromu Żydów wszczętego przez robotników z kopalni Szczepanowskiego zdołał uspokoić agresorów, jednak sam w wyniku tych zdarzeń zmarł[5]. Wówczas jego żona wraz z dwoma synami zamieszkała w Kołomyi[5]. Później zmarł starszy z synów[5].

Celem podjęcia nauki w gimnazjum Zdzisław Lewicki został oddany przez matkę do rodziny jej siostry, żony inż. Józefa Kazubskiego, zamieszkujących w Sanoku (natomiast starsza córka Kazubskich została przyjęta przez Annę Lewicką, jako że w Sanoku brakował renomowanej szkoły żeńskiej)[1][2][6]. Według wspomnień Jana Świerzowicza Zdzisław Lewicki wstąpił do gimnazjum w Sanoku w gronie osób przybyłych z obszaru Królestwa[7]. Około 1906 formalnie pozostawał pod opieką Emila Müllera, notariusza z Próchnika[2]. W C. K. Gimnazjum w Sanoku Zdzisław Lewicki uczęszczał od II klasy w roku szkolnym 1903/1904 do VIII klasy w roku szkolnym 1909/1910 (w jego klasie byli m.in. Wacław Brzozowski, Michał Pieszko)[8][9][10][11][12][13][14]. W tych latach udzielał się w organizacji „Znicz”, kierowanej przez młodzież akademicką, formalnie studiującą na co dzień we Lwowie i Krakowie, a przebywającej w Sanoku, gdzie pracowali[15]. Podczas nauki stworzył wraz z zamieszkującym wraz z nim kuzynem Leonem Kazubskim (ur. 1890) ośrodek artystyczno-literacki[16]. Za sprawą działającej wśród sanockich gimnazjalistów ruchu politycznego, tzw. „Organizacji”, ośrodek ten zyskał charakter narodowo-demokratyczny[5]. Lewicki był czołowym działaczem ośrodka, na jego łonie deklamował, był zafascynowany pisarstwem Wilhelma Feldmana[5]. Odznaczał się ponadprzeciętnymi zainteresowaniami i oczytaniem, był sprawnym organizatorem w sferze muzycznej swojej organizacji, a także przejawiał cechy ideologa w swych wystąpieniach[17]. Doprowadził do ożywienia tej organizacji[18]. Wraz z Leonem Kazubskim, Julianem Krzyżanowskim działał w gimnazjalnym kole Związku Młodzieży Polskiej „Przyszłość” (PET), a 7 lipca 1909 wraz z nimi uczestniczył w zjeździe tej organizacji we Lwowie[19]. Przystąpił do Oddziału Ćwiczebnego im. Stanisława Żółkiewskiego, założonego przez członków Organizacji Młodzieży Niepodległościowej „Zarzewie”[19]. Kierował środowiskiem gimnazjalistów w „Zniczu” do 1910[20]. W gimnazjalnej „czytelni wieczornej dla uczniów klas wyższych” wygłaszał odczyty: w V klasie 13 kwietnia 1907 referat pt. Życie i twórczość Chopina[21], w VII klasie 10 października 1908 odczyt na temat powieści Śmierć autorstwa Ignacego Dąbrowskiego[22], a w VIII klasie 23 października 1909 pt: Bajka w literaturze polskiej Rzeczypospolitej niepodległej (część I), 13 listopada 1909 pt: Bajka w literaturze polskiej Rzeczypospolitej niepodległej (część II), 20 listopada 1909 pt: O dramatach Szekspira, 27 listopada 1909 pt: O znaczeniu powstania listopadowego w dziejach porozbiorowych oraz 16 marca 1910 pt. Fryderyk Chopin wraz z ilustracją muzyczną[23]. Był obiecującym pianistą i swoją grą ubogacał nabożeństwa gimnazjalne[5][24]. Po ukończeniu VIII klasy w 1910 zdał egzamin dojrzałości w sanockim gimnazjum[25][26][27].

Po maturze przez rok studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Lwowskiego[17] (według innego MJP w latach 1910/1911 i 1911/1912 był studentem na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Lwowskiego[4]). We Lwowie zaangażował się bardziej w zapoczątkowaną jeszcze w sanockim gimnazjum działalność w Związku Młodzieży Polskiej „Zet” (wciągnięty do organizacji w 1906 przez Franciszka Bielaka), a także był blisko organizacji narodowej „Znicz”[28]). Później przeniósł się do Krakowa, gdzie w roku akademickim 1912/1913 był studentem na Wydziale Filozoficznym[4] Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie zapisał się na kierunek polonistyki[17] (formalnie pozostawał studentem od roku akademickiego 1912/1913 do 1913/1914[3]. W tym czasie pracował w Konserwatorium[17]. Był autorem „Piosnki dziadowskiej”[29].

Przez 1914 przystąpił do Związku Strzeleckiego[17]. Po wybuchu I wojny światowej w 1914 wstąpił do Drugiej Kompanii Kadrowej w składzie I Brygady Legionów Polskich[3][4]. Nosił pseudonim „Rogala”[3][4]. Podczas pierwszego marszu na Kielce został wysłany na patrol pod Małogoszczem[30]. Poniósł wówczas śmierć 15 sierpnia 1914[4][3]. Według relacji naocznego świadka został trafiony bratobójczą kulą przez legionistę z innego patrolu[30] (Franciszek Bielak podał, że Lewicki „zginął od kuli lękliwego towarzysza broni” oraz podał dzień śmierci 16 sierpnia 1914[31]).

Został pochowany na Cmentarzu Parafialnym w Małogoszczu (inskrypcja upamiętniająca go została umieszczona tamtejszym pomniku żołnierzy Armii Krajowej poległych podczas II wojny światowej 8 maja 1944)[32][33].

Zarządzeniem Prezydenta RP Ignacego Mościckiego z 19 grudnia 1930 został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Niepodległości za pracę w dziele odzyskania niepodległości[34]. Po latach ciepło o Zdzisławie Lewickim wspominali jego przyjaciele z okresu nauki gimnazjalnej w Sanoku jak i uniwersyteckiej w Krakowie: Julian Krzyżanowski i Franciszek Bielak[35][36].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1903/1904 (zespół 7, sygn. 35). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 388.
  2. ↑ a b c d CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1906/1907 (zespół 7, sygn. 42). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 630.
  3. ↑ a b c d e Urszula Perkowska: Uniwersytet Jagielloński w latach I wojny światowej. Kraków: Universitas, 1990.
  4. ↑ a b c d e f g Wykaz Legionistów Polskich 1914–1918. Zdzisław Franciszek Lewicki. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2017-08-04]. Wykaz Legionistów Polskich 1914–1918. Lewicki Zdzisław „Rogala”. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2017-08-04].
  5. ↑ a b c d e f g Krzyżanowski. Ze wspomnień 1997 ↓, s. 308.
  6. ↑ Krzyżanowski. Ze wspomnień 1997 ↓, s. 308-309.
  7. ↑ Jan Świerzowicz: Wspomnienia z lat 1901–1908. W: Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888–1958. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958, s. 177.
  8. ↑ 23. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1903/1904. Sanok: 1904, s. 51.
  9. ↑ 24. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1904/1905. Sanok: 1905, s. 57.
  10. ↑ 25. Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1905/1906. Sanok: 1906, s. 61.
  11. ↑ 26. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1906/1907. Sanok: 1907, s. 75.
  12. ↑ XXVII. Sprawozdanie Dyrektora c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1907/8. Sanok: Fundusz Naukowy, 1908, s. 66.
  13. ↑ W sprawozdaniu za rok szkolny 1908/1909 Zdzisław Lewicki nie figuruje jako uczeń VII klasy. XXVIII. Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1908/9. Sanok: Fundusz Naukowy, 1909, s. 69.
  14. ↑ XXIX. Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1909/10. Sanok: Fundusz Naukowy, 1910, s. 85.
  15. ↑ Krzyżanowski. Ze wspomnień 1997 ↓, s. 306-307.
  16. ↑ Krzyżanowski. Ze wspomnień 1997 ↓, s. 308, 311.
  17. ↑ a b c d e Krzyżanowski. Ze wspomnień 1997 ↓, s. 309.
  18. ↑ Promieniowcy i Tekowcy w Sanoku (1905–1907). W: Franciszek Bielak: Z odległości lat. Wspomnienia i sylwetki. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1979, s. 78. ISBN 83-08-00193-9.
  19. ↑ a b Alojzy Zielecki: Społeczeństwo Sanoka u progu XX wieku. Rozwój ruchu niepodległościowego. W: Feliks Kiryk (red.): Sanok. Dzieje miasta. Kraków: Secesja, 1995, s. 473. ISBN 83-86077-57-3.
  20. ↑ Krzyżanowski. Ze wspomnień 1997 ↓, s. 311, 312, 313.
  21. ↑ 26. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1906/1907. Sanok: 1907, s. 53.
  22. ↑ XXVIII. Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1908/9. Sanok: Fundusz Naukowy, 1909, s. 48.
  23. ↑ XXIX. Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1909/10. Sanok: Fundusz Naukowy, 1910, s. 61, 62.
  24. ↑ W mundurku i na ławie uniwersyteckiej (o dobrym towarzyszu i starych polonistach). W: Franciszek Bielak: Z odległości lat. Wspomnienia i sylwetki. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1979, s. 178. ISBN 83-08-00193-9.
  25. ↑ Kronika. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”. Nr 11, s. 3, 10 lipca 1910. 
  26. ↑ XXIX. Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1909/10. Sanok: Fundusz Naukowy, 1910, s. 68.
  27. ↑ Absolwenci. 1losanok.pl. [dostęp 2019-11-06].
  28. ↑ Z odległości lat... / Promieniowcy i Tekowcy w Sanoku (1905–1907). W: Franciszek Bielak: Z odległości lat. Wspomnienia i sylwetki. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1979, s. 31, 43, 72. ISBN 83-08-00193-9.
  29. ↑ Na uniwersytecie. W: Franciszek Bielak: Z odległości lat. Wspomnienia i sylwetki. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1979, s. 145. ISBN 83-08-00193-9.
  30. ↑ a b Krzyżanowski. Ze wspomnień 1997 ↓, s. 310.
  31. ↑ Z odległości lat... / Promieniowcy i Tekowcy w Sanoku (1905–1907). W: Franciszek Bielak: Z odległości lat. Wspomnienia i sylwetki. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1979, s. 43, 72. ISBN 83-08-00193-9.
  32. ↑ Karta obiektu. mpn.kielce.uw.gov.pl. [dostęp 2019-11-06].
  33. ↑ Znicze pamięci. malogoszcz.pl, 2018-05-23. [dostęp 2019-11-06].
  34. ↑ M.P. z 1930 r. nr 300, poz. 423.
  35. ↑ Krzyżanowski. Ze wspomnień 1997 ↓, s. 308-310.
  36. ↑ Z odległości lat.... W: Franciszek Bielak: Z odległości lat. Wspomnienia i sylwetki. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1979, s. 31, 43. ISBN 83-08-00193-9.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zdzisław_Lewicki_(1890–1914)&oldid=71974852”