Zdzisław Wincenty Przyjałkowski
Zdzisław Wincenty Przyjałkowski[a] (ur. 6 października 1892 w Magnuszewie, zm. 12 kwietnia 1971 w Sztokholmie) – generał brygady Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.
Zdzisław Przyjałkowski w mundurze pułkownika | |
generał brygady | |
Data i miejsce urodzenia |
6 października 1892 |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Przebieg służby | |
Lata służby |
1914–1945 |
Siły zbrojne | |
Formacja | |
Jednostki | |
Stanowiska |
dowódca dywizji |
Główne wojny i bitwy |
wojna polsko-ukraińska |
Odznaczenia | |
|
Życiorys
edytujUrodził się w rodzinie 6 października 1892 w Magnuszewie, w ówczesnym powiecie kozienickim guberni radomskiej, w rodzinie Zdzisława i Kazimiery z Kreyserów[2][3]. W czerwcu 1910 złożył eksternistycznie maturę w c. k. I Wyższej Szkole Realnej we Lwowie[4].
Przed I wojną światową studiował na Wydziale Budowy Maszyn Politechniki Lwowskiej i działał w polskich organizacjach niepodległościowych. Od 1914 w Legionach Polskich. Służył w 5 pułku piechoty[5]. W czasie służby w Legionach awansował na kolejne stopnie w korpusie oficerów piechoty: chorążego (29 września 1914), podporucznika (5 marca 1915) i porucznika (2 lipca 1915)[6]. W lipcu 1917, po kryzysie przysięgowym, został internowany w Beniaminowie[5].
Od listopada 1918 w Wojsku Polskim, brał udział w obronie Lwowa w 1918[5]. 1 grudnia 1919 został mianowany z dniem 1 grudnia 1919 kapitanem w piechocie[7]. W czasie wojny z bolszewikami na stanowisku dowódcy kompanii, batalionu, od lipca 1920 – dowódcy 21 pułku piechoty, a później – XVI Brygady Piechoty. 15 lipca 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu majora, w piechocie, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich[8].
W latach 1921–1923 był słuchaczem II Kursu Normalnego Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie[9]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 60. lokatą w korpusie oficerów piechoty[10]. 1 października 1923, po ukończeniu kursu i uzyskaniu tytułu naukowego oficera Sztabu Generalnego, otrzymał przydział do Biura Ścisłej Rady Wojennej w Warszawie na stanowisko kierownika referatu w Wydziale Ogólnym[11]. Następnie, w tym samym biurze, objął stanowisko szefa Wydziału Manewrów i Doświadczeń Oddziału IIIa, a w styczniu 1925 – szefa Wydziału Operacyjnego „Zachód”[12]. 31 marca 1924 został mianowany podpułkownikiem ze starszeństwem z 1 lipca 1923 i 36. lokatą w korpusie oficerów piechoty[13]. 30 listopada 1926, po likwidacji BŚRW, został szefem Wydziału Operacyjnego „Zachód” w Oddziale III Sztabu Generalnego w Warszawie. W marcu 1927 został przeniesiony do 41 pułku piechoty w Suwałkach na stanowisko dowódcy pułku[14]. 1 stycznia 1928 został mianowany pułkownikiem ze starszeństwem z 1 stycznia 1928 i 19. lokatą w korpusie oficerów piechoty[15]. 12 listopada 1928 zastąpił płk. dypl. Wincentego Kowalskiego na stanowisku szefa Oddziału III Sztabu Głównego w Warszawie i został jednym z najbliższych współpracowników gen. dyw. Tadeusza Piskora[16][17]. 1 czerwca 1931 został mianowany zastępcą dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza w Warszawie[18]. W grudniu 1933 zastąpił płk. Wacława Stachiewicza na stanowisku dowódcy piechoty dywizyjnej 1 Dywizji Piechoty Legionów w Wilnie[19]. 3 sierpnia 1937 objął dowództwo 15 Dywizji Piechoty w Bydgoszczy i sprawował je do września 1939. Na stopień generała brygady został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1939 i 11. lokatą w korpusie generałów[20].
W kampanii wrześniowej dowodził 15 DP oraz przejściowo (od 5 do 11 IX) Grupą Operacyjną swojego imienia, w skład której wchodziła 15 i 26 DP. Uczestniczył w bitwie nad Bzurą. W czasie obrony Warszawy pozostawał w dyspozycji dowódcy Armii „Warszawa”. Po kapitulacji przebywał w niewoli niemieckiej w Oflagu VII A w Murnau.
Po zakończeniu wojny przebywał na emigracji w Szwecji. Mieszkał z żoną w Sztokholmie przy Majorsgatan 11-3. Początkowo pracował jako robotnik w fabryce sygnalizacji morskiej, a następnie w firmie Allmänna Svenska Elektriska AB[2]. W latach 1952–1969 pełnił funkcję prezesa Rady Uchodźstwa Polskiego w Sztokholmie, działał też we władzach Stowarzyszenia Polskich Kombatantów[2]. Zmarł 12 kwietnia 1971 w Sztokholmie[21].
Generał Przyjałkowski był żonaty z Ireną Gilewiczówną (1905–1990), z którą miał córkę Danutę Marię Helenę Boender (1927–2012)[22].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 3656 (1921)[23][24]
- Krzyż Niepodległości (20 stycznia 1931)[25]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (27 listopada 1929)[26]
- Krzyż Walecznych (siedmiokrotnie, po raz pierwszy w 1921)[27]
- Złoty Krzyż Zasługi (19 marca 1937)[28]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[23]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[23]
- Znak oficerski „Parasol”
- Krzyż Komandorski Orderu Gwiazdy Rumunii (Rumunia)[23]
- Krzyż Komandorski Orderu Lwa Białego (Czechosłowacja)[23]
- Krzyż Oficerski Orderu Orła Białego (Jugosławia)[23]
- Krzyż Kawalerski Orderu Legii Honorowej (Francja, 1921)[23]
- Medal 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej (Łotwa)[29][23]
Opinie
edytujGen. Tadeusz Kutrzeba: „Ze względu na krótki okres inspekcji w roku 1937, definitywnej opinii wydać nie mogę. Z jednego ćwiczenia prowadzonego przez płk. Przyjałkowskiego odniosłem potwierdzenie dawnego zdania, że jest to oficer rozumny i stanowczy, odpowiadający na obecnym stanowisku”[30].
Uwagi
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 1 czerwca 1935, s. 56.
- ↑ a b c Cieplewicz 1986 ↓, s. 164-165.
- ↑ Stawecki 1994 ↓, s. 266.
- ↑ Sprawozdanie 1910 ↓, s. 73.
- ↑ a b c Danielewicz 1994 ↓, s. 34.
- ↑ Lista starszeństwa 1917 ↓, s. 7.
- ↑ Dz. Rozk. Wojsk. Nr 98 z 28 grudnia 1919, poz. 4146.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 27 z 21 lipca 1920, s. 597.
- ↑ Stawecki 1997 ↓, s. 75.
- ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 28.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 63 z 27 września 1923, s. 586.
- ↑ Lista oficerów SG 1925 ↓, s. 6.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 32 z 2 kwietnia 1924, s. 167.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 31 marca 1927, s. 98.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 2 stycznia 1928 roku, s. 1.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 listopada 1928, s. 332.
- ↑ Lista oficerów dyplomowanych 1931 ↓, s. 4.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 3 sierpnia 1931, s. 245.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 26 stycznia 1934, s. 19.
- ↑ Rybka i Stepan 2003 ↓, s. 468.
- ↑ Kryska-Karski i Żurakowski 1991 ↓, s. 153.
- ↑ Stawecki 1994 ↓, s. 267.
- ↑ a b c d e f g h Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Wyd. II popr. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938, s. 600.
- ↑ Dekret Wodza Naczelnego L. 3447 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 43, s. 1724)
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 18, poz. 31 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ M.P. z 1929 r. nr 274, poz. 630 „za zasługi na polu pracy niepodległościowej i wyszkolenia wojska”.
- ↑ Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 2142 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 1, s. 73)
- ↑ M.P. z 1937 r. nr 64, poz. 96 „za zasługi w służbie wojskowej”.
- ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. Nr 12 z 6 sierpnia 1929 r., s. 238.
- ↑ „Generalny Inspektor Sił Zbrojnych Biuro Inspekcji” – opinie generałów 1937r
Bibliografia
edytuj- XXXVII. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. I. Wyższej Szkoły Realnej we Lwowie za rok szkolny 1909/10. Lwów: Nakładem Funduszu Naukowego, 1910.
- Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917). Komenda Legionów Polskich, 1917.
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Lista oficerów Sztabu Generalnego (stan z dnia 31 grudnia 1925 roku). Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1926.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Lista oficerów dyplomowanych (stan z dnia 15 kwietnia 1931 roku). Warszawa: Sztab Główny, 1931.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Mieczysław Cieplewicz: Przyjałkowski Zdzisław Wincenty (1892–1971). W: Polski Słownik Biograficzny. T. XXIX. Polska Akademia Nauk, 1986.
- Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski: Generałowie Polski niepodległej. Warszawa: Editions Spotkania, 1991.
- Jerzy Danielewicz: Wyższa kadra dowódcza KOP 1924–1939. W: Lech Grochowski[red.]: Korpus Ochrony Pogranicza w 70 rocznicę powstania. Materiały z konferencji popularnonaukowej. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1994.
- Piotr Stawecki: Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 83-11-08262-6.
- Piotr Stawecki: Oficerowie dyplomowani wojska Drugiej Rzeczypospolitej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1997. ISBN 83-04-04390-4.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2003. ISBN 83-7188-691-8.