Zespół pałacowo-parkowy w Natolinie

Zespół pałacowo-parkowy w Natolinie (park Natoliński) – park znajdujący się w Warszawie przy ul. Nowoursynowskiej na terenie dzielnic Ursynów i Wilanów.

Zespół pałacowo-parkowy w Natolinie
Obiekt zabytkowy nr rej. 647/1 z 1.07.1965 (pałac) i 647/2 z 1.07.1965 (park)
Ilustracja
Pałac Potockich w Natolinie
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Dzielnica

Wilanów

Data założenia

XVIII w.

Projektant

Szymon Bogumił Zug, Henryk Marconi

Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, na dole znajduje się punkt z opisem „Zespół pałacowo-parkowy w Natolinie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Zespół pałacowo-parkowy w Natolinie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Zespół pałacowo-parkowy w Natolinie”
Ziemia52°08′20,000″N 21°04′25,000″E/52,138889 21,073611
Strona internetowa

Historia zespołu pałacowo-parkowego w Natolinie zaczyna się za panowania Jana III Sobieskiego. Wtedy król kupił wieś Milanowo, w której skład wchodził również las, na terenie dzisiejszego Natolina. W Milanowie zbudował pałac w Wilanowie, a na Natolinie stworzył Bażantarnię i zwierzyniec, w którym polował.

Park jest udostępniany dla zwiedzających w ramach zorganizowanych spacerów z przewodnikiem[1].

Pałac Potockich

edytuj

Pałac został wybudowany na zlecenie Augusta Czartoryskiego według projektu Szymona Bogumiła Zuga w latach 1780–1782 w stylu klasycystycznym. W 1782 pałac odziedziczyła Elżbieta Lubomirska. W 1799 stał się własnością córki Lubomirskiej – Aleksandry i jej męża Stanisława Kostki Potockiego. W 1805 należał do ich syna Aleksandra i jego żony Anny Tyszkiewicz.

W 1807 wcześniejsza nazwa miejscowości Bażanteria została zmieniona na Natolin na cześć ich córki Natalii Potockiej urodzonej w tamtym roku. W 1808 przebudowano pałac według projektu Piotra Aignera. Architekt ten dobudował także oficynę, domy dozorców i wozownię ze stajnią. Budynek posiada zaokrągloną środkową salę wypełniającą dwa piętra i nakrytą kopułą wspieraną przez sześć kolumn.

W latach 1834–1838 kolejną przebudową zajął się Henryk Marconi. Zaprojektował pomnik-sarkofag Natalii Potockiej (zm. 1830), wyrzeźbiony przez Ludwika Kaufmanna. W parku wybudowano świątynię dorycką, bramę i most mauretański, a także akwedukt rzymski. Od 1892, po śmierci Aleksandry Potockiej (zwanej Augustową), wdowy po wnuku Stanisława Kostki Potockiego, do 1945 pałac należał do Branickich.

W czasie powstania warszawskiego i po jego upadku niemieckie wojska okupacyjne zdewastowały i rozgrabiły najcenniejsze budynki i budowle Natolina. Szczególnie barbarzyńsko potraktowany został pomnik Natalii Sanguszkowej, który posłużył za cel strzelającym do niego żołnierzom. Podobny los spotkał rzeźbę Junony w Salonie Otwartym. Zabytkowy park natoliński przeorano rowami strzeleckimi, niszcząc przy tym dużą część jego historycznego starodrzewu.

W 1945 roku Natolin został upaństwowiony i oddany pod opiekę Muzeum Narodowego w Warszawie, ale wkrótce stał się rezydencją Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej – czyli de facto Bolesława Bieruta, a następnie obiektem reprezentacyjnym Urzędu Rady Ministrów. Nieruchomość została ogrodzona[2]. Generalne prace restauracyjne przeprowadzone jeszcze przez Muzeum zlikwidowały skutki wieloletnich zaniedbań i większość zniszczeń wojennych, a w Salonie Otwartym odsłonięto i zakonserwowano zamalowany w XIX wieku plafon Vincenza Brenny.

Poważny stan zagrożenia unikatowych wartości artystycznych, historycznych i krajobrazowych Natolina powstrzymany został na początku lat 90. XX wieku w wyniku decyzji o przekazaniu obiektu na cele edukacji europejskiej. Opiekująca się zabytkiem Fundacja Centrum Europejskie Natolin przeprowadziła prace konserwatorskie i adaptacyjne obiektów dawnego zespołu pałacowego, wykorzystując je m.in. na potrzeby Kolegium Europejskiego – filii College of Europe w Brugii – goszczącego od 1993 r. na terenie Natolina. Wzniesiono wówczas kilka nowych budynków przeznaczonych dla wykładowców i młodzieży akademickiej, rektorat oraz sale konferencyjne i wykładowe. Formę architektoniczną nowych budynków zharmonizowano z odrestaurowanymi obiektami zabytkowymi.

Rezerwat przyrody Las Natoliński

edytuj

W skład zespołu pałacowo-parkowego wchodzi też utworzony w 1991 roku rezerwat przyrody Las Natoliński ze zróżnicowanymi zbiorowiskami leśnymi, drzewami pomnikowymi i ciekawej rzeźbie terenu. Najcenniejszym elementem rezerwatu są zbiorowiska roślinne, będące pozostałością dawnych lasów liściastych charakterystycznych dla Doliny Środkowej Wisły[3].

Galeria

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Zespół Pałacowo-Parkowy w Natolinie, Zespół Pałacowo-Parkowy w Natolinie [online], Zespół Pałacowo-Parkowy w Natolinie [dostęp 2024-05-20].
  2. Wojciech Karpieszuk. Puszcza obok blokowiska. „Gazeta Stołeczna”, s. 9, 8 września 2023. 
  3. Praca zbiorowa pod redakcją J. Wojtatowicza, Przyroda Warszawy, Roman Zielony, Warszawa 2011, s.54.

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj