Zgnilizny drewna
Ten artykuł od 2013-06 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
Zgnilizna drewna, mursz – rodzaj zgnilizn występujący w drewnie. Jest to jedna z najpoważniejszych wad drewna. Polega na chemicznym rozkładzie ścian komórkowych, objawiającym się postępującym rozpadem, zmianą barwy, zmianą właściwości drewna, pod wpływem działania niektórych gatunków grzybów.
Grzyby rozkładające drewno wytwarzają enzymy: lignazy i karbohydrazy, które mają zdolność depolimeryzacji lub rozszczepienia ligniny, celulozy i hemicelulozy w jednostki mniejsze, o łatwiej przyswajalnym węglu. Zakażeniu grzybowemu ulega drewno drzew na pniu, drewno składowane po ścięciu i wyróbce jak również drewno użytkowane. Chociaż grzyby są niezbędne do utrzymania przemiany węgla w przyrodzie, powodują znaczne straty ekonomiczne, deprecjonując drewno na każdym etapie jego użytkowania.
Podział zgnilizn drewna edytuj
- W zależności od miejsca występowania na pniu stojącego drzewa zgnilizny dzielą się na:
- zgniliznę odziomkową (korzeniową), ciągnącą się od porażonych korzeni, lub porażonego odziomka,
- zgniliznę strzały, ciągnącą się od sęków i zranień na pniu,
Mniej istotne z gospodarczego punktu widzenia są: - zgniliznę korzeni, występującą w strefie korzeni,
- zgniliznę korony (gałęzi), występującą w strefie korony, na pniu lub na gałęziach.
- Ze względu na stan drewna zgniliznę dzieli się na:
- Ze względu na rozmieszczenie w przekroju pnia[1]:
- zgniliznę zewnętrzną, obejmującą strefę najmłodszych słoi rocznych tuż pod korą, czyli w przyobwodowej strefie drewna iglastego lub liściastego, w postaci pierścienia porażonego drewna o barwie jasnobrunatnej, słomkowej lub białej.
- zgniliznę wewnętrzną, obejmującą strefę przyrdzeniową,
- zgniliznę rozrzuconą (rozproszoną) – gdzie efekt działania grzyba nie skupia się w jednym obszarze.
- Inny podział wyróżnia zgniliznę:
- leśną,
- składową,
- domową.
Czynnikami ekologicznymi wyodrębniającymi te trzy grupy zgnilizn są przede wszystkim wilgotność i temperatura. Drewno drzew żywych pozostających na pniu wykazuje znacznie większy stopień wilgotności niż drewno na składnicach, Jeszcze mniejszą wilgotność ma drewno w konstrukcjach budowlanych. Zróżnicowanie środowisk pod względem wilgotności i temperatury powoduje, że inne gatunki grzybów wywołują zgniliznę leśną, inne składową, a jeszcze inne domową. Na ogół grzyby atakujące drewno na składnicach lub w domach wywołują mniej charakterystyczne formy zgnilizny niż te, które atakują drzewa w lesie.
- Przyjmując za kryteria podziału zmiany w składzie chemicznym i w obrazie makroskopowym drewna, wyróżnia się trzy zasadnicze typy zgnilizn:
- zgniliznę brunatną, zwaną także: destrukcyjną, błonnikową i czerwoną, – gdy rozkładowi ulegała celuloza i pentozany,
- zgniliznę białą, zwaną także: jednolitą, – gdy najpierw rozkładowi ulegała lignina.
- zgniliznę pstrą, zwaną także: korozyjną, białą jamkowarą, kieszonkową, gdy rozkładowi ulegały (w mniejszym lub większym stopniu) równocześnie wszystkie składniki drewna,
Podział zgnilizn drewna według obowiązującej normy edytuj
Praktyczny podział zgnilizn drewna okrągłego przedstawia obowiązująca norma PN-79/D-01011.
- W zależności od stopnia rozkładu, wyróżnia się:
- zgniliznę twardą,
- zgniliznę miękką.
Obie grupy dzieli się jeszcze na:- zewnętrzną,
- wewnętrzną,
- rozproszoną,
Zgniliznę miękką dzieli się dodatkowo na: - zgniliznę korozyjną,
- zgniliznę destrukcyjną,
- zgniliznę korozyjno-destrukcyjną,
Zgniliznę twardą dzieli się dodatkowo na:
- zgniliznę twardą jasną,
- zgniliznę twardą ciemną,
- zgniliznę twardą różnobarwną, zwaną także marmurkową,
- zgniliznę twardą czerwoną, zwaną także czerwienią twardzieli.
Podobny podział w oparciu o stopień rozkładu drewna określa: zgniliznę wczesną i późną oraz szereg faz pośrednich.
Wymienione podziały i rodzaje zgnilizn posiadają specjalne znaczenie diagnostyczne i znajdują swój odpowiednik praktyczny. W zależności od potrzeby i zastosowania można mówić o różnych podziałach i różnych typach zgnilizn. W każdym jednak wypadku oznaczenie zgnilizny drewna jest trudne, bowiem obraz grzybowego rozkładu zależy nie tylko od gatunku grzyba i gatunku zaatakowanego drewna, ale także od czasu działania grzyba i stadium procesów rozkładowych.
Przypisy edytuj
- ↑ Franciszek Krzysik , Nauka o drewnie, PWN, 1974 .