Wikipedia

Ziemia łęczycka

Ziemia łęczycka (łac. Terra Lanciciensis) – jednostka terytorialna średniowiecznego państwa polskiego, kraina historyczna[1] i region etnograficzny[2], opisany przez Oskara Kolberga w jego monumentalnym dziele „Lud” w tomie „Łęczyckie”.

Ziemia łęczycka
Terra Lanciciensis
Herb
Herb
Państwa

 Polska

Stolica

Łęczyca

Ważniejsze miejscowości

Brzeziny, Łódź, Zgierz

Położenie na mapie
Mapa ziemi łęczyckiej
Ziemia łęczycka i inne krainy historyczne Polski na tle współczesnych granic administracyjnych
Informacje w Wikipodróżach

Ziemia łęczycka graniczy na północy z Kujawami, na zachodzie z ziemią kaliską (wschodnią Wielkopolską), na południu i południowym zachodzie z ziemią sieradzką (granica przebiega na Nerze i Wolbórce), na północnym wschodzie z Mazowszem (ziemią rawską, ziemią sochaczewską, ziemią gostynińską) i południowym wschodzie z ziemią sandomierską (część Małopolski, granica przebiega na Pilicy).

Historia edytuj

W początkach regionu największym jego miastem była Łęczyca. Od przełomu XI i XII w. do 1231, Łęczyca była stolicą prowincji łęczyckiej (jednej z ośmiu we wczesnopiastowskiej Polsce), obejmującej dzisiejszą ziemię łęczycką, ziemię sieradzką i trzy kasztelanie zapilickie (nadpilickie). Po śmierci Bolesława III Krzywoustego prowincja stała się oprawą wdowią jego żony, księżnej Salomei. Po jej śmierci (1144) prowincja stała się częścią dzielnicy senioralnej i przypadła Bolesławowi IV Kędzierzawemu. Prowincja łęczycka została przekształcona przez Kondrada I mazowieckiego w 1231 r. w księstwo łęczyckie, które istniało do 1352 r. W 1239 r. (lub 1243) księstwo utraciło kasztelanie zapilickie, a w 1264 r. z księstwa łęczyckiego zostało wydzielone księstwo sieradzkie[1]. Ziemia łęczycka (okrojone księstwo łęczyckie) weszła w skład Królestwa Polskiego po jego zjednoczeniu przez Władysława I Łokietka. W latach 1352–1793 ziemia ta stanowiła odrębne województwo łęczyckie, które wchodziło w skład Prowincji Wielkopolskiej. Województwo dzieliło się na 3 powiaty ze stolicami w Łęczycy, Orłowie i Brzezinach. Województwo łęczyckie delegowało do Senatu aż 5 przedstawicieli. Byli to: wojewoda łęczycki, kasztelan łęczycki, oraz kasztelanii: inowłodzki, konarski i brzeziński[1][3]. Obecnie w niemal w całości leży na obszarze województwa łódzkiego, niewielki obszar należy do województwa mazowieckiego (powiat gostyniński) i województwa wielkopolskiego (gmina Kłodawa i gmina Grzegorzew).

 
Położenie ziemi łęczyckiej

Herb edytuj

Jan Długosz zawarł opis herbu ziemi łęczyckiej w XV-wiecznej kronice w tych słowach[4]:

Lanciciensis terra que pro medietate clipei leonis rubei coronati in campo albo, et pro altera medietate medietatem aquile in campo rubeo, dorsis se invicem contingentibus portat.

Herb stanowiła tarcza herbowa dzielona w pas, gdzie w prawym srebrnym polu połulew czerwony i w lewym czerwonym polu połuorzeł srebrny razem ukoronowane.

Herb był używane następnie przez województwo łęczyckie. Obecnie do herbu nawiązuje jeden z elementów herbu województwa łódzkiego.

Miasta i powiaty ziemi łęczyckiej edytuj

W ziemi łęczyckiej leżą następujące miasta:

Lp. Miasto Liczba mieszkańców[5] Dawny powiat[6] Obecne województwo
1.   Łódź[a] 658 444 brzeziński, łęczycki   łódzkie
2.   Tomaszów Mazowiecki[b] 58 089 brzeziński   łódzkie
3.   Zgierz 54 012 łęczycki   łódzkie
4.   Kutno[c] 41 231 łęczycki   łódzkie
5.   Aleksandrów Łódzki 22 090 łęczycki   łódzkie
6.   Konstantynów Łódzki[d] 19 161 łęczycki   łódzkie
7.   Ozorków 18 259 łęczycki   łódzkie
8.   Łęczyca 13 183 łęczycki   łódzkie
9.   Koluszki 12 143 brzeziński   łódzkie
10.   Brzeziny 11 995 brzeziński   łódzkie
11.   Żychlin 7647 orłowski   łódzkie
12.   Poddębice 6853 łęczycki   łódzkie
13.   Kłodawa 5919 łęczycki   wielkopolskie
14.   Krośniewice 4047 łęczycki   łódzkie
15.   Rzgów[e] 3442 brzeziński   łódzkie
16.   Stryków 3401 brzeziński   łódzkie
17.   Wolbórz[f] 2275 brzeziński   łódzkie
18.   Dąbie 1727 łęczycki   wielkopolskie
19.   Piątek 1569 łęczycki   łódzkie
20.   Ujazd 1539 brzeziński   łódzkie
21.   Grabów 1003[10] łęczycki   łódzkie
22.   Dąbrowice 948 łęczycki   łódzkie
23.   Parzęczew 919[10] łęczycki   łódzkie
24.   Inowłódz 829[10] brzeziński   łódzkie

W ziemi łęczyckiej leżą obecnie następujące powiaty i miasto na prawach powiatu: powiat łęczycki,   powiat zgierski[g],   powiat kutnowski[h],   powiat poddębicki[i],   powiat brzeziński[j],   Łódź[k],   powiat pabianicki[l],   powiat łódzki wschodni[m],   powiat tomaszowski[n],   powiat łowicki[o],   powiat gostyniński[p],   powiat kolski[q].  W przypisach przy każdym powiecie podane jest, która część danego powiatu leży w ziemi łęczyckiej.

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ Z wyjątkiem południowo-zachodniego obszaru Łodzi, zawierającego części miasta Chocianowice, Łaskowice i Ruda Pabianicka[6][7].
  2. ↑ Do ziemi łęczyckiej należy obszar Tomaszowa Mazowieckiego położony na północ od Wolbórki i na zachód od Pilicy, zawierający części miasta Kaczka, Łąki Henrykowskie, Michałówek, Niebrów, Siedmiodomki, Starzyce, Tomaszówek i Wilanów[6][7].
  3. ↑ Do ziemi łęczyckiej należy obszar Kutna położony w południowej części miasta (Łąkoszyn, Antoniew i Wiktoryn) oraz we wschodniej części miasta (Sklęczki, Stodółki, Puśniki i Kotliska Małe)[6][7][8].
  4. ↑ Do ziemi łęczyckiej należy większość Konstantynowa Łódzkiego bez części miasta położonych na południe od Neru: Józefów, Bechcice[6][7].
  5. ↑ Do ziemi łęczyckiej należy obszar Rzgowa położony na północ od Neru[6][7][9].
  6. ↑ Do ziemi łęczyckiej należy niewielki obszar Wolborza na północ od Wolbórki[6][7].
  7. ↑ Do ziemi łęczyckiej należy cały powiat zgierski bez Głowna[6][7].
  8. ↑ Do ziemi łęczyckiej należy większa część powiatu kutnowskiego[6][7].
  9. ↑ Do ziemi łęczyckiej należy część powiatu poddębickiego na wschód od rzeki Ner[6][7].
  10. ↑ Do ziemi łęczyckiej należy zachodnia część powiatu brzezińskiego[6][7].
  11. ↑ Z wyjątkiem południowo-zachodniego obszaru Łodzi, zawierającego części miasta Chocianowice, Łaskowice i Ruda Pabianicka[6][7].
  12. ↑ Do ziemi łęczyckiej należy część powiatu pabianickiego na północ od rzeki Ner[6][7].
  13. ↑ Do ziemi łęczyckiej należy wschodnia część powiatu łódzkiego wschodniego[6][7].
  14. ↑ Do ziemi łęczyckiej należy część Tomaszowa Mazowieckiego i tereny powiatu tomaszowskiego na północny-zachód od miasta[6][7].
  15. ↑ Do ziemi łęczyckiej należy niewielka część powiatu łowickiego granicząca z powiatem łęczyckim[6][7].
  16. ↑ Do ziemi łęczyckiej należy niewielka południowa część powiatu gostynińskiego w okolicach Skrzeszewów, Rakowca, Rakowa, Dobrowa[6][7].
  17. ↑ Do ziemi łęczyckiej należy południowo-wschodnia część powiatu kolskiego[6][7].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c Marek Koter: Historyczno-geograficzne podstawy oraz proces kształtowania się regionu łódzkiego. W: Miasto – region – gospodarka w badaniach geograficznych. W stulecie urodzin Profesora Ludwika Straszewicza. Tomasz Marszał (red.). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2016, s. 131–142. ISBN 978-83-8088-122-8. (pol.).
  2. ↑ Oskar Kolberg: Łęczyckie. T. 22. Kraków: 1889, seria: Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce. [dostęp 2022-06-16]. (pol.).
  3. ↑ Geografia historyczna... [online], literat.ug.edu.pl [dostęp 2017-01-09].
  4. ↑ Insigniorum clenodiorum Regis et Regni Polonie descriptio. W: Jan Długosz: Insignia seu Clenodia Regis et Regni Poloniae. Z kodeksu kórnickiego wydał dr. Z. Celichowski. Poznań: 1885, s. 16.
  5. ↑ Główny Urząd Statystyczny: Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku. stat.gov.pl, 2023-07-20. [dostęp 2024-01-01]. (pol.).
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI wieku. Henryk Rutkowski (red.). T. 5: Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku. Cz. 2: Komentarz, indeksy. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Historii PAN, 1998. ISBN 83-86301-75-9. [dostęp 2024-01-01]. (pol.).
  7. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Geoportal krajowy. mapy.geoportal.gov.pl. [dostęp 2023-01-01]. (pol.).
  8. ↑ Piotr A. Stasiak: Dzieje Kutna od średniowiecza do współczesności. W: Jacek Saramonowicz, Piotr A. Stasiak: Kutno. Przeszłość i współczesność. Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2012, s. 7. ISBN 978-83-7729-177-1. [dostęp 2023-01-01]. (pol.).
  9. ↑ Jan Korytkowski: Prałaci i kanonicy katedry metropolitalnej gnieźnieńskiej od roku 1000 aż do dni naszych. Podług źródeł archiwalnych. T. 3. Gniezno: Drukarnia J. B. Langiego, 1883, s. 238. OCLC 721861647. [dostęp 2023-01-06]. (pol.).
  10. ↑ a b c Główny Urząd Statystyczny: Ludność w miejscowościach statystycznych. bdl.stat.gov.pl. [dostęp 2024-01-01]. (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ziemia_łęczycka&oldid=73149255”