Ziemia lubelska
Ziemia lubelska (łac. Terra Lublinensis) – polska jednostka terytorialna w średniowieczu.
Poświadcza się znanych kasztelanów lubelskich od 1230 r.[1]
Jan Długosz przedstawiał, że ziemia lubelska była gęsto zasiedlona rolnikami i innymi osadnikami, jednakże napady sąsiednich pogan niszczyły region. W 1241 r. najazd Mongołów zburzył Lublin i grody obronne ziemi lubelskiej, co otworzyło drogę do późniejszych najazdów na zamożne i rolnicze ziemie. Wielki najazd Litwinów, Prusów i Jaćwingów w 1244 r. spustoszył ziemię kompletnie, a ludność uprowadzono w niewolę. Kolejne spalenie Lublina miało miejsce w 1255 r. poprzez najazd Mendoga[1].
Na prośbę Kazimierza III Wielkiego w 1359 r. biskup krakowski Jan Bodzanta zrzekł się należnej mu dziesięciny na 30 lat z ziemi lubelskiej i łukowskiej, które zostały spostuszone przez Tatarów i Litwinów[2].
Stanisław Kuraś zauważa, że już w połowie okresu panowania Kazimierza III Wielkiego – ziemia lubelska należąca formalnie do województwa sandomierskiego zaczyna się wyodrębniać, posiadając wiele urzędów ziemskich jak osobnego starostę, sędziego, chorążego, wojskiego. Na przełomie XIV/XV wieku pojawiły się pozostałe rodzaje urzędników ziemskich: podkomorzy, podsędek, podczaszy, podstoli, łowczy[3][4].
Kazimierz IV Jagiellończyk wydzielił z województwa sandomierskiego poza Wisłą i Sanem nowe województwo lubelskie obejmujące ziemię lubelską wraz z ziemią łukowską. Utworzenie nowego województwa potwierdził w 1474 r. sejm piotrkowski[1].
Granice edytuj
Najstarsze granice ziemi lubelskiej nie są znane, lecz zapewne pokrywały się z granicami archidiakonatu lubelskiego[5]. Stanisław Kuraś przypuszczał zatem, że tak samo jak archidiakonat – wczesnośredniowieczna kasztelania lubelska rozciągała się na tereny także i na lewym brzegu Wisły i nie obejmowała historycznych powiatów urzędowskiego i łukowskiego[6].
W 1359 r. miały miejsce rozgraniczenia ziemi lubelskiej z ziemią chełmską, gdzie granica przebiegała od rzeki Wieprz, między wsiami: Oleśniki, Suchodoły, Częstoborowice, Pilaszkowice po stronie polskiej, oraz wsie Dobryniów, Stężyca, Gorzków, Żółkiew po stronie ruskiej[7][8].
Herb edytuj
Jan Długosz w swych Rocznikach wymienił wśród chorągwi polskiego rycerstwa spod bitwy pod Grunwaldu (1410) także chorągiew ziemi lubelskiej, która „miała za herb jelenia z rozłożystymi rogami w polu czerwonym”[9]. Bardziej szczegółowy opis herbu Długosz zawarł w dziele z lat 1464–1480, gdzie napisał:
Lubliniensis terra que cervum cornutum ad saltandum erectum, cuius collum corona aurea insignitum est, in campo rubeo portat.
Ziemia lubelska nosi w polu czerwonym jelenia rogatego do skoku wspiętego, którego kark zdobi korona złota.
Po utworzeniu województwa lubelskiego w 1474 roku herb ten stał się herbem województwa[9].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Województwo Lubelskie z ziemią Łukowską. W: Zygmunt Gloger: Geografia historyczna ziem dawnej Polski. Kraków: 1903.
- ↑ Franciszek Piekosiński: Kodeks dyplomatyczny Małopolski.. T. III: 1333–1386. Kraków: Akademia Umiejętności Krakowskiej, 1887, s. 127–131.
- ↑ Stanisław Kuraś: Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego w średniowieczu. Lublin: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 1980-05, s. 9, seria: Słownik historyczno-geograficzny w średniowieczu.
- ↑ Stanisław Kuraś: Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego w średniowieczu. T. 3. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983, s. 9, seria: Dzieje Lubelszczyzny. ISBN 83-01-03443-2.
- ↑ Przemysław Szafran: Rozwój średniowiecznej sieci parafialnej w Lubelskiem. Lublin: Tow. Naukowe KUL, 1958, s. I rozdział. OCLC 771410.
- ↑ Stanisław Kuraś: Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego w średniowieczu. T. 3. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983, s. 11, seria: Dzieje Lubelszczyzny. ISBN 83-01-03443-2.
- ↑ Zbiór dokumentów małopolskich. T. 4: Dokumenty z lat 1211–1400 / wydali Stanisław Kuraś i Irena Sułkowska-Kuraś. Wrocław: Zakł. Nar. im. Ossolińskich. Wydaw. PAN, 1969. dok. 961
- ↑ Stanisław Kuraś: Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego w średniowieczu. T. 3. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983, s. 124, seria: Dzieje Lubelszczyzny. ISBN 83-01-03443-2.
- ↑ a b c Herb i insygnia. Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie. [dostęp 2011-06-05].
- ↑ Insigniorum clenodiorum Regis et Regni Polonie descriptio. W: Jan Długosz: Insignia seu Clenodia Regis et Regni Poloniae. Z kodeksu kórnickiego wydał dr. Z. Celichowski. Poznań: 1885, s. 16.