Wikipedia

Ziemia sieradzka

Ziemia sieradzka (łac. terra Siradiae) – region historyczny i geograficzny, a także jednostka terytorialna dawnej Polski. Leży między rzeką Wartą a Pilicą.

Ziemia sieradzka
Terra Siradiae
Herb
Herb
Położenie ziemi sieradzkiej
Państwa

 Polska

Stolica

Sieradz

Ważniejsze miejscowości

Piotrków Trybunalski, Radomsko

Informacje w Wikipodróżach

Historia Edytuj

Ziemia sieradzka od czasów najdawniejszych była zamieszkiwana przez różne plemiona. Kazimierz Tymieniecki wiąże ją z Wiercanami[1], co pozwalałoby na określanie tej części kraju mianem „Warcja” lub „Wiercza”.

W latach 1305–1306 Władysław I Łokietek, jeszcze przed śmiercią czeskiego Wacława III, opanował wraz z Małopolską, Kujawami i cząstką Wielkopolski także dzielnice łęczycką i sieradzką, które weszły w skład zasadniczego zrębu odbudowywanego państwa polskiego. Od tego czasu dzielnice te zaczęły zmieniać swój charakter, co przejawiało się również w sposobie ich określania. Zaczyna zanikać dotychczasowa nazwa „księstwa”, a w to miejsce zaczyna się używać terminu „ziemia”.

Początkowo terminów tych używano wymiennie. S. Zajączkowski przywołuje przykład przywilejów Łokietka z lat 1296 i 1308 dla klasztoru w Sulejowie, gdzie są wymienione wsie „in ducatu Syradie” (w księstwie sieradzkim). Jednakże w innych dokumentach, tak książęcych, jak i biskupich, z lat 1296, 1298, 1314 i 1331 występuje określenie „terra”. Staje się ono wkrótce częścią składowa tytulatury Łokietka, którego kancelaria jednak, nawet już po koronacji w 1320 r., w wydawanych dokumentach używała preambuły następującej treści: „Rex Poloniae, nec non terrarum Cracoviae, Sandomiriae, Lanciciae, Cujaviae, Siradiaeque dux”. Stopniowe zanikanie określenia „księstwo” i coraz częstsze pojawianie się terminu „ziemia” wskazują na coraz większą integrację państwa, które dawne udzielne księstwa zaczęło traktować jako części składowe swego terytorium. W XV w. dawne księstwa dzielnicowe, nad którymi w imieniu króla władał wojewoda, nazwano województwami, natomiast mniejsze nazywano w dalszym ciągu ziemiami, np. dotyczyło to ziemi wieluńskiej, która ok. 1420 r. weszła w zależność od wojewody sieradzkiego.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości ziemie te znalazły się na obszarze województwa łódzkiego i kieleckiego. 1 września 1939 roku, kiedy to rozpoczął się atak na Polskę przez III Rzesze, został zbombardowany nieodległy Wieluń oraz zajęty obszar pomiędzy granicą niemiecką, a rzeką Wartą. Ostatecznie ziemie te znalazły się częściowo w Generalnym Gubernatorstwie, a częściowo w zasięgu administracji III Rzeszy Niemieckiej.

Obecnie większość historycznej Ziemi Sieradzkiej wchodzi w skład województwa łódzkiego, a niewielka jej część do województwa wielkopolskiego i śląskiego.

Miasta ziemi sieradzkiej Edytuj

W ziemi sieradzkiej leżą następujące miasta:

Lp. Miasto Liczba mieszkańców[2] Dawny powiat[3] Obecne województwo
1.   Łódź[a] 664 860 szadkowski   łódzkie
2.   Piotrków Trybunalski 68 270 piotrkowski   łódzkie
3.   Pabianice 62 238 szadkowski   łódzkie
4.   Tomaszów Mazowiecki[b] 58 796 piotrkowski   łódzkie
5.   Bełchatów 53 718 piotrkowski   łódzkie
6.   Radomsko 43 958 radomszczański   łódzkie
7.   Sieradz 39 641 sieradzki   łódzkie
8.   Zduńska Wola 39 434 szadkowski   łódzkie
9.   Turek 25 169 sieradzki   wielkopolskie
10.   Łask 16 385 szadkowski   łódzkie
11.   Zelów 7217 szadkowski   łódzkie
12.   Tuszyn 7179 piotrkowski   łódzkie
13.   Pajęczno 6473 radomszczański   łódzkie
14.   Sulejów 5995 piotrkowski   łódzkie
15.   Koniecpol 5507 radomszczański   śląskie
16.   Rzgów[c] 3445 piotrkowski   łódzkie
17.   Złoczew 3407 sieradzki   łódzkie
18.   Przedbórz[d] 3288 radomszczański   łódzkie
19.   Warta 3021 sieradzki   łódzkie
20.   Uniejów 2930 szadkowski   łódzkie
21.   Kamieńsk 2407 radomszczański   łódzkie
22.   Wolbórz 2263 piotrkowski   łódzkie
23.   Błaszki 2044 sieradzki   łódzkie
24.   Szadek 1801 szadkowski   łódzkie
25.   Rozprza 1680[7] piotrkowski   łódzkie
26.   Lutomiersk 1569 szadkowski   łódzkie
27.   Dobra 1341 sieradzki   wielkopolskie

Galeria Edytuj

Zobacz też Edytuj

Uwagi Edytuj

  1. ↑ Do ziemi sieradzkiej należy południowo-zachodni obszar Łodzi, zawierający części miasta Chocianowice, Łaskowice i Ruda Pabianicka[3][4].
  2. ↑ Do ziemi sieradzkiej należy obszar Tomaszowa Mazowieckiego położony na południe od Wolbórki i na zachód od Pilicy, zawierający części miasta Bocian, Brzóstówka, Duże Nagórzyce, Józefów, Karpaty, Laski, Małe Nagórzyce, Nagórzyce, Nowy Port, Podgórze, Rolandówka, Wola-Wiaderno i Zapiecek[3][4].
  3. ↑ Do ziemi sieradzkiej należy obszar Rzgowa położony na południe od Neru[3][4][5].
  4. ↑ Do ziemi sieradzkiej należy obszar Przedborza położony na zachód od Pilicy, zawierający części miasta Chałupki, Kępa i Widoma[4][6].

Przypisy Edytuj

  1. ↑ Tymieniecki K. 1954-1956. Kim byli Uerizane Geografa Bawarskiego?. Slavia Antiqua 5: 84-102
  2. ↑ Główny Urząd Statystyczny: Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku. stat.gov.pl, 2022-12-07. [dostęp 2023-01-01]. (pol.).
  3. ↑ a b c d Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI wieku. Henryk Rutkowski (red.). T. 5: Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku. Cz. 2: Komentarz, indeksy. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Historii PAN, 1998. ISBN 83-86301-75-9. [dostęp 2023-01-01]. (pol.).
  4. ↑ a b c d Geoportal krajowy. mapy.geoportal.gov.pl. [dostęp 2023-01-01]. (pol.).
  5. ↑ Jan Korytkowski: Prałaci i kanonicy katedry metropolitalnej gnieźnieńskiej od roku 1000 aż do dni naszych. Podług źródeł archiwalnych. T. 3. Gniezno: Drukarnia J. B. Langiego, 1883, s. 238. OCLC 721861647. [dostęp 2023-01-06]. (pol.).
  6. ↑ Paweł Grabalski: Zamek królewski w Przedborzu. przedborz.com.pl, 2011-08-30. [dostęp 2023-01-01]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
  7. ↑ Wieś Rozprza w liczbach. polskawliczbach.pl. [dostęp 2023-01-01]. (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ziemia_sieradzka&oldid=70114788”