Znicz olimpijski

znicz zapalany z okazji igrzysk olimpijskich

Znicz olimpijski – znicz, który jest zapalany w dzień rozpoczęcia igrzysk olimpijskich. Znicz zapala ostatni uczestnik (czasami może to być grupa osób) sztafety biegnącej z ogniem olimpijskim zapalonym tradycyjnie w Olimpii od promieni słonecznych. Znicz pozostaje zapalony aż do końca igrzysk olimpijskich.

Płonący znicz olimpijski na igrzyskach w Vancouver w 2010
Zapalanie znicza olimpijskiego w Olimpii
Przybycie płomienia olimpijskiego na igrzyska w Berlinie w 1936
Pierwszy znicz, zapalony w Amsterdamie w 1928
Zapalenie znicza olimpijskiego w Helsinkach w 1952
Uczestnik sztafety olimpijskiej niosący płomień na igrzyska w Salt Lake City w 2002, North College Hill, Ohio
Uczestnik sztafety olimpijskiej niosący płomień na igrzyska w Rio de Janeiro w 2016, Pirenópolis, Brazylia
Znicz olimpijski w Salt Lake City w 2002

Historia

edytuj

Starożytne igrzyska olimpijskie

edytuj

Na czas starożytnych igrzysk olimpijskich w Olimpii zapalano ogień za pomocą promieni słonecznych skupionych przez zwierciadło[1]. Płomień palił się na ołtarzu Hestii, ogień zapalano również na ołtarzach Zeusa i Hery[1]. Zapalaniu ognia nie towarzyszyła żadna ceremonia[2][3]. Ogień symbolizował czystość, prawdę, światło i wiedzę[2].

Nowożytne igrzyska olimpijskie

edytuj

Po raz pierwszy znicz olimpijski pojawił się na igrzyskach w Amsterdamie w 1928[4].

Od 1936 roku płomień olimpijski na igrzyska letnie zapalany jest za pomocą promieni słonecznych skupionych przez paraboliczne zwierciadło na stadionie w Olimpii[4]. Stamtąd jest on przenoszony przez olimpijską sztafetę do miejsca rozgrywania igrzysk w danym roku[4]. Zwyczaj ten został zapoczątkowany przed Letnimi Igrzyskami Olimpijskimi w Berlinie w 1936 roku z inicjatywy niemieckiego działacza sportowego Carla Diema (1882–1962)[4].

W 1952 i 1960 roku płomień olimpijski na igrzyska zimowe został zapalony od ognia w piecu w domu norweskiego skoczka narciarskiego Sondre Norheima w Morgedal[4]. W 1956 roku płomień na igrzyska zimowe w Cortinie d’Ampezzo został zapalony w Świątyni Jowisza w Rzymie[4]. Od 1964 roku płomień olimpijski na igrzyska zimowe zapalany jest również w Olimpii[4]. W 1994 roku jednak, przed igrzyskami w Lillehammer drugi płomień został zapalony ponownie w Morgedal[4].

Kilkakrotnie ceremonii zapalenia znicza nadawano symboliczny charakter, celem podkreślenia ideałów olimpijskich. Podczas igrzysk w Tokio w 1964 znicz zapalił Yoshinori Sakai, urodzony w dniu zrzucenia bomby atomowej na Hiroszimę[5]. W 2000 w Sydney znicz zapalała Aborygenka Cathy Freeman[5].

Lista osób, które zapalały znicz olimpijski

edytuj

Poniższa lista została stworzona na podstawie informacji o nowożytnych igrzyskach olimpijskich 1896–2014 w encyklopedii PWN[6] oraz na stronach Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego[5]:

rok letnie/zimowe osoba
1928 letnie bez ceremonii[6]
1932 letnie bez ceremonii[6]
1936 letnie Fritz Schilgen[5]
1948 letnie John Marks[5]
1952 zimowe Eigil Nansen[7]
1952 letnie Hannes Kolehmainen[5]
Paavo Nurmi[5]
1956 zimowe Guido Caroli[7]
1956 letnie Melbourne: Ron Clarke[5]
Sztokholm: Hans Wikne, Karin Lindberg i Henry Eriksson[5]
1960 zimowe Ken Henry[7]
1960 letnie Giancarlo Peris[5]
1964 zimowe Joseph Rieder[7]
1964 letnie Yoshinori Sakai[5]
1968 zimowe Alain Calmat[7]
1968 letnie Norma Enriqueta Basilio de Sotelo[5]
1972 zimowe Hideki Takada[7]
1972 letnie Günther Zahn[5]
1976 zimowe Josef Feistmantl[7]
Christl Haas[7]
1976 letnie Sandra Henderson[5]
Stéphane Préfontaine[5]
1980 zimowe Charles Kerr[7]
1980 letnie Siergiej Biełow[5]
1984 zimowe Sandra Dubravčič[7]
1984 letnie Rafer Johnson[5]
1988 zimowe Robyn Perry[7]
1988 letnie Sohn Kee-chung[5]
Kim Won-Tak[5]
Sohn Mi-Chung[5]
1992 zimowe Michel Platini[7]
François-Cyrille Grange[7]
1992 letnie Antonio Rebollo[5]
1994 zimowe książę Haakon[7]
1996 letnie Muhammad Ali[5]
1998 zimowe Midori Itō[7]
2000 letnie Cathy Freeman[5]
2002 zimowe Drużyna USA w hokeju na lodzie,
mistrzowie olimpijscy z 1980[7]
2004 letnie Nikolaos Kaklamanakis[5]
2006 zimowe Stefania Belmondo[7]
2008 letnie Li Ning[5]
2010 zimowe Catriona Le May Doan[7]
Nancy Greene[7]
Wayne Gretzky[7]
Steve Nash[a][7]
2012 letnie Callun Airlie[5]
Jordan Duckitt[5]
Desiree Henry[5]
Katie Kirk[5]
Cameron MacRitchie[5]
Aidan Reynolds[5]
Adelle Tracey[5]
2014 zimowe Irina Rodnina[7]
Władisław Trietjak[7]
2016 letnie Vanderlei de Lima[8]
2018 zimowe Kim Yu-na
2020 letnie Naomi Ōsaka[9]
2022 zimowe Zhao Jiawen
Dinige’er Yilamujiang
2024 letnie Marie-Jose Perenc[10]

Teddy Riner[10]

Zobacz też

edytuj
  1. Catriona Le May Doan zapaliła znicz dopiero podczas ceremonii zamknięcia igrzysk. Podczas ceremonii otwarcia doszło do awarii i ramię, które miała zapalić Catriona Le May Doan nie wysunęło się. 15 minut po rozpaleniu znicza w BC Place Stadium Wayne Gretzky zapalił drugi znicz w centrum Vancouver.

Przypisy

edytuj
  1. a b IOC: The Olympic Torch relay. [dostęp 2016-08-21]. (ang.).
  2. a b Philip Barker: Story of the Olympic Torch. Amberley Publishing Limited, 2012. ISBN 978-1-4456-1028-3. [dostęp 2016-08-21]. (ang.).
  3. Waldo E. Sweet: Sport and Recreation in Ancient Greece: A Sourcebook with Translations. Oxford University Press, 1987, s. 9. ISBN 978-0-19-536483-5. [dostęp 2016-08-08]. (ang.).
  4. a b c d e f g h John Grasso, Bill Mallon, Jeroen Heijmans: Historical Dictionary of the Olympic Movement. Rowman & Littlefield, 2015, s. 436. ISBN 978-1-4422-4860-1. [dostęp 2016-08-06]. (ang.).
  5. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af IOC: Torches and Torch Relays of the Olympic Summer Games from Berlin 1936 to Rio 2016 Reference document. April 2016. [dostęp 2016-08-21]. (ang.).
  6. a b c Olimpijskie igrzyska – Nowożytne igrzyska olimpijskie 1896–2014, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-08-21].
  7. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w IOC: Torches and Torch Relays of the Olympic Winter Games from Oslo 1952 to Sochi 2014 Reference document. November 2014. [dostęp 2016-08-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-22)]. (ang.).
  8. IOC: Olympic Torch Relay reaches the finishing line. [dostęp 2016-08-21]. (ang.).
  9. WTA Staff: Tokyo 2020: Osaka becomes the first tennis player to light the Olympic Cauldron. Women’s Tennis Association, 2021-07-23. [dostęp 2021-07-23]. (ang.).
  10. a b Zapłonął olimpijski znicz. Igrzyska w Paryżu rozpoczęte.. rp.pl, 2024-07-26. [dostęp 2024-07-26]. (pol.).

Linki zewnętrzne

edytuj