Zofia Pociłowska-Kann

polska rzeźbiarka, więźniarka Pawiaka i obozu koncentracyjnego Ravensbrück

Zofia Pociłowska-Kann (ur. 3 marca 1920 w Charkowie, zm. 8 maja 2019 w Warszawie)[1]polska rzeźbiarka, portrecistka, konserwatorka dzieł sztuki, poetka, członkini Związku Walki Zbrojnej, skazana przez Gestapo na karę śmierci[1], więźniarka Pawiaka i obozu koncentracyjnego Ravensbrück[2][3] (numer obozowy 7925)[4][5].

Zofia Pociłowska-Kann
Ilustracja
Zofia Pociłowska-Kann, 2010
Data i miejsce urodzenia

3 marca 1920
Charków

Data i miejsce śmierci

8 maja 2019
Warszawa

Alma Mater

Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie

Dziedzina sztuki

rzeźbiarstwo

Zofia Pociłowska-Kann w latach 60

Wczesne lata

edytuj

W młodości mieszkała w Warszawie, gdzie ukończyła gimnazjum, szkołę średnią i zdała maturę[6]. Rozpoczęła studia na wydziale polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, lecz wybuch II wojny światowej uniemożliwił jej kontynuację nauki[2]. Zdążyła zaliczyć pierwszy rok studiów[7].

Walka z niemieckim okupantem

edytuj

W styczniu 1940 roku wstąpiła do Związku Walki Zbrojnej. Początkowo była kurierką w stolicy[2]. Następnie skierowano ją na wschodnie tereny Generalnej Guberni. Działalność konspiracyjną kontynuowała w miastach takich jak: Lublin, Zamość, Nakło i Siedlce[7][8].

Była poszukiwana przez lubelskie Gestapo, którego oddział zatrzymał ją 19 marca 1941 roku na terenie warszawskiego Ursusa. Została przewieziona na Pawiak, następnie trafiła do więzienia Gestapo na zamku w Lublinie. Była brutalnie przesłuchiwana i bita. Skazano ją na karę śmierci za działalność w konspiracji[1][2][8].

Następnie podjęto decyzję o skierowaniu jej do obozu koncentracyjnego Ravensbrück, dokąd została wywieziona 23 września 1941 roku[1][2].

Pobyt w obozie Ravensbrück

edytuj

Zofia Pociłowska-Kann była więźniarką obozu Ravensbrück do 1945 roku. Inne więźniarki relacjonowały, że w tym czasie, wbrew nieludzkim warunkom panującym w obozie, zajmowała się sztuką[1].

Wykonała pierwsze w życiu rzeźby z trzonków szczoteczek do zębów, guzików i drewna[2]. Swoje dzieła ofiarowywała w prezencie innym kobietom, przebywającym w Ravensbrück[1].

W obozie napisała również tekst sztuki teatralnej pod tytułem Noc wigilijna (obraz symboliczny), które inne więźniarki odczytały z podziałem na role, w wigilijny wieczór 1942 roku[7][9].

Twórczość po wojnie

edytuj
 
Obelisk na dziedzińcu Pawiaka w Warszawie

Do Warszawy powróciła 15 maja 1945 roku. Rozpoczęła studia na Wydziale Rzeźby w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie uczyła się m.in. w pracowni Tadeusza Breyera. Studia ukończyła w 1954 roku. Do końca życia zajmowała się rzeźbą, pisała również wiersze[2].

Do najbardziej znanych dzieł i prac Zofii Pociłowskiej-Kann należą[2]:

  1. sześć rzeźb znajdujących się w ekspozycji stałej Muzeum Więzienia Pawiak o tytułach: Krąg pamięci, Korczak, Droga zagłady, Ostatni taniec Chawy, Holocaust oraz U kresu,
  2. dwie rzeźby znajdujące się w polskim pawilonie muzeum obozu w Ravensbrück,
  3. obelisk ku czci ofiar Pawiaka w Warszawie,
  4. pomnik Powstańca Wielkopolskiego w Inowrocławiu,
  5. pomnik Bohaterom II Wojny Światowej we Włodawie,
  6. pomnik Pamięci rozstrzelanych w lesie sękocińskim,
  7. rzeźby w parku Pałacu Tielschów koło Wałbrzycha.

Jej projekty pomników były nagradzane i wyróżniane – w 1951 artystka zdobyła wyróżnienie w ogólnopolskim konkursie na pomnik Oświęcim-Brzezinka, w 1961 – pierwszą nagrodę w konkursie na pomnik ku czci Pawiaka, w 1969 – wyróżnienie w międzynarodowym konkursie na pomnik chana Asparucha w Sofii[10]. W 1966 zdobyła brązowy medal na I Festiwalu Sztuk Pięknych w Warszawie[10].

Wykonywała również prace konserwatorskie zabytków zgromadzonych w Wilanowie i na warszawskim Starym Mieście, w Kaplicy Firlejów w kościele Św. Mikołaja w Bejscach oraz na cmentarzu żydowskim w Warszawie[2].

Odznaczenia i pamięć

edytuj
 
Grób Zofii Pociłowskiej-Kann na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

W 2018 roku otrzymała medal „Pro Patria” w uznaniu szczególnych zasług w kultywowaniu pamięci o walce o niepodległość, nadany przez Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych[11][12].

W 2019 roku otrzymała medal „Pro Masovia”, przyznawany osobom szczególnie zasłużonym dla województwa mazowieckiego[13][14].

Została pochowana na Powązkach Wojskowych w Warszawie[7] (kwatera AII-10-4)[15].

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f Zofii Pociłowska-Kann – Polki w Ravensbrück [online] [dostęp 2020-01-28] (pol.).
  2. a b c d e f g h i Rzeźby Zofii Pociłowskiej-Kann | Muzeum Więzienia Pawiak [online] [dostęp 2020-01-28] (pol.).
  3. Siła miłości – Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych [online], www.kombatanci.gov.pl [dostęp 2020-01-28].
  4. Wyborcza.pl [online], www.wysokieobcasy.pl [dostęp 2020-02-06].
  5. Ein Schmuggelfund aus dem KZ: Interview with Zofia Pociłowska [online], www.tonworte.de [dostęp 2020-02-06].
  6. Muzeum Lubelskie w Lublinie • Czas przemijalny. Rzeźby Zofii Pociłowskiej. 19 05 -24 07 2005 • [online], www.muzeumlubelskie.pl [dostęp 2020-02-06].
  7. a b c d Instytut Pamięci Narodowej, Zmarła Zofia Pociłowska-Kann [online], Instytut Pamięci Narodowej [dostęp 2020-01-28] (pol.).
  8. a b Żegnamy Panią Zofię Pociłowską-Kann – Rodzina Więźniarek Niemieckiego Obozu Koncentracyjnego Ravensbrück [online] [dostęp 2020-01-28] (pol.).
  9. Zofia Pociłowska-Kann, Noc wigilijna: obraz symboliczny, Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu, 2016, ISBN 978-83-8098-074-7 [dostęp 2020-01-28] (pol.).
  10. a b Słownik artystów plastyków: Artyści plastycy okręgu warszawskiego ZPAP. Warszawa: Okręg Warszawski Związku Polskich Artystów Plastyków, 1972, s. 442.
  11. Instytut Gość Media, Zofia Pociłowska-Kann z medalem "Pro Patria" [online], www.radioem.pl, 1 maja 2018 [dostęp 2020-01-28].
  12. W Warszawie Koncert Pamięci Ofiar Obozu w Ravensbrueck [online], dzieje.pl [dostęp 2020-01-28] (pol.).
  13. Zofia Pociłowska-Kann uhonorowana medalem Pro Masovia [online], Warszawa i Mazowsze – najnowsze wiadomości w RDC [dostęp 2020-01-28] (pol.).
  14. Warsawnow, Nadanie medalu PRO MASOVIA Zofii Pociłowskiej-Kann [online], Warsaw Now! Najciekawsze Wydarzenia i Miejsca w Warszawie, 1 marca 2018 [dostęp 2020-01-28] (pol.).
  15. Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze

Linki zewnętrzne

edytuj