Zofia Seidlerowa

publicystka, tłumaczka, redaktorka czasopisma „Bluszcz”

Zofia Seidlerowa (ur. 25 kwietnia 1859 w Warszawie, zm. 27 sierpnia 1919 tamże) – polska publicystka, tłumaczka, redaktorka czasopisma „Bluszcz” w latach 1906–1918.

Zofia Seidlerowa
Ilustracja
Zofia Seidlerowa, fotografia z 1909 roku
Imię i nazwisko

Zofia z Kwiecińskich Seidlerowa

Data i miejsce urodzenia

25 kwietnia 1859
Warszawa

Data i miejsce śmierci

27 sierpnia 1919
Warszawa

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

literatura

Życiorys edytuj

Początki kariery edytuj

Ukończyła pensję Jadwigi Sikorskiej w Warszawie. Wkrótce zaczęła zajmować się przekładami z angielskiego, francuskiego i niemieckiego. Tłumaczone przez nią utwory, podpisywane kryptonimem „Z.S.”, publikowano jako dodatek do czasopisma „Bluszcz” – ilustrowanego tygodnika dla kobiet ukazującego się w Warszawie od 1865 roku[1].

Z czasem zajęła się także działalnością publicystyczną. Pisywała do „Kuriera Warszawskiego” oraz „Wieku”[2], głównie jednak dla „Bluszczu”, z którym nawiązała bliższą współpracę. W swoich artykułach skupiała się przede wszystkim na kwestiach związanych z tematyką kobiecą oraz równouprawnieniem. Pisała także sprawozdania i reportaże, rzadziej opowiadania czy nowele. Z czasem została kierowniczką literacką czasopisma[1].

 
Winieta czasopisma „Bluszcz” z 1910 roku z widocznym podpisem „Wychodzi pod redakcyą ZOFII SEIDLEROWEJ”

Redakcja czasopisma „Bluszcz” edytuj

W 1906 roku Zofia Seidlerowa objęła stanowisko redaktorki naczelnej czasopisma „Bluszcz”, zastępując na tym stanowisku Mariana Gawalewicza. W 1908 roku została współwłaścicielką tygodnika, a rok później – jego jedyną właścicielką oraz wydawczynią[3]. Przyczyniła się do rozkwitu pisma oraz zwiększenia jego popularności. W 1908 roku nakład „Bluszczu” wzrósł z 3 do 5 tysięcy egzemplarzy[4].

W jubileuszowym numerze z 1935 roku Anna Paradowska tak charakteryzowała ten okres w historii tygodnika:

Lata następne – niespełna dziesięciolecie – aż do wybuchu wojny w r. 1914, są okresem najbujniejszego rozwoju „Bluszczu” – wysoki poziom literacki pisma, dobór prac w każdym z poszczególnych działów, powierzonych najcelniejszym autorkom i autorom owej doby – stawia „Bluszcz” w rzędzie najlepszych pism polskich[5].

„Bluszcz” pod redakcją Seidlerowej współpracował z czołowymi literatami, regularnie publikując dzieła takich autorów, jak m.in. Władysław Reymont, Eliza Orzeszkowa, Kazimierz Przerwa-Tetmajer i Maria Rodziewiczówna. Miała również duże zaufanie do młodych twórców i bardzo dobrą intuicję:

Specjalną życzliwością i opieką otaczała ówczesna redaktorka „Bluszczu” pokolenie młodych autorek i autorów – niejednokrotnie na łamach „Bluszczu” ukazywały się prace nowych talentów, podpisane nieznanym nazwiskiem, które dziś opromienia sława[5].

Umożliwiała mniej doświadczonym pisarkom i pisarzom wkroczenie w środowisko literackie dzięki organizowanym przez nią spotkaniom czwartkowym o charakterze salonu literackiego. Należała także do Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy Polskich założonego w 1909 roku[6].

Równocześnie nie zaniedbywała innych działów pisma, związanych np. z recenzjami teatralnymi, poradami domowymi, przepisami kulinarnymi czy modą. W każdym sezonie osobiście jeździła do Paryża po najmodniejsze wykroje[7].

Seidlerowa nie przerwała wydawania czasopisma po wybuchu I wojny światowej, lecz w 1918 roku działalność redakcji została tymczasowo zawieszona z powodu problemów finansowych. Wznowiono ją już po śmierci redaktorki, w 1921 roku[8].

 
Kronika działalności kobiecej prowadzona przez Zofię Seidlerową (widoczny kryptonim „Z.S.”), „Bluszcz” 1902 (nr 10)

„Bluszcz” a ruch kobiecy edytuj

Pod redakcją Seidlerowej „Bluszcz” obrał wyraźniejszy kurs emancypacyjny[9]. Czasopismo prezentowało umiarkowany feminizm, starając się być platformą dla różnych środowisk kobiecych – a nie radykalnym głosem, jak np. otwarcie feministyczny „Ster” założony w 1907 roku przez Paulinę Kuczalską-Reinschmit. „Bluszcz” zasadniczo trafiał do bardziej tradycyjnej i zamożnej części społeczeństwa[7].

„Bluszcz” głosił więc ideę solidarności kobiet i budowania wspólnoty, prezentował różne stronnictwa kobiece i dbał o wartości patriotyczne[10]. „O wszystkich ważnych wydarzeniach w ruchu kobiecym starała się redakcja w «Bluszczu» informować, pozostając neutralnym, ale życzliwym obserwatorem, przedstawiając szczegółowo w kronikarskiej formie wszelkie przejawy społecznej działalności kobiet”[11] – podsumowuje Teresa Kulak.

Na łamach tygodnika poruszano zagadnienia związane m.in. z uzyskaniem przez kobiety praw wyborczych, równym dostępem do edukacji i pracy zawodowej, organizacjami kobiecymi, partnerskimi relacjami w małżeństwie, nowoczesnym wychowaniem dzieci; przedstawiano także sylwetki działaczek społecznych, oświatowych i feministycznych (np. Marii Wysłouchowej)[12].

Z pismem współpracowały autorki znane z aktywności feministycznej, m.in. Justyna Budzińska-Tylicka, Zofia Daszyńska-Golińska oraz Cecylia Walewska[13], działaczki ludowe, ale także przedstawicielki ziemiaństwa i konserwatywne zwolenniczki roli kobiety jako „kapłanki ogniska domowego”[14].

Sama Seidlerowa należała do stowarzyszeń kobiecych, m.in. Stowarzyszenia Umysłowo Pracujących Kobiet, którego przewodniczącą została wybrana w 1907 roku[15]. W tym samym roku brała udział w organizacji Zjazdu Kobiet Polskich połączonego z jubileuszem działalności literackiej Elizy Orzeszkowej. „Bluszcz” wydał z tej okazji specjalny numer poświęcony pisarce[16].

Jeszcze przed objęciem redakcji Seidlerowa poświęcała tematyce kobiecej większość swoich tekstów. Prowadziła np. stały dział Kronika działalności kobiecej, w którym w skrócie informowała o działalności emancypantek z całego świata, np. o prestiżowych funkcjach obejmowanych przez kobiety, pionierkach w kolejnych zawodach czy nowych szkołach dla dziewcząt[17].

 
Portret Zofii Seidlerowej opublikowany w jubileuszowym wydaniu „Bluszczu” w 1935 roku
 
Grób Zofii Seidlerowej na cmentarzu Powązkowskim

Teksty o sztuce edytuj

Wśród tekstów publikowanych w „Bluszczu” przez Seidlerową warto wyróżnić sprawozdania z wystaw oraz artykuły poświęcone sztuce stosowanej (użytkowej). Jej działalność na tym polu została odnotowana w antologii Emancypantki i modernistki. Teksty kobiet o sztuce 1879–1914[1].

Teksty Seidlerowej wpisywały się jednak w szerszą tematykę, jaką było równouprawnienie. Nie była to więc właściwie krytyka artystyczna, lecz bardziej zapis działalności kobiecej i sukcesów pionierek na kolejnym polu[1]:

Sztuka stosowana, przesiąknięta nowym kierunkiem, zbratana potężnie z przemysłem i zdobywająca w całej Europie coraz szersze pole, i u nas też coraz liczniejszych znajduje przedstawicieli, pomiędzy tymi zaś większość kobiet-artystek. Najpoważniej pomiędzy niemi zaznacza się swą działalnością pani Bronisława Poświkowa, artystka-malarka, kierowniczka szkoły rysunkowej i malarskiej dla kobiet. Wystawa, urządzona w jednym z pokojów u Krywulta jest prawie wyłączną wystawą prac tej artystki[18].

W tym kontekście zajmowała ją również np. edukacja artystyczna kobiet:

Wielce przyjemną niespodzianką była dla mnie wystawa sztuki dekoracyjnej, złożona z okazów, wyszłych spod rąk uczennic szkoły, założonej przed rokiem przez pannę Duninównę przy współdziałaniu specjalnie w sztuce dekoracyjnej wykształconej artystki, panny Chalus. Panna Duninówna, sama doświadczona już artystka-malarka, studiując w Paryżu dział sztuki dekoracyjnej, zapoznała się z panną Chalus, powzięła myśl założenia przy jej pomocy odpowiedniej szkoły w Warszawie i zamiar swój przed rokiem doprowadziła do skutku[19].

Życie prywatne edytuj

Przyszła na świat 25 kwietnia 1859 roku w Warszawie jako córka Eleonory Józefy z Seidlerów i Wincentego Kwiecińskiego[1]. Wyszła za mąż za spokrewnionego z nią Teofila Józefa Seidlera[6], z którym miała trzy córki: Zofię (1877–1879), Stefanię (1883–1890) oraz Annę (1896–1967, żonę Czesława Peche, dyrektora Departamentu Górniczo-Hutniczego Ministerstwa Przemysłu i Handlu)[6]. Zmarła na tyfus[4] 27 sierpnia 1919 roku w Warszawie. Pochowano ją na cmentarzu Powązkowskim[6] (aleja katakumbowa, grób 125/126)[20].

 
Córka Zofii Seidlerowej, Anna, z mężem (ekonomistą Czesławem Peche) oraz synem na pokładzie statku „Kościuszko” w sierpniu 1933 roku

Przypisy edytuj

  1. a b c d e Sosnowska 2019. ↓, s. 62-64.
  2. Bednarz-Grzybek 2015 ↓, s. 160.
  3. Kulak 2009 ↓, s. 70-71.
  4. a b Kulak 2009 ↓, s. 71.
  5. a b A.P. [Anna Paradowska], Zofia Seidlerowa. Lata 1905-1918, „Bluszcz” 1935, nr 50/51, s. 367.
  6. a b c d PSB 1995-1996 ↓, s. 75-76.
  7. a b Kulak 2009 ↓, s. 72.
  8. Bednarz-Grzybek 2015 ↓, s. 162.
  9. Bednarz-Grzybek 2015 ↓.
  10. Kulak 2009 ↓, s. 92.
  11. Kulak 2009 ↓, s. 75.
  12. Bednarz-Grzybek 2015 ↓, s. 164-175.
  13. Bednarz-Grzybek 2015 ↓, s. 164.
  14. Kulak 2009 ↓, s. 77-83.
  15. Kulak 2009 ↓, s. 77.
  16. Kulak 2009 ↓, s. 74.
  17. Bednarz-Grzybek 2015 ↓, s. 173.
  18. Zofia Seidlerowa, Wystawa sztuki stosowanej w salonie Krywulta, „Bluszcz” 1902, nr 9, s. 107.
  19. Zofia Seidlerowa, Pierwsza Wystawa sztuki dekoracyjnej, stosowanej do przemysłu, „Bluszcz” 1904, nr 23, s. 274.
  20. Cmentarz Stare Powązki: SEIDLEROWIE, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2020-01-28].

Bibliografia edytuj

  • Emancypantki i modernistki. Teksty kobiet o sztuce 1879–1914. Antologia, wstęp Joanna M. Sosnowska, wybór i oprac. Magdalena Kasa, Joanna M. Sosnowska, współpraca Beata Łazarz, Wiktoria Szczupacka, Warszawa 2019.
  • Renata Bednarz-Grzybek, Zofia Seidlerowa (1859–1919) i „kwestia kobieca” na łamach „Bluszczu”, „Lubelski Rocznik Pedagogiczny” 2015, t. 34, z. 1, s. 157-179.
  • Teresa Kulak, Trybuna umiarkowanego feminizmu. „Bluszcz” pod kierownictwem redakcyjnym Zofii Seidlerowej w latach 1906–1918, [w:] Kobieta i media. Studia z dziejów emancypacji kobiet, red. Piotr Perkowski, Tadeusz Stegner, Gdańsk 2009, s. 70–92.
  • Seidlerowa z Kwiecińskich Zofia, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 36, Warszawa – Kraków 1995–1996, s. 175–176.