Zula Pogorzelska

polska aktorka, tancerka, śpiewaczka

Zula Pogorzelska, właśc. Zofia Pogorzelska (ur. 14 sierpnia 1898 w Eupatorii[1][2], zm. 10 lutego 1936 w Wilnie) – polska piosenkarka, aktorka filmowa, teatralna i tancerka kabaretowa.

Zula Pogorzelska
Ilustracja
Zula Pogorzelska w rewii Klejnoty Warszawy (1928)
Imię i nazwisko

Zofia Pogorzelska

Data i miejsce urodzenia

14 sierpnia 1898
Eupatoria

Data i miejsce śmierci

10 lutego 1936
Wilno, II Rzeczpospolita

Zawód

aktorka, śpiewaczka, tancerka, artystka kabaretowa

Współmałżonek

Konrad Tom (1922–1936)

Lata aktywności

1919–1935

Zespół artystyczny
Qui Pro Quo, Perskie Oko, Teatr Nowości, Nowe Perskie Oko, Morskie Oko, Cyganeria, Banda, Rex
Adolf Dymsza jako Felek (z lewej), Zula Pogorzelska jako Helka i Kazimierz Krukowski jako Lopek w jednej ze scen filmu Ułani, ułani, chłopcy malowani (1932)
Grób Zuli Pogorzelskiej na Powązkach
Tablica upamiętniająca teatrzyk Qui Pro Quo i jego artystów na Senatorskiej 29/31 w Warszawie

Życiorys

edytuj

Urodziła się na Krymie, w rodzinie Andrzeja Pogorzelskiego – lekarza, i Emilii z Niżyckich. W Sewastopolu ukończyła gimnazjum. Odebrała wykształcenie w zakresie deklamacji, śpiewu i ruchu scenicznego[3]. W latach 1915–1917 śpiewała w chórze w miejscowości Zielony Gaj pod Charkowem. Następnie w latach 1917–1918 występowała w rosyjskim kabarecie.

Po zakończeniu I wojny światowej przyjechała do Polski i znalazła się w Warszawie. Debiutowała w 1919 w Teatrze Bagatela, gdzie została zauważona i zaangażowana do teatrzyku Qui Pro Quo przez Jerzego Boczkowskiego[4]. Występowała w warszawskich teatrach: Qui Pro Quo (1919–1925 i 1929–1930), dorywczo w kabarecie Nietoperz, Perskim Oku (1925–1927), Teatrze Nowości (1927–1928), Morskim Oku (1928–1931), Bandzie (1931–1933), Rexie (1933), Cyganerii (1933–1934). Gościnnie występowała w wielu miastach, m.in. Lublinie, Kowlu, Łucku, Równem, Pińsku, Dubnie, Baranowiczach, Lidzie, Wilnie, Grodnie i Białymstoku.

2 stycznia 1926 w rewii Pod sukienką jako pierwsza w Polsce zaprezentowała charlestona (taniec w tamtym czasie był uważany za prowokacyjny)[5]. Była ulubienicą warszawskiej publiczności, a prasa nazywała ją „polską Mistinguett”. W jej repertuarze dominowały piosenki komiczne i sentymentalne, które wykonywała w charakterystyczny sposób. Najbardziej popularne to Spotkamy się na Nowym Świecie, Panna Mania gra na mandolinie, Czego pan się pcha, Bubliczki. Teksty dla Zuli Pogorzelskiej pisali m.in. Andrzej Włast i Marian Hemar[6]. Wystąpiła w kilku polskich filmach, nagrywała też płyty dla warszawskiej wytwórni Syrena Rekord.

W 1933 podczas występu w rewii Zjazd gwiazd pojawiły się pierwsze objawy ciężkiej choroby rdzenia kręgowego (jamistość rdzenia), która zmusiła ją do przerwania kariery. Wraz z mężem, Konradem Tomem wyjechała do wileńskiej kliniki uniwersyteckiej na leczenie. Tam zmarła 10 lutego 1936[7].

Spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 125-1-9)[8][9].

Filmografia

edytuj

Spektakle teatralne (wybór)

edytuj
  • 1920 – Cyrkówka, Qui Pro Quo
  • 1922 – Nasi suwereni, Qui Pro Quo
  • 1922 – Sublokatorka, Qui Pro Quo
  • 1924 – Król Ćwiek, Qui Pro Quo
  • 1925 – 7 krów tłustych, Qui Pro Quo
  • 1926 – Pod sukienką, Perskie Oko
  • 1927 – Adiu, Fruziu, Perskie Oko
  • 1927 – Halo, Nowości, Teatr Nowości
  • 1927 – Jak i gdzie, Teatr Nowości
  • 1928 – Piękność z Nowego Yorku
  • 1928 – Klejnoty Warszawy, Morskie Oko
  • 1930 – Budżet wiosenny
  • 1931 – Ta Banda pięknie gra, Banda
  • 1931 – Sympatia Warszawy, Morskie Oko
  • 1933 – Zjazd gwiazd, Rex
  • 1933 – Ram–pam–pam, Cyganeria
  • 1933 – Cyganeria rozfikana, Cyganeria
  • 1934 – Kobieta nr 5012, Cyganeria

Dyskografia

edytuj
  • 1924 – Zula Pogorzelska oraz Włodzimierz Szczerbiec-Macherski artyści teatru Perskie Oko śpiew, Syrena Rekord (SR 484a–485a)
  • 1924 – Zula Pogorzelska artystka teatru Perskie Oko śpiew, Syrena Rekord (SR 516a)
  • 1927 – Zula Pogorzelska śpiew, Syrena Rekord (SR 3039)
  • 1927 – Zula Pogorzelska i Włodzimierz Macherski artyści teatru Karuzela śpiew, Syrena Rekord (SR 3095–3096)
  • 1930 – Zula Pogorzelska znakomita Artystka teatru Morskie Oko śpiew z udziałem Chóru Dana, Syrena Rekord (SE 3570–3573)
  • 1930 – Zula Pogorzelska znakomita artystka teatru Morskie Oko Piosenki z rewii Parada Gwiazd, Syrena Rekord (SE 3590–3573)
  • 1930 – Zula Pogorzelska znakomita artystka teatru Morskie Oko, Syrena Rekord (SE 3642)

Przypisy

edytuj
  1. Zula Pogorzelska w bazie filmpolski.pl
  2. Witold Salmonowicz: Rody spokrewnione. dwarody.pl. [dostęp 2020-07-31].
  3. Tygodnik „Życie na Gorąco” nr 31, 4 sierpnia 2016, s. 14.
  4. Tadeusz Wittlin: Pieśniarka w Warszawy. Hanka Ordonówna i jej świat. Wydawnictwo Polonia, 1990, s. 58. ISBN 83-7021-144-5.
  5. Ida Świerkocka: Śladami gwiazd II RP. Miejsca, ludzie, historie. Warszawa: Skarpa Warszawska, 2017, s. 192. ISBN 978-83-63842-50-5.
  6. Encyklopedia Warszawy, PWN 1975.
  7. Ida Świerkocka: Śladami gwiazd II RP. Miejsca, ludzie, historie. Warszawa: Skarpa Warszawska, 2017, s. 195. ISBN 978-83-63842-50-5.
  8. Cmentarz Powązkowski w Warszawie. (red.). Krajowa Agencja Wydawnicza, 1984. ISBN 83-03-00758-0.
  9. Cmentarz Stare Powązki: ZULA POGORZELSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2023-06-13].

Bibliografia

edytuj
  • Ludwik Sempoliński: Wielcy artyści małych scen. Warszawa: Czytelnik, 1977.
  • Syrena Record. Pierwsza polska wytwórnia fonograficzna = Poland’s first recording company: 1904–1939. ISBN 978-83-917189-0-2.

Linki zewnętrzne

edytuj