Zuzela

wieś w województwie mazowieckim

Zuzelawieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie ostrowskim, w gminie Nur[5][6].

Zuzela
wieś
Ilustracja
Muzeum lat dziecięcych Stefana Wyszyńskiego
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Powiat

ostrowski

Gmina

Nur

Liczba ludności (2011)

174[2][3]

Strefa numeracyjna

86

Kod pocztowy

07-322[4]

Tablice rejestracyjne

WOR

SIMC

0402980[5]

Położenie na mapie gminy Nur
Mapa konturowa gminy Nur, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Zuzela”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Zuzela”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Zuzela”
Ziemia52°41′48″N 22°14′20″E/52,696667 22,238889[1]
Kościół Przemienienia Pańskiego
Wnętrze kościoła

Wieś duchowna położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie nurskim ziemi nurskiej województwa mazowieckiego[7]. W latach 1975−1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa łomżyńskiego.

Obok miejscowości przepływa rzeczka Pukawka, dopływ Bugu.

Miejscowość jest siedzibą parafii rzymskokatolickiej Przemienienia Pańskiego, należącej do metropolii białostockiej, diecezji łomżyńskiej, dekanatu Czyżew.

Historia edytuj

Historia miejscowości edytuj

Znaleziska archeologiczne świadczą o zasiedleniu tej ziemi w czasie neolitu. Inne z wczesnego średniowiecza mogą wskazywać, iż miejscowa ludność zajmowała się prymitywnym hutnictwem. Pośrednio mówi o tym również nazwa miejscowości, która według językoznawców powstała od słowa żużel/zuzel[potrzebny przypis].

Wieś wzmiankowana w najstarszym inwentarzu dóbr biskupstwa płockiego. Pierwszy zapis- Zorzola pochodzi z 1161 roku. Wtedy to Henryk, książę mazowiecki nadał ją klasztorowi Kanoników Regularnych z Czerwińska. Kolejne wzmianki pochodzą z 1203 (Svssola) i 1240 (Suzola). W tym czasie notuje się tu istnienie kościoła[8].

W roku 1254 dalej należy do opactwa kanoników w Czerwińsku. W XIV wieku po najazdach Jaćwingów i Litwinów ponownie zwrócona temu klasztorowi. Podlegała opiece kasztelanii w Kamieńczyku, zwanego wtedy Kamieńcem. W nieznanym czasie obdarzona rzekomo prawami miejskimi. Do roku 1796 w posiadaniu klasztoru czerwińskiego[9].

Po III rozbiorze Zuzela wraz z całą ziemią nurską znalazła się w granicach tzw. Prus Nowowschodnich. W roku 1797 dobra zakonne zostały odebrane przez państwo pruskie. Jednak miejscowi proboszczowie do roku 1865 posiadali własne grunty.

  • Liczba domów i mieszkańców wioski w XIX i XX w.:
    • 1817 − 13 domów i 93 mieszkańców
    • 1827 − 13 domów i 90 mieszkańców
    • 1891 − 32 domy i 306 mieszkańców
    • 1906 − 44 domy i ponad 400 mieszkańców
    • 1921 − 59 domów i ponad 355 mieszkańców

W ostatnich latach XIX wieku powstała w Zuzeli szkoła powszechna. W okresie międzywojennym działał tu sklep spożywczy należący do J. Rutkowskiego[8].

Historia kościoła edytuj

Pierwszy kościół powstał w Zuzeli na początku XIII w. Jednak po najazdach Jaćwingów i Litwinów wieś przestała istnieć[8].

W 1406 r. wzmiankowany kościół św. Mikołaja. W 1448 roku biskup płocki Paweł Giżycki odnowił parafię, a uposażył opat zakonny Rafał[9]. Parafia obejmowała obszar z obu stron rzeki Bug. W roku 1449 część ziem parafii znalazła się w obrębie nowo utworzonej w Zarębach Kościelnych[8].

Kościół pw. św. Trójcy wzmiankowany w roku 1480. Kościół pw. św. Trójcy i św. Leonarda wymieniany w 1609 r., kolejny, drewniany wzniesiony w 1726 r. z inicjatywy Jana Słomczewskiego kanonika regularnego, konsekrowany w roku 1792. W 1726 roku powstał drewniany kościół pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego[9].

Do plebana należała pewna grupa chłopów. Według danych z 1802 roku chłopami plebańskimi byli: Jan Gałązka, Szymon Jarząbek, Paweł Pruszyński, Wawrzyniec Rybaczek, Kazimierz Borkowski[8].

Obecny kościół neogotycki wzniesiony w latach 1908-1913. W roku 1944 kościół uległ częściowemu zniszczeniu. Odbudowany w kilku etapach do 1967 r. Do najcenniejszego wyposażenia wnętrza kościoła należy renesansowy kielich z 1642 r., późnorenesansowy, srebrny krzyż ołtarzowy z 1604 r., rokokowa monstrancja i gwiazda orderowa z XVIII w. oraz ornat zdobiony kolumną wykonaną z brokatu aksamitnego z XVI w.[9]

Podczas Mszy św. dziękczynnej w kościele pw. Przemienienia Pańskiego w Zuzeli, w niedzielę 12 września 2021 r., bp Janusz Stepnowski, ordynariusz diecezji łomżyńskiej, ogłosił ustanowienie tegoż kościoła sanktuarium bł. Stefana Wyszyńskiego.

Obiekty zabytkowe edytuj

  • zespół sakralny kościoła parafialnego pw. Przemienienia Pańskiego wzniesiony w latach 1908−1913 według projektu Józefa Piusa Dziekońskiego
  • drewniana dzwonnica z 1. ćw. XX w.
  • rzymskokatolicki cmentarz parafialny z licznymi grobowcami pochodzącymi z końca XIX w., m.in.: Tomasza Kaczorowskiego z 1865 r., Błażeja Godlewskiego z 1865 r., Jedlińskich z 1893 r.
  • budynek drewniany szkoły powszechnej istniejący już w 1900, do której później uczęszczał pochodzący z Zuzeli kardynał Stefan Wyszyński. Obecnie mieści się w nim muzeum poświęcone bł. kardynałowi Wyszyńskiemu[8].

Urodzeni w Zuzeli edytuj

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 162440
  2. Wieś Zuzela w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2017-11-27] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  3. GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2019-10-22].
  4. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1616 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  5. a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
  6. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  7. Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz.1, Mapa, plany, Warszawa 1973, k. 3.
  8. a b c d e f Plan odnowy miejscowości Zuzela, Uchwała Nr 1/08 Rady Gminy Nur z dnia 19 stycznia 2008 r.
  9. a b c d Katalog zabytków sztuki, Województwo łomżyńskie, Pod redakcją M. Kałamajskiej-Saeed, Ciechanowiec, Zambrów, Wysokie Mazowieckie i okolice, PAN Instytut Sztuki, Warszawa 1986, str. 105-106
  10. Andrzej Franaszek: Miłosz. Biografia. Kraków: Znak, 2011, s. 272. ISBN 978-83-240-1614-3.

Linki zewnętrzne edytuj