Zwalony most w Kruklankach

Zwalony most
	; Kruklanki-zwalony most na Sapinie
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Miejscowość	Grądy Kruklaneckie k. Kruklanek
	pierwszy most, ceglany od ok. 1908 do 1924
Przeszkoda	rzeka Sapina
Długość	85 m
Wysokość	17 m
Liczba torów 1435 mm	1
Liczba przęseł	5
Data budowy	ok. 1908
Data zburzenia	zachodnie przęsło 20 sierpnia 1914; cały most 1924
	drugi most, żelbetowy od 1924 do 1945
Przeszkoda	rzeka Sapina
Długość	85 m
Wysokość	17 m
Liczba torów 1435 mm	1
Liczba przęseł	5
Data budowy	1924
Data zburzenia	8 września 1945
	Położenie na mapie gminy Kruklanki Zwalony most w Kruklankach
	Położenie na mapie Polski Zwalony most w Kruklankach
	Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Zwalony most w Kruklankach
	Położenie na mapie powiatu giżyckiego Zwalony most w Kruklankach
	54°04′38,49″N 21°55′35,03″E/54,077358 21,926397
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ruiny mostu kolejowego w Grądach Kruklaneckich (niem. Zerstörte Eisenbahnbrücke), nazywane potocznie zwalonym mostem – wysadzony most kolejowy z 1924 roku w Grądach Kruklaneckich koło Kruklanek, w powiecie giżyckim.

Przed wojną most wchodził w skład infrastruktury kolejowej na linii łączącej Kruklanki z Oleckiem. Nazywany jest również wysadzonym lub zburzonym mostem.

Położenie edytuj

Ruiny są położone nad rzeką Sapiną, 1,2 km na południe od centrum wsi Kruklanki, na terenie należącym administracyjnie do jej przysiółka – Grąd Kruklaneckich. Nieopodal mostu rozciąga się jezioro Patelnia wraz z okalającymi je lasami Kruklińskimi.

Historia edytuj

Dzieje przeprawy kolejowej nad Sapiną w tym miejscu sięgają okolic roku 1908, kiedy uruchomiono połączenie kolejowe łączące stację kolejową Kruglanken i Margrabowa. Teren, przez który biegła, stanowił pole do popisu dla inżynierów muszących zmierzyć się z nierównościami powierzchni tej części Mazur: pagórkami, dolinami, wąwozami, rzekami. Z tego powodu na tej trasie występują wysokie nasypy i głębokie wykopy. Jednym z największych problemów stanowiła przeprawa przez Sapinę, wiodącą swoje wody po dnie głębokiej doliny. Postanowiono, że wybudowany zostanie pięcioprzęsłowy most konstrukcji ceglanej, o wysokości ok. 17 m i długości 85 m. Filary zostały ozdobione okładzinami z granitu^[1]. Budowę ukończono w 1908 roku i od 15 września tego roku służył pociągom jadącym do Olecka lub z powrotem.

Przeprawa służyła parowozom przez niespełna 6 lat, do 1914 roku, kiedy obszar ten został objęty działaniami wojennymi. 20 sierpnia niemieccy saperzy wysadzili zachodnie przęsło mostu, aby uniemożliwić przejazd rosyjskim transportom. W tym czasie same Kruklanki znalazły się na linii frontu i toczyły się o nie walki pomiędzy stroną niemiecką i rosyjską, w wyniku czego ucierpiała m.in. infrastruktura kolejowa, w tym kompleks dworca kolejowego.

Niemal natychmiast po odbiciu wsi przez Niemców przystąpiono do odbudowy zniszczonych torowisk, w tym i przęsła mostu w Grądach. W jego miejsce skonstruowano tymczasową drewnianą konstrukcję wzmocnioną dwuteownikami^[1], jednak ruch na linii do Olecka przywrócono dopiero 4 kwietnia 1915. Przęsło odbudowano całkowicie prawdopodobnie w 1917 roku. W takim stanie most służył przez kolejne 6 lat.

W 1923 roku natrafiono na kolejne problemy natury technicznej. Okazało się, że w wyniku działań wojennych w sierpniu 1914 roku poważnie naruszono ceglaną konstrukcję jednego filaru i dwóch przęseł mostu, przez co groził on katastrofą. Pomimo rosnącej inflacji w Niemczech, postanowiono rozebrać most, a w jego miejsce wybudować nowy z żelbetu. Starą przeprawę rozebrano w bardzo szybkim tempie z użyciem materiałów wybuchowych. Budowę nowej konstrukcji ukończono w lipcu 1924 roku^[1]. W stosunku do poprzedniej uzyskała ona poszerzone przęsła, a całość odciążono ozdobnymi otworami. Ten most przetrwał w nienaruszonym stanie aż do końca wojny.

Tuż przed wycofaniem się wojsk niemieckich w 1945 roku most został zaminowany. Ładunki wybuchowe założono w środkowym filarze mostu, a detonator umieszczono w schronie na górującym nad konstrukcją wzgórzu, łącząc je ze sobą za pomocą zakopanego w ziemi i zamaskowanego kabla^[2]. Niemcy nie zdążyli go jednak wysadzić, a przybyła w ślad za nimi Armia Czerwona nie odkryła ani trotylu w filarze, ani zapalnika w bunkrze. Most został wysadzony 8 września 1945 roku, jednak nie wiadomo, kto i dlaczego to zrobił, ponieważ szyny i nawierzchnię z prawie wszystkich lokalnych linii kolejowych, w tym i z połączenia Kruklanki-Olecko, zrabowano między marcem a czerwcem, więc sam most był już nieużytkowany przez pociągi^[3]. Według ludowego przekazu uczynili to sami mieszkańcy Kruklanek, którzy rozsierdzeni szabrownictwem Czerwonoarmistów postanowili zniszczyć most, aby uniemożliwić, a przynajmniej opóźnić, wywóz majątku i mienia pociągami do ZSRR^[1].

W wyniku eksplozji istnieć przestały dwa środkowe filary i trzy przęsła. Dodatkowo wybuch zniszczył oba przyczółki mostu. Zachodnie przęsło i filar dość dobrze zniosły wybuch i pozostały w nienaruszonym stanie, natomiast wschodnie przęsło uległo załamaniu w połowie, a w wyniku prawie całkowitej destrukcji podtrzymującego go filaru oparło się na jego zgliszczach, praktycznie dotykając ziemi. Gruz powstały po wybuchu do dziś spoczywa tam, gdzie upadł, a fragmenty spoczywają nawet na dnie Sapiny.

Dziś edytuj

Po wojnie ruiny urosły do rangi atrakcji turystycznej i są bardzo chętnie uczęszczane przez turystów. W tym celu w pobliżu przęsła wschodniego postawiono altanę piknikową z miejscem na ognisko^[4]. Dzięki drewnianej kładce można przedostać się na drugi brzeg, do zachowanego fragmentu zachodniego. Zostały także wylane betonowe schody, aby było łatwiej wejść na strome, wysokie nasypy. Zarówno one, jak i most, stanowią dobry punkt widokowy na jezioro Patelnia i niektóre fragmenty Kruklanek.