Wikipedia

Zygmunt Augustyński

polski prawnik, polityk, dziennikarz, działacz Polskiego Państwa Podziemnego, więzień polityczny

Zygmunt Franciszek Augustyński, pseud. lit. „Narożny” (ur. 4 października 1890 w Odporyszowie, zm. 26 sierpnia 1959 w Warszawie) – polski prawnik, dziennikarz, polityk, działacz Polskiego Państwa Podziemnego, redaktor naczelny „Expresu Porannego” i „Gazety Ludowej”, więzień okresu stalinowskiego[1].

Zygmunt Augustyński
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

4 października 1890
Odporyszów, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

26 sierpnia 1959
Warszawa, Polska

Miejsce spoczynku

cmentarz Bródnowski w Warszawie

Zawód, zajęcie

prawnik, dziennikarz

Narodowość

polska

Edukacja

Gimnazjum im. Kazimierza Brodzińskiego w Tarnowie, III Gimnazjum im. Króla Jana III Sobieskiego w Krakowie

Alma Mater

Uniwersytet Wiedeński, Uniwersytet w Berlinie, Uniwersytet Lwowski

Wydział

Prawo

Wyznanie

rzymskokatolickie

Rodzice

Wojciech Augustyński, Elżbieta z d. Pytka

Małżeństwo

Eugenia z d. Bartenbach

Dzieci

Jędrzej Augustyński, Jadwiga Latoszyńska, Maria Cisowska

Krewni i powinowaci

Wojciech Augustyński, Adam Augustyński, Jerzy Augustyński (prawnik), Jerzy Augustyński (operator filmowy), Jan Augustyński, Stanisław Augustyński, Janina Augustyńska, Andrzej Augustyński, Marcin Augustyński

Odznaczenia
Złoty Krzyż Zasługi Złoty Krzyż Zasługi Krzyż Walecznych (1920–1941, czterokrotnie) Krzyż Niepodległości Krzyż Wielki Orderu Świętego Sawy (Serbia)
Multimedia w Wikimedia Commons
Zygmunt Augustyński
Data i miejsce urodzenia

4 października 1890
Odporyszów

Rodzaj działalności

dziennikarstwo

redaktor naczelny
Przynależność

„Express Poranny”

Okres urzędowania

od 1925
do 1931

współzałożyciel, redaktor
Przynależność

Agencja Informacyjna „Press”

Okres urzędowania

od 1932
do 1937

redaktor naczelny
Przynależność

„Gazeta Ludowa”

Okres urzędowania

od 1945
do 1946

Życiorys edytuj

Był najmłodszym dzieckiem Wojciecha Augustyńskiego i Elżbiety z domu Pytka. Uczęszczał do Gimnazjum im. Kazimierza Brodzińskiego w Tarnowie, z którego w 1905 został wydalony wraz z grupą kolegów z powodu związków z ruchem „promienistych”. Dzięki pomocy starszych braci przeniósł się do Krakowa i kontynuował naukę w III Gimnazjum im. Jana III Sobieskiego, gdzie w 1908 ukończył VIII klasę i zdał egzamin dojrzałości. Z początkiem 1907, jako niespełna siedemnastoletni gimnazjalista rozpoczął pracę w redakcji „Przyjaciela Ludu”, która mieściła się przy ul. Szewskiej 11 w Krakowie. Właścicielem i redaktorem pisma, organu ówczesnego Polskiego Stronnictwa Ludowego był jeden z galicyjskich liderów ludowych – Jan Stapiński. Zygmunt Augustyński początkowo zajmował się przeglądaniem korespondencji i uczył się korekty, aby z czasem zyskać decydujący wpływ na dział „Odpowiedzi Redakcji”. W 1908 przeszedł do pracy w redakcji „Gazety Powszechnej”[2], dziennika ludowego, w którym był zatrudniony w charakterze sprawozdawcy miejskiego. Współpracował również z „Głosem Narodu”, pismem adresowanym głównie do sfer mieszczańskich.

Gdy w 1907 Jan Stapiński zdobył mandat do austriackiej Rady Państwa zabrał go do Wiednia, obsadzając na stanowisku sekretarza posła i klubu poselskiego PSL. Istotnie zaważyło to na dalszej karierze młodego dziennikarza. Z Wiednia przesyłał korespondencje do wydawanego w Krakowie od końca 1910 „Ilustrowanego Kuriera Codziennego” (IKC) z informacjami o życiu parlamentarnym monarchii naddunajskiej. W tym czasie podjął studia prawnicze w Uniwersytecie Wiedeńskim, w toku których złożył egzamin prawniczy, tzw. historyczny. W 1912 wyjechał do Berlina, gdzie kontynuował studia prawnicze w Uniwersytecie Fryderyka Wielkiego, skąd przesyłał korespondencje dla krakowskiego IKC-a. Podczas pobytu w stolicy Cesarstwa Niemiec spotkał Wojciecha Korfantego - wybitnego przywódcę polskiej chadecji. W 1913 wyjechał do Lwowa, gdzie przebywał do wybuchu wojny, kontynuując studia prawnicze na Uniwersytecie Lwowskim. W tym czasie pracował jako sprawozdawca „IKC-a” z Sejmu Krajowego Galicji, był również zatrudniony w „Dzienniku Polskim”, piśmie codziennym wydawanym we Lwowie od końca lat 60. XIX w.

Po wybuchu I wojny światowej został zmobilizowany i powołany do 57. pułku piechoty austriackiej. Z powodów zdrowotnych (zwężenie aorty) został przydzielony do 1. pułku piechoty batalionu majora Tadeusza Furgalskiego „Wyrwy”, wchodzącego w skład Legionów Polskich tworzonych w Galicji już w pierwszych tygodniach wojny. Pułkiem, należącym do Legionu Zachodniego dowodził początkowo Józef Piłsudski. Następnie został skierowany do Wojskowego Biura Prasowego z siedzibą w Piotrkowie Trybunalskim, którym kierował Stanisław Kot, znajomy z ruchu „promienistych”. Tam poznał miłość swojego życia, Eugenię Bartenbach, z którą w lutym 1917 zawarł związek małżeński. W okresie od kwietnia do sierpnia 1916 brał udział w walkach toczonych przez pułk nad Styrem i Stochodem. Dokumentował życie pułku, będąc jego kronikarzem, ponadto przesyłał informacje na temat działalności legionowej dla krakowskiego „IKC”. Legionowe boje zakończył w stopniu sierżanta. Został odznaczony Krzyżem Walecznych oraz Krzyżem Pamiątkowym 6. pułku piechoty Legionów Polskich. Jako 27-latek, dysponujący jak na młody wiek imponującym warsztatem dziennikarskim postanowił osiąść w Warszawie i poświęcić się pracy redakcyjnej, która była jego pasją i powołaniem[3].

Tradycje rodzinne edytuj

Ojciec Zygmunta Augustyńskiego, Wojciech był powstańcem styczniowym[4], wieloletnim wójtem gminy i promotorem oświaty w Odporyszowie[5], najstarszy brat Stanisław Augustyński należał do PSL „Piast” w Sanoku, w 1930 z ramienia BBWR uzyskał mandat posła Sejmu RP III kadencji, drugi z braci Jan Augustyński był profesorem gimnazjalnym, dyrektorem „Gimnazjum Polskiego” i działaczem polonijnym w Gdańsku, zaś kuzyn Marcin Augustyński z Otfinowa był działaczem ludowym[6], znanym na Powiślu Dąbrowskim mentorem politycznym Jakuba Bojki, opiekunem małego Henryka Sucharskiego, późniejszego majora, dowódcy obrony Westerplatte[7]. W Pawich piórach Leona Kruczkowskiego[8] wciela się w postać Michała Augustyna, który skutecznie zabiega o wybór Jakuba Bojki do Sejmu Krajowego we Lwowie[7]. Pośród działaczy ludowych, odwiedzających jego dom w Otwinowie, częstym gościem był Wincenty Witos, z którym Zygmunt Augustyński stykał się od dzieciństwa.

Działalność publiczna edytuj

Od 1919 z dużym sukcesem redagował i wydawał we własnej drukarni „Gazetę Poniedziałkową”, która w tamtym czasie jako jedyna ukazywała się w poniedziałek. W 1925 został zaangażowany przez Henryka Butkiewicza do Domu Prasy, zwanego Prasą Czerwoną (od koloru winiety tytułowej), założonego przez spółdzielnię dziennikarzy w Warszawie w 1922. Został redaktorem naczelnym „Expresu Porannego”. Miał także znaczący wpływ na „Kurier Czerwony”. Był twórcą nowoczesnej gazety codziennej z krótką informacją polityczną, podaną w atrakcyjnej formie. W 1931 odszedł z „Ekspresu Porannego” ponieważ Dom Prasy coraz bardziej wiązał się z Sanacją, przez co wymagano wypowiadania się zgodnego z linią polityczną pism. Po nieudanych próbach wydawania własnej gazety codziennej „Rekordu Porannego”, od 1932 prowadził dziennikarską agencję informacyjną „Press” zamkniętą w 1937 bez wyroku sądowego przez władze sanacyjne za zamieszczanie informacji nt. aktów wrogości podejmowanych przez Niemców w stosunku do Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku. Początkowo nie mógł znaleźć zatrudnienia jako ktoś źle widziany, następnie publikował w „Gazecie Handlowej”. Przyjął ofertę Centralnego Związku Polskiego Przemysłu, Górnictwa, Handlu i Finansów, zwanego popularnie Lewiatanem objęcia posady zastępcy redaktora naczelnego i kierownika działu polityki wewnętrznej „Kuriera Polskiego”. Wchodził w skład władz Syndykatu Warszawskiego. Był współzałożycielem i aktywnym działaczem Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich i Klubu Sprawozdawców Sejmowych.

W okresie międzywojennym ze Stefanem Jaraczem, Stanisławem Młodożeńcem i Janem Szczawiejem popularyzowali kulturę i oświatę wśród mieszkańców wsi, organizując dla nich poranki niedzielne[9]. Posiadał również szerokie kontakty wśród kierownictwa PSL, w tym osobistą relację z Wincentym Witosem, jednak nigdy nie był członkiem żadnej partii.

Polityk edytuj

Podczas okupacji niemieckiej działał konspiracyjnie jako członek Komisji Opiniodawczej w Departamencie Informacji i Propagandy przy Delegaturze Rządu na Kraj oraz oficjalnie w Radzie Głównej Opiekuńczej (RGO), ratując ludzi i cenne dzieła kultury. Zajmował się kompletowaniem apteczek i lekarstw na wypadek narodowego zrywu. W Armii Krajowej służyło jego troje dzieci, w powstaniu stracił syna Jędrzeja, który jako podporucznik kompanii harcerskiej batalionu „Gustaw” poległ z żoną Janiną z d. Zielewicz 13 sierpnia 1944 od wybuchu czołgu-pułapki na ul. Kilińskiego na Starym Mieście w Warszawie[10]. W listopadzie 1944 opuścił Warszawę i przeniósł się do Ożarowa, gdzie nadal działał w RGO, zajmując się przygotowywaniem ewakuacji profesorów spod Warszawy na Podhale i pomocą różnym grupom społecznym pozbawionym dachu nad głową i środków do życia[11]. Wiosną 1945 powrócił do Warszawy i pracował społecznie w Międzynarodowym Czerwonym Krzyżu, będąc członkiem delegacji, która dokonywała przeglądu i bilansu zniszczeń stolicy[12]. Z działalności warszawskiej RGO opracował sprawozdanie, z którym udał się do abp. Adama Stefana Sapiehy w Krakowie. 1 sierpnia 1946 w „Gazecie Ludowej” ukazał się 16-stronicowy dodatek poświęcony powstaniu, następnie przez cały sierpień i wrzesień publikowano zbiorowe nekrologii z nazwami formacji wojskowych Armii Krajowej, co wprawiało władze komunistyczne w rozdrażnienie. Wskutek osobistych zabiegów u ministra Władysława Kiernika oraz w kierownictwie MON Komitet Ekshumacyjno-Pogrzebowy batalionu „Gustaw”, 8 października 1946 otrzymał działkę na cmentarzu wojskowym na Powązkach z przeznaczeniem na kwaterę wojenną B-24 (tj. 6 rzędów po 15 miejsc)[13].

Redaktor naczelny „Gazety Ludowej” edytuj

We wrześniu 1945 władze PSL powierzyły mu utworzenie „Gazety Ludowej”[14][15], przekazując na jego ręce pisemne zlecenie zorganizowania pisma codziennego. W tym celu wystarał się u premiera Edwarda Osóbki-Morawskiego o wydanie decyzji na przydział drukarni gazetowej i papieru rotacyjnego. Pierwszy numer „Gazety” ukazał się 4 listopada 1945 w żałobnej szacie z obszernym artykułem redaktora naczelnego na pierwszej stronie[16]. Był w całości poświęconym zmarłemu kilka dni wcześniej Wincentemu Witosowi. Dziesięć pierwszych egzemplarzy wydrukowano złotą czcionką. Ponad dekadę później Zygmunt Augustyński napisze:

Dziennikarstwo było moją pasją, a polityka - żywiołem. Nie mogłem i nie chciałem stać na uboczu wtedy, gdy miała się stoczyć walka o przyszły kształt Polski[17].

Był inicjatorem zaopatrzenia gazety w podtytuł: „pismo codzienne dla wszystkich” dla podkreślenia szerokiego spektrum czytelników na wsi i w mieście, bez względu na stan i pochodzenie. Ostatecznie „Gazeta Ludowa” stała się jedynym niezależnym dziennikiem w powojennej Polsce[18][19]. W obliczu krytyki o brak przynależności do PSL Augustyński wyjaśniał, że zawód dziennikarza jest szczególną profesją i wymaga osobistej niezależności i odwagi. Publikując teksty, głównie o charakterze politycznym, zamieszczane niemalże codziennie na pierwszych stronach dziennika znalazł się w samym centrum walki o demokrację, praworządność i przyszłość Polski. Należał do nielicznego grona dziennikarzy, którzy nie wahali się poruszać najbardziej drażliwych tematów. Jego kontrowersyjne artykuły, wystawiające go na otwartą konfrontację z władzą oraz jej organami prasowymi były poddawane permanentnej ingerencji cenzury. Swoje teksty podpisywał znakiem równości w nawiasie (=), „Narożny” oraz „n.y.”, z czasem niektórych artykułów nie podpisywał już wcale[9].

Opinie współpracowników edytuj

Współpracownicy uważali go za bardzo zdolnego dziennikarza, dysponującego ostrym, wyrafinowanym stylem. W opowieściach Witolda Giełżyńskiego i Władysława Bartoszewskiego prezentował się jako człowiek „energiczny, żywy, bystry, niezależny, odporny na ciosy, doskonale kierujący redakcją, a przy tym wesoły, lubiący anegdoty”. Panowało przekonanie, że im więcej problemów spadało na „Gazetę Ludową”, tym częściej Augustyński dowcipkował[20]. Stefan Korboński wspomina go jako „najbardziej pogodnego człowieka na świece jakiego spotkał”. Dla młodych dziennikarzy stanowił nie tylko wzór sztuki publicystycznej i kunsztu pisarstwa, ale także odwagi, zdolności do przeciwstawienia się obłudzie, zakłamaniu i prowadzeniu prostackich gier politycznych. Z upodobaniem i zaciekłością tropił i demaskował ukryte zamysły, umacniającej się komunistycznej władzy[21]. Kiedy np. w 1946 powołano w Polsce ORMO w celu niszczenia politycznych przeciwników, na łamach „Gazety” przeprowadził miażdżącą krytykę[19]. „Gazeta” była dosłownie „rozchwytywana”, za pismo płacono nawet 20-krotnie więcej, niż wynosiła jego nominalna cena. Podobno kazał je sobie czytać sam Józef Stalin.

 
Zygmunt Augustyński (pośrodku) w towarzystwie Stanisława Mikołajczyka i Marii Hulewiczowej

Ofiara komunistycznych represji edytuj

Represje ze strony aparatu władzy przybierały na sile z każdym miesiącem. Zygmunt Augustyński parokrotnie był natrętnie nagabywany przez tajemniczego osobnika, który podczas ostatniego spotkania dał mu do zrozumienia, że może go aresztować. Praca w „Gazecie” była z jednej strony ukoronowaniem jego dziennikarskiej kariery, gdyż uczyniła go jednym z liderów polskiej opozycji antykomunistycznej, z drugiej natomiast, z powodu represji jakie przeciwko niemu uruchomiono doprowadziła do zniszczenia jego życia i kariery oraz całej jego rodziny. Według Lilli Barbary Paszkiewicz, autorki monografii poświęconej "Gazecie Ludowej", bezpieka wykorzystała do prowokacji swojego agenta Stanisława Kotera. Z kolei prof. Kazimierz Przybysz, biograf Zygmunta Augustyńskiego, z braku dowodów zachowuje powściągliwość w formułowaniu tak jednoznacznych sądów, aczkolwiek zaznacza, że według agenta o pseudonimie "Góra" zarówno Stanisław Koter jak i Kazimierz Banach byli podejrzewani o współpracę z UB[22]. Sam Zygmunt Augustyński, relacjonując spotkanie z Koterem, do którego doszło wiosną 1946 w Warszawie, wyraża poważne wątpliwości dotyczące jego osoby, roli jaką odgrywał w PSL oraz środowiska, któremu służył[23]. Właśnie Stanisław Koter przekazał Augustyńskiemu materiały dotyczące m.in. dostaw broni dla UB oraz działań operacyjnych bezpieki, które zarekwirowano podczas przeszukania w jego gabinecie w „Gazecie Ludowej”.

W następstwie prowokacji, Zygmunt Augustyński otrzymał wezwanie do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego na 15 października 1946. Po wielogodzinnym przesłuchaniu został zwolniony i zobowiązany do powtórnego stawienia się następnego dnia. Krótko przed północą, z ul. Koszykowej udał się do domu wicepremiera Stanisława Mikołajczyka. Przewidując, że wkrótce zostanie aresztowany, poprosił go o „opiekę nad rodziną i pamięć o sobie”. Otrzymał takie zapewnienie[17]. Mikołajczyk w obliczu grożącego mu aresztowania i prawdopodobnej kary śmierci rok później potajemnie opuścił Polskę[24].

Aresztowanie, proces, więzienie edytuj

 
Zygmunt Augustyński tuż po aresztowaniu przez MBP

16 października 1946 Zygmunt Augustyński ponownie stawił się w MBP przy ul. Koszykowej, wywołując tym niemałe zdziwienie. Po wielogodzinnych rutynowych rozpytywaniach znalazł się w gabinecie Julii Brystigerowej[25][19][26], odrzucając propozycję podpisania zobowiązania do współpracy z UB w zamian za uwolnienie:

Takiej ceny za wolność osobistą nie mogę zapłacić. Są rzeczy gorsze od śmierci. Do nich należy hańba[19].

 
Gazeta Ludowa nr 295 z dnia 26 października 1946

Został aresztowany, oskarżony o działalność wywiadowczą i osadzony w celi nr 11 w piwnicach MBP przy ul. Koszykowej, skąd 8 listopada 1946 wywieziono go nagle do więzienia na Mokotowie przy ul. Rakowieckiej 37 w Warszawie[27]. W procesie rozpoczętym 4 sierpnia 1947[28][29] przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Warszawie na ławie oskarżonych obok Zygmunta Augustyńskiego zasiedli: ks. Leon Pawlina i Zygmunt Maciejec, funkcjonariusz UBP, któremu zarzucono współpracę z „WiN”[30]. Przewodniczącym składu sędziowskiego był dr Romuald Klimowiecki, oskarżenie popierał zastępca naczelnego prokuratora Stanisław Zarakowski[31][32]. W pokazowym procesie[33] został skazany na karę 15 lat więzienia, 5 lat pozbawienia praw publicznych, obywatelskich i honorowych oraz przepadek całego mienia[34][35]. Leon Pawlina otrzymał wyrok 10 lat więzienia, Zygmunt Maciejec został skazany na karę śmierci[36].

Po pewnym czasie córki red. Augustyńskiego: Maria Cisowska i Jadwiga Latoszyńska dowiedziały się od Henryka Kołodziejskiego, bibliotekarza i archiwisty Sejmu i Senatu z okresu II RP, szarej eminencji przy rządzie Bolesława Bieruta, że dla ich ojca przewidziany był wyrok śmierci. „Złagodzenie” nastąpiło prawdopodobnie wskutek interwencji Witolda Giełżyńskiego u samego Bieruta, który wobec Augustyńskiego miał dług wdzięczności jeszcze sprzed wojny[9]. Na temat śmierci cywilnej ojca po aresztowaniu Jadwiga Latoszyńska po latach napisze:

Okazało się wtedy, że nie ma go na liście wyborców, nie ma go w ewidencji ludności, nie ma go w książce meldunkowej domu, w którym mieszkał. Z miejsca postarano się o skreślenie go z listy członków Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich. Zatarto po nim wszelkie ślady tak, jakby w ogóle nie istniał[37].

 
Gazeta Ludowa nr 211 z dnia 4 sierpnia 1947

Karę więzienia odbywał na Mokotowie, a następnie we Wronkach[38]. Przez blisko 5 lat był przetrzymywany w izolatce. Bito go, poniżano, odbierano prawo do odwiedzin oraz otrzymywania korespondencji, paczek, prasy czy książek[39]. W 1951 jego praca „Lata chłopskiej walki”[40] została wycofana z polskich bibliotek oraz objęta cenzurą[41].

Ostatnie lata życia edytuj

 
Grób Zygmunta Augustyńskiego na cmentarzu Bródnowskim

Pobyt w więzieniu spowodował na tyle poważne pogorszenie stanu jego zdrowia, że 10 lutego 1955 otrzymał roczną przerwę w odsiadywaniu kary. Do więzienia nie powrócił, gdyż 4 lutego 1956 Rada Państwa darowała mu 5 lat kary, pozostawiając jeden rok i osiem miesięcy w zawieszeniu. Pracował w Wydawnictwie Oświatowym „Wspólna Sprawa”, początkowo jako korektor, a później jako redaktor wydawnictw językowych „Mozaika”. Był także redaktorem prowadzącym Antologii Polskiej Poezji Podziemnej. Za życia został zrehabilitowany w Stowarzyszeniu Dziennikarzy Polskich i przyjęty z powrotem w poczet jego członków. Zmarł 26 sierpnia 1959 w otoczeniu najbliższych, w swoim domu rodzinnym. Został pochowany na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie (kwatera 59C-2-5). Na jego grobie córki kazały wyryć napis „Gloria Victis”.

Rehabilitacja edytuj

30 października 1989, Janusz Tarniewski, redaktor naczelny „Dziennika Ludowego” skierował do ministra sprawiedliwości Aleksandra Bentkowskiego wniosek o wszczęcie procesu rehabilitacyjnego Zygmunta Augustyńskiego i dwóch pozostałych skazanych w procesie politycznym z sierpnia 1947, tj. Zygmunta Maciejca i Leona Pawliny.

Postać, działalność i twórczość redaktora Zygmunta Augustyńskiego może być wzorem dla wszystkich dziennikarzy i ludzi walczących o dobro społeczne[42].

Sąd Najwyższy – Izba Wojskowa pod przewodnictwem sędziego SN płk Janusza Godynia, z udziałem Prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej, na posiedzeniu w dniu 15 stycznia 1991, po rozpoznaniu sprawy skazanych prawomocnie: Zygmunta Augustyńskiego, Leona Pawliny, Zygmunta Maciejca orzekł zmianę zaskarżonych rewizją nadzwyczajną orzeczeń Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie z dnia 6 sierpnia 1947 i Najwyższego Sądu Wojskowego z dnia 29 sierpnia 1947 w ten sposób, że skazanych uniewinnił od zarzutu popełnienia przypisanych im tym wyrokiem i postanowieniem przestępstw.

To nie działalność skazanych, lecz urzędów bezpieczeństwa, które łamały elementarne zasady praworządności w walce z przeciwnikiem politycznym, przynosiła szkodę Państwu Polskiemu. W tej sytuacji próba przeciwstawienia się tym bezprawnym praktykom – co przecież w tamtejszych czasach wymagało wręcz aktów odwagi, gdyż wiązało się z ogromnym ryzykiem (przykładem tego są również skazani) - zasługiwała na najwyższy szacunek.”[19].

Upamiętnienie edytuj

19 lipca 2002 Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, w zaświadczeniu nr 384/02, na podstawie posiadanych i dostępnych dokumentów, w odniesieniu do odpowiednich przepisów prawnych uznał Zygmunta Augustyńskiego za pokrzywdzonego. Wspomnienia z okresu działalności w „Gazecie Ludowej” oraz pobytu w areszcie MBP przy ul. Koszykowej ukazały się najpierw w drugim obiegu[43] pt. „Miesiące walki”, a następnie nakładem Fundacji Demos pt. „Dziennikarstwo i polityka”[44] ze wstępem Władysława Bartoszewskiego[45][46].

 
50. rocznica śmierci Zygmunta Augustyńskiego, na zdjęciu: Jadwiga Latoszyńska (córka), Kazimierz Augustyński (bratanek), 26 sierpnia 2009, cmentarz Bródnowski

Z okazji 50. rocznicy śmierci Zygmunta Augustyńskiego, 26 sierpnia 2009 w Muzeum Powstania Warszawskiego, z inicjatywy Andrzeja Augustyńskiego (stryjecznego wnuka) odbyła się uroczysta promocja książki z udziałem Jadwigi Latoszyńskiej (córki), rodziny i przyjaciół, w tym m.in. Władysława Bartoszewskiego, Jana Ołdakowskiego i Jerzego Fedorowicza[47].

Odznaczenia edytuj

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Kazimierz Przybysz, Z gazetą przez życie. Zygmunt Augustyński 1890-1959, Dorota Pasiak-Wąsik (red.), wyd. Pierwsze, Wyrzucony poza nawias polityki historycznej PRL, skutecznie wymazany na kilkadziesiąt lat z oficjalnych przekazów, żył jednak Zygmunt Augustyński w zbiorowej pamięci wielu środowisk patriotycznych. (fragment tekstu z okładki książki), Warszawa: Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, 2019, ISBN 978-83-7901-192-6.
  2. ↑ Władysław. Red. Wąsowicz, Gazeta Powszechna. 1909, 1909 [dostęp 2018-08-14] (ang.).
  3. ↑ Rozdział I. W monarchii Franciszka Józefa. Wielka wojna, [w:] Kazimierz Przybysz, Z gazetą przez życie. Zygmunt Augustyński 1890-1959., wyd. pierwsze, Warszawa: Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, 2019, s. 13–27, ISBN 978-83-7901-192-6.
  4. ↑ Stanisława Przybyszewska, 38. Do Heleny Barlińskiej, [w:] Maria Urbanowicz (red.), „Listy”, tom. 1 (grudzień 1913 – wrzesień 1929), Gdańsk 1978.
  5. ↑ Kazimierz Augustyński, „Dzieciństwo, wojna i konie” w Com to Com, nr 3/2015, s. 5, Kraków.
  6. ↑ Józef Hampel, Początki ruchu ludowego w powiecie Dąbrowa Tarnowska (1895-1918), w: Dąbrowa Tarnowska, zarys dziejów miasta i powiatu, PWN, s. 296–315, Warszawa – Kraków, 1974.
  7. ↑ a b Romuald Karaś – Na plebanii w Otfinowie [online], pisarze.pl [dostęp 2018-08-13] [zarchiwizowane z adresu 2018-08-14] (pol.).
  8. ↑ Leon Kruczkowski „Pawie Pióra”, Spółdzielnia Wydawnicza Czytelnik, 1948, Wydanie IV.
  9. ↑ a b c Paszkiewicz Lilla Barbara, „Gazeta Ludowa”. Próba walki o wolność myśli i słowa 1945-1947, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2007, ISBN 978-83-7441-865-2.
  10. ↑ Gazeta Ludowa numer 216, s. 2, 8 sierpnia 1946, Cyfrowe Mazowsze.
  11. ↑ Kazimierz Przybysz, Krajobrazy poniewierki. Zachowania społeczeństwa polskiego wobec exodusu ludności Warszawy 1944, Warszawa: Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, 2017, ISBN 978-83-7901-126-1.
  12. ↑ Janusz Stankiewicz, Janusz Stankiewicz. Genealogia, przodkowie, badania genealogiczne, forum dyskusyjne [online], stankiewicze.com [dostęp 2018-08-14].
  13. ↑ Butwiłło Jerzy, Nasierowski Maciej, Środowisko żołnierzy batalionów AK „Gustaw” i „Harnaś”, Kalendarium 1945-2001, Warszawa 2002, ISBN 916615.
  14. ↑ Gazeta z bożej łaski, „gazetapl” [dostęp 2018-08-11] (pol.).
  15. ↑ PAKU & PLST, Gloria Victis. Losy Gazety Ludowej – jedynego opozycyjnego dziennika PSL i jej pracowników w latach 1945–1947 [Lilla Barbara Paszkiewicz], ISBN 978-83-7942-038-4 [dostęp 2018-08-16].
  16. ↑ Polska Prasa | Gazeta ludowa [online], polskaprasa.cba.pl [dostęp 2018-08-11].
  17. ↑ a b Augustyński Zygmunt, Bartoszewski Władysław, Dziennikarstwo i Polityka, Kraków 2009, ISBN 978-83-928122-1-0.
  18. ↑ Wydawnictwo Novae Res [online], Wydawnictwo Novae Res [dostęp 2018-08-13] (pol.).
  19. ↑ a b c d e Gazeta naprawdę ludowa, „Onet Wiadomości”, 7 grudnia 2009 [dostęp 2018-08-11] (pol.).
  20. ↑ Władysław Bartoszewski, Pod prąd, Michał Komar (oprac.), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, ISBN 978-83-01-16510-9, OCLC 833681508.
  21. ↑ Wybory w 1947 r. sfałszowali komuniści. Społeczeństwo spacyfikowano [online] [dostęp 2018-08-11] (pol.).
  22. ↑ Lata cierpienia, [w:] Z gazetą przez życie : Zygmunt Augustyński 1890-1959, Warszawa: Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, 2019, s. 113, ISBN 978-83-7901-192-6, OCLC 1111753426 [dostęp 2020-09-28].
  23. ↑ Siatka, której nie było, [w:] Zygmunt Augustyński, Dziennikarstwo i polityka : Wspomnienia redaktora naczelnego "Gazety Ludowej", wyd. 1, Kraków: Fundacja Rozwoju Społecznego Demos, 2009, s. 244-245, ISBN 978-83-928122-1-0, OCLC 525142047 [dostęp 2020-09-28].
  24. ↑ Dariusz Baliszewski, Operacja „Ucieczka Mikołajczyka”, „WPROST.pl”, 7 listopada 2004 [dostęp 2018-10-11] (pol.).
  25. ↑ Odszedł człowiek kontrowersyjny. O pięknej biografii i dziwnym zakończeniu życia Władysława Bartoszewskiego [online] [dostęp 2018-08-11].
  26. ↑ W sowieckiej niewoli [online] [dostęp 2018-08-11] (pol.).
  27. ↑ Księga Główna Więźniów Karnych za rok 1947 Centralnego Więzienia Warszawa I Mokotów nr II 2633/47.
  28. ↑ Dziennik Polski nr 212(896), s. 2, z dnia 6 sierpnia 1947, Kraków, wydanie A, Proces red. nacz. Gazety Ludowej.
  29. ↑ Dziennik Polski. 1947, nr 210 (4 VIII) = nr 894, Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, 1947 [dostęp 2018-08-17].
  30. ↑ Redaktor naczelny „Gazety Ludowej” przed sądem. „Życie Warszawy”. Nr 211, s. 2, 3 sierpnia 1947. 
  31. ↑ Redaktor Gazety Ludowej stanie przed sądem. „Trybuna Robotnicza”, s. 2, nr 211 z 3 sierpnia 1947. 
  32. ↑ Naczelny redaktor „Gazety Ludowej” przed sądem. „Dziennik Polski”, s. 2, nr 210 z 4 sierpnia 1947. 
  33. ↑ Zaatakowany wiec, „Wprost.pl”, 14 sierpnia 2016 [dostęp 2018-08-16] (pol.).
  34. ↑ Archiwum Wojsk Lądowych w Warszawie, Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie, sygn. 118/91/3980, Akta sprawy karnej przeciwko Z. Augustyńskiemu.
  35. ↑ Krystyna Kersten, The Establishment of Communist Rule in Poland, 1943-1948, University of California Press, 1991, ISBN 978-0-520-06219-1 [dostęp 2018-08-13] (pol.).
  36. ↑ Zygmunt Maciejec. katalog.bip.ipn.gov.pl. [dostęp 2020-03-13].
  37. ↑ Latoszyńska Jadwiga, „Epilog”, s. 165–170, [w:] Augustyński Zygmunt, Miesiące walki 1945-1946. Ze wspomnień redaktora »Gazety Ludowej«, Warszawa: Wyd. Głos 1988; [także:] Warszawa: Wyd. NSZZ „Solidarność” 1990.
  38. ↑ Padraic Kenney, Dance in Chains: Political Imprisonment in the Modern World, Oxford University Press, 2017, ISBN 978-0-19-937574-5 [dostęp 2018-08-13] (ang.).
  39. ↑ Proces pokazowy Zygmunta Augustyńskiego w świetle wybranej prasy polskiej | HISTORIA.org.pl – historia, kultura, muzea, matura, rekonstrukcje i recenzje historyczne [online], historia.org.pl [dostęp 2018-08-11] (pol.).
  40. ↑ Zygmunt Augustyński, Lata chłopskiej walki, Wyd. Wydziału Prasy i Propagandy P.S.L., 1946 [dostęp 2018-08-11] (pol.).
  41. ↑ Cenzura PRL. Wykaz książek podlegających niezwłocznemu wycofaniu 1 X 1951 r. posł. Zbigniew Żmigrodzki. Nortom: Wrocław, 2002, s. 4. ISBN 83-85829-88-1.
  42. ↑ Dziennik Ludowy, Warszawa, 4-5.11 1989 r. NR 257 (10 004).
  43. ↑ Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego [online], www.drugiobieg.info [dostęp 2018-08-14].
  44. ↑ Dziennikarstwo i polityka, „Issuu” [dostęp 2018-08-15] (pol.).
  45. ↑ Katalog główny BS – Full View of Record [online], bs.sejm.gov.pl [dostęp 2018-08-11].
  46. ↑ Demos • Dziennikarstwo i polityka [online], demos.org.pl [dostęp 2018-08-11].
  47. ↑ Promocja książki w Warszawie, „Demos”, 26 sierpnia 2009 [dostęp 2018-08-16].
  48. ↑ Krzyż Niepodległości nadany 27 czerwca 1938, zob. M.P. z 1937 r. nr 259, poz. 409. Zamiast uprzednio przyznanego Medalu Niepodległości 8 listopada 1937, zob. M.P. z 1938 r. nr 177, poz. 323.

Bibliografia edytuj

  • Augustyński Zygmunt, Bartoszewski Władysław, Dziennikarstwo i Polityka, Kraków 2009, ISBN 978-83-928122-1-0.
  • Augustyński Zygmunt, Miesiące walki 1945-1946. Ze wspomnień redaktora »Gazety Ludowej«, Warszawa: Wyd. Głos 1988; [także:] Warszawa: Wyd. NSZZ „Solidarność” 1990
  • Władysław Bartoszewski, Pod prąd, Michał Komar (oprac.), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, ISBN 978-83-01-16510-9, OCLC 833681508.
  • Butwiłło Jerzy, Nasierowski Maciej, Środowisko żołnierzy batalionów AK „Gustaw” i „Harnaś”. Kalendarium 1945-2001, Warszawa 2002, ISBN 916615.
  • Paszkiewicz Lilla Barbara, Gloria Victis. Losy „Gazety Ludowej” jedynego opozycyjnego dziennika i jej pracowników w latach 1945–1947, NOVARES, Gdynia 2014, ISBN 978-83-7942-037-7.
  • Lilla Barbara Paszkiewicz, „Gazeta Ludowa”. Próba walki o wolność myśli i słowa 1945-1947, Władysław Bartoszewski, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2007, ISBN 978-83-7441-865-2, OCLC 233467663.
  • Kazimierz Przybysz, Krajobrazy Poniewierki. Zachowania społeczeństwa polskiego wobec exodusu ludności Warszawy 1944., Warszawa: Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, 2017, ISBN 978-83-7901-126-1.
  • Władysław Bartoszewski, Andrzej Friszke, Życie trudne, lecz nie nudne. Ze wspomnień Polaka w XX wieku, Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 2010, s. 266–268, ISBN 978-83-240-0942-8, OCLC 750867983.
  • Buczek R., Na przełomie dziejów. Polskie Stronnictwo Ludowe w latach 1945–1947, Wrocław 1989.
  • IPN – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, zaświadczenie nr 384/02.
  • IPN – AR/443/6496/99.
  • Gazeta Ludowa, nr 211, 213–215.
  • Dziennik Ludowy, nr 238–257.
  • Gazeta Wyborcza, nr 201.6114 z dnia 28.08.2009.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zygmunt_Augustyński&oldid=72321623”