Zygmunt Brachmański

Zygmunt Brachmański
Data i miejsce urodzenia	16 czerwca 1936 ; Rydułtowy
Data śmierci	27 listopada 2024
Narodowość	polska
Alma Mater	Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie
Dziedzina sztuki	rzeźbiarstwo, medalierstwo
	Ważne dzieła
	Pomnik Harcerzy Września (Katowice); Pomnik Wojciecha Korfantego (Katowice); Droga krzyżowa (archikatedra katowicka); Śląski Wawrzyn Literacki (statuetka);
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Zygmunt Adam Brachmański (ur. 16 czerwca 1936 w Rydułtowach^[1], zm. 27 listopada 2024^[2]^[3] w Katowicach^[4]) – polski rzeźbiarz i medalier.

Życiorys

Zygmunt Brachmański urodził się w Rydułtowach 16 czerwca 1936 roku. Uczęszczał do I Liceum Ogólnokształcącego w Rybniku^[5]. W 1959 ukończył studia na wydziale rzeźby w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych w pracowni profesora Jerzego Bandury^[6]. Po ukończeniu studiów zamieszkał w katowickiej Ligocie^[7]^[8].

Początki twórczości Zygmunta Brachmańskiego związane są z rzeźbą w drewnie. Później coraz częściej zaczął stosować kamień i gips, a także brąz i żywice poliestrowe^[6]. Brachmański był twórcą wielu pomników, rzeźb, w tym również rzeźb sakralnych. Był również autorem ponad 50 wystrojów wnętrz sakralnych^[6] (m.in. droga krzyżowa i relief kard. Augusta Hlonda w katowickiej archikatedrze; ołtarz, ambona oraz sedilia w bazylice piekarskiej)^[8].

W latach 70. XX wieku zajął się tworzeniem medali i statuetek. Jego medalierskie prace związane są z wieloma ważnymi artystycznymi i kulturalnymi wydarzeniami w Polsce^[6]. Decyzją Rady Miasta Katowice 11 września 2024 roku został wybrany Honorowym Obywatelem Miasta^[9]^[10].

Artysta zmarł w Katowicach 27 listopada 2024 roku. Mszy pogrzebowej 5 grudnia 2024 roku, odprawionej w archikatedrze w Katowicach, przewodniczył abp Wiktor Skworc. Urna z prochami spoczęła na Cmentarzu Komunalnym przy ul. Panewnickiej^[8].

Zygmunt Brachmański był żonaty. Miał dwie córki. Był katolikiem^[8].

Dzieła

Zygmunt Brachmański był autorem ponad 2 tysięcy rzeźb i pomników oraz kilkuset medali^[6].

Pomniki i rzeźby

pomnik Wojciecha Korfantego w Katowicach^[6],
pomnik Harcerzy Września 1939 w Katowicach^[6], odsłonięty w 1983 roku
obelisk Orłów Śląskich w Katowicach^[6],
pomnik Ofiar Szybu Reden w Radlinie^[6],
popiersie Krystyny Bochenek w Centrum Kultury Katowice,
pomnik papieża Jana Pawła II w Rybniku,
rzeźby plenerowe w Parku Śląskim.

Ołtarze i wystroje ołtarzowe

ołtarz ustawiony na lotnisku Katowice-Muchowiec podczas pielgrzymki papieża Jana Pawła II w 1983 roku^[6],
wnętrze kościoła Najświętszego Serca Pana Jezusa i św. Jana Bosko w Katowicach-Piotrowicach (przy współudziale inż. Karola Gierlotki oraz inż. Michała Kuczmińskiego), w tym rzeźba Jezusa Chrystusa na ścianie za ołtarzem^[11].

Medale i statuetki

statuetka Nagrody Śląskiego Środowiska Bibliotekarskiego im. Józefa Lompy^[12]
statuetka Śląskiego Wawrzynu Literackiego,
Laur Konrada – Ogólnopolskiego Festiwalu Sztuki Reżyserskiej „Interpretacje”^[6],
statuetka Ambasador Jazzu – Śląskiego Festiwalu Jazzowego,

Nagrody

W roku 1994 otrzymał Nagrodę im. Karola Miarki^[13], a w roku 2002 Nagrodę im. Wojciecha Korfantego nadaną przez Związek Górnośląski^[14]. 14 grudnia 2007 z rąk ministra kultury i dziedzictwa narodowego Bogdana Zdrojewskiego odebrał Brązowy Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”^[15]. W 2014 roku uhonorowany Śląską Nagrodą im. Juliusza Ligonia. W 2023 otrzymał watykańskie odznaczenie Pro Ecclesia et Pontifice^[16]. W 2024 został laureatem nagrody Lux ex Silesia (Światło ze Śląska)^[17]. W grudniu 2024 został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski^[18].

Galeria

Pomnik Wojciecha Korfantego w Katowicach
Pomnik Harcerzy Września w Katowicach
Rzeźba wieńcząca Obelisk Orłów Śląskich w Katowicach
Rzeźba Lato w Chorzowie
Rzeźba Kompozycja w Chorzowie

Przypisy

↑ Muzeum Św. Jana Sarkandra w Skoczowie - muzeum Skoczów [online], muzeumsarkandra.ox.pl [dostęp 2024-11-28] .
↑ SzymonS. Kwiatkowski SzymonS., Zmarł Zygmunt Brachmański, znany śląski rzeźbiarz i autor wielu dzieł sztuki. Był honorowym obywatelem Katowic [online], Dziennik Zachodni, 28 listopada 2024 [dostęp 2024-11-28] (pol.).
↑ Nie żyje Zygmunt Brachmański – wybitny rzeźbiarz i autor sławnych pomników [online], dzieje.pl [dostęp 2024-11-28] .
↑ Zmarł wybitny rzeźbiarz Zygmunt Brachmański [online], zwiazekgornoslaski.pl, 27 listopada 2024 [dostęp 2024-12-04] [zarchiwizowane z adresu 2024-12-01] (pol.).
↑ I Liceum Ogólnokształcące im. Powstańców Śląskich w Rybniku: Znani absolwenci. [dostęp 2024-01-10].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k OlgaO. Kasztelewicz OlgaO., Zygmunt Brachmański, [w:] Zygmunt Brachmański - nowe odkrycie., Katowice: Instytut Myśli Polskiej im. W. Korfantego, 2023, s. 3-4 , Katalog powystawowy.
↑ OlgaO. Kasztelewicz OlgaO., Brachmański nieznany., [w:] Zygmunt Brachmański - nowe odkrycie., Katowice: Instytut Myśli Polskiej im. W. Korfantego, 2023, s. 6 , Katalog powystawowy.
↑ ^a ^b ^c ^d Brachmański Zygmunt (E-ncyklopedia wiedzy o Kościele katolickim na Śląsku). silesia.edu.pl. [dostęp 2025-02-12].
↑ Uchwała nr VI/87/24 Rady Miasta Katowice z dnia 11 września 2024 r. w sprawie przyznania Panu Zygmuntowi Brachmańskiemu tytułu „Honorowy Obywatel Miasta Katowice”, bip.katowice.eu, Katowice, 11 września 2024 [dostęp 2025-01-11] (pol.).
↑ Szymon Kwiatkowski: Zmarł Zygmunt Brachmański, znany śląski rzeźbiarz. Był honorowym obywatelem Katowic. dziennikzachodni.pl, 2024-11-28. [dostęp 2025-02-12].
↑ Parafia NSPJ - Historia [online], nspj.katowice.pl [dostęp 2023-09-26] .
↑ Zbigniew PawełZ.P. Szandar Zbigniew PawełZ.P., Irena Walachniewicz-Jasińska pierwszą laureatką Nagrody im. Józefa Lompy, „Książnica Śląska”, 28, Katowice: Biblioteka Śląska, 2004, s. 213, ISSN 0208-5798 [dostęp 2025-02-11] (pol.).
↑ Urząd Marszałkowski WojewództwaU.M.W. Śląskiego, Wyróżnieni Nagrodą im. Karola Miarki [online] [dostęp 2016-11-01] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-03] .
↑ Laureaci Nagrody im. Wojciecha Korfantego w l. 2001 – 2010 [online], zg.org.pl [dostęp 2016-11-03] [zarchiwizowane z adresu 2016-11-04] .
↑ Medale zasłużony kulturze „Gloria Artis” dla wybitnych polskich artystów. mkidn.gov.pl, 14 grudnia 2007.
↑ Instytut GośćI.G. Media Instytut GośćI.G., Archidiecezja. "Pro Ecclesia et Pontifice" dla Zygmunta Brachmańskiego [online], Instytut Gość Media, 17 grudnia 2023 [dostęp 2023-12-18] .
↑ Zygmunt Brachmański tegorocznym laureatem nagrody Lux ex Silesia [online], dzieje.pl [dostęp 2024-08-17] (pol.).
↑ M.P. z 2025 r. poz. 97

Bibliografia

Biogram w Galerii DCuber. galeria.dcuber.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].

[1] Muzeum Św. Jana Sarkandra w Skoczowie - muzeum Skoczów [online], muzeumsarkandra.ox.pl [dostęp 2024-11-28] .

[2] SzymonS. Kwiatkowski SzymonS., Zmarł Zygmunt Brachmański, znany śląski rzeźbiarz i autor wielu dzieł sztuki. Był honorowym obywatelem Katowic [online], Dziennik Zachodni, 28 listopada 2024 [dostęp 2024-11-28] (pol.).

[3] Nie żyje Zygmunt Brachmański – wybitny rzeźbiarz i autor sławnych pomników [online], dzieje.pl [dostęp 2024-11-28] .

[zwgrn-4] Zmarł wybitny rzeźbiarz Zygmunt Brachmański [online], zwiazekgornoslaski.pl, 27 listopada 2024 [dostęp 2024-12-04] [zarchiwizowane z adresu 2024-12-01] (pol.).

[5] I Liceum Ogólnokształcące im. Powstańców Śląskich w Rybniku: Znani absolwenci. [dostęp 2024-01-10].

[:0-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k OlgaO. Kasztelewicz OlgaO., Zygmunt Brachmański, [w:] Zygmunt Brachmański - nowe odkrycie., Katowice: Instytut Myśli Polskiej im. W. Korfantego, 2023, s. 3-4 , Katalog powystawowy.

[7] OlgaO. Kasztelewicz OlgaO., Brachmański nieznany., [w:] Zygmunt Brachmański - nowe odkrycie., Katowice: Instytut Myśli Polskiej im. W. Korfantego, 2023, s. 6 , Katalog powystawowy.

[p1-8] Brachmański Zygmunt (E-ncyklopedia wiedzy o Kościele katolickim na Śląsku). silesia.edu.pl. [dostęp 2025-02-12].

[9] Uchwała nr VI/87/24 Rady Miasta Katowice z dnia 11 września 2024 r. w sprawie przyznania Panu Zygmuntowi Brachmańskiemu tytułu „Honorowy Obywatel Miasta Katowice”, bip.katowice.eu, Katowice, 11 września 2024 [dostęp 2025-01-11] (pol.).

[10] Szymon Kwiatkowski: Zmarł Zygmunt Brachmański, znany śląski rzeźbiarz. Był honorowym obywatelem Katowic. dziennikzachodni.pl, 2024-11-28. [dostęp 2025-02-12].

[11] Parafia NSPJ - Historia [online], nspj.katowice.pl [dostęp 2023-09-26] .

[KŚ2004-12] Zbigniew PawełZ.P. Szandar Zbigniew PawełZ.P., Irena Walachniewicz-Jasińska pierwszą laureatką Nagrody im. Józefa Lompy, „Książnica Śląska”, 28, Katowice: Biblioteka Śląska, 2004, s. 213, ISSN 0208-5798 [dostęp 2025-02-11] (pol.).

[13] Urząd Marszałkowski WojewództwaU.M.W. Śląskiego, Wyróżnieni Nagrodą im. Karola Miarki [online] [dostęp 2016-11-01] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-03] .

[14] Laureaci Nagrody im. Wojciecha Korfantego w l. 2001 – 2010 [online], zg.org.pl [dostęp 2016-11-03] [zarchiwizowane z adresu 2016-11-04] .

[15] Medale zasłużony kulturze „Gloria Artis” dla wybitnych polskich artystów. mkidn.gov.pl, 14 grudnia 2007.

[16] Instytut GośćI.G. Media Instytut GośćI.G., Archidiecezja. "Pro Ecclesia et Pontifice" dla Zygmunta Brachmańskiego [online], Instytut Gość Media, 17 grudnia 2023 [dostęp 2023-12-18] .

[17] Zygmunt Brachmański tegorocznym laureatem nagrody Lux ex Silesia [online], dzieje.pl [dostęp 2024-08-17] (pol.).

[18] M.P. z 2025 r. poz. 97

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]