Zygmunt Huszcza

polski generał broni

Zygmunt Huszcza (ur. 3 lipca 1917 w Augustowie, zm. 17 stycznia 2006 w Warszawie) – generał broni Wojska Polskiego. Dowódca Pomorskiego Okręgu Wojskowego (1956–1964), zastępca Głównego Inspektora Szkolenia MON (1964–1968), dowódca Warszawskiego Okręgu Wojskowego (1968–1972), wiceminister oświaty i wychowania (1972–1982), prezes Zarządu Głównego Ligi Obrony Kraju (1982–1988), wiceprezes Zarządu Głównego Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych (1990–2006). Poseł na Sejm PRL V i VI kadencji. Budowniczy Polski Ludowej.

Zygmunt Huszcza
Ilustracja
generał broni generał broni
Data i miejsce urodzenia

3 lipca 1917
Augustów

Data i miejsce śmierci

17 stycznia 2006
Warszawa

Przebieg służby
Lata służby

1943–1988

Siły zbrojne

Siły Zbrojne PRL

Stanowiska

dowódca pułku
dowódca dywizji
dowódca korpusu armijnego
dowódca Pomorskiego Okręgu Wojskowego
z-ca Głównego Inspektora Szkolenia
dowódca Warszawskiego Okręgu Wojskowego
wiceminister oświaty i wychowania
prezes Zarządu Głównego Ligi Obrony Kraju

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa

Odznaczenia
Order Budowniczych Polski Ludowej Order Sztandaru Pracy I klasy Order Sztandaru Pracy I klasy Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Order Krzyża Grunwaldu III klasy Krzyż Walecznych (1943–1989) Srebrny Krzyż Zasługi Srebrny Medal „Zasłużonym na Polu Chwały” Medal 10-lecia Polski Ludowej Medal 30-lecia Polski Ludowej Medal 40-lecia Polski Ludowej Medal za Warszawę 1939–1945 Medal za Odrę, Nysę, Bałtyk Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 Złoty Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny” Srebrny Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny” Brązowy Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny” Medal „Za udział w walkach o Berlin” Złoty Medal „Za zasługi dla obronności kraju” Srebrny Medal „Za zasługi dla obronności kraju” Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju” Medal Komisji Edukacji Narodowej Złoty Medal „Za Zasługi dla LOK” Złota Odznaka im. Janka Krasickiego Odznaka Zasłużony Działacz TPPR Order Lenina Order Czerwonej Gwiazdy Medal „Za zdobycie Berlina” Medal „Za wyzwolenie Warszawy” Medal „Za Zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941-1945” Medal jubileuszowy „Dwudziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” Medal jubileuszowy „Trzydziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” Medal jubileuszowy „Czterdziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” Medal jubileuszowy „50-lecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” Medal „Za umacnianie braterstwa broni”
Honorowa Odznaka Miasta Łodzi Złota Odznaka Honorowa Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej Odznaka „Za Zasługi dla ZBoWiD”
Poseł na Sejm gen. Zygmunt Huszcza w rozmowie z wicemarszałek Sejmu Haliną Skibniewską i posłem Józefem Kępą, 1971
Generałowie Włodzimierz Sokorski, Wojciech Jaruzelski i Zygmunt Huszcza w Belwederze, październik 1988

Życiorys

edytuj

Młodość

edytuj

W latach 1925–1932 uczył się w szkole powszechnej w Augustowie. Na skutek trudnych warunków materialnych rodziny (miał sześcioro rodzeństwa) musiał przerwać naukę. Od 1933 uczęszczał do Gimnazjum Ogólnokształcącego w Augustowie, a od 1937 do Liceum Ogólnokształcącego, gdzie w 1939 zdał maturę. Od czerwca do lipca 1939 pracował w paramilitarnych Junackich Hufcach Pracy w Mikołowie, gdzie jako junak 8 Batalionu Pracy brał udział w budowie umocnień obronnych. Następnie pracował w gospodarstwie ojca, a od listopada 1939 do czerwca 1941 jako nauczyciel łaciny w gimnazjum ogólnokształcącym w Augustowie i w niepełnej szkole średniej w Krasnymborze[1].

II wojna światowa

edytuj

Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej w czerwcu 1941 został wraz z rodziną wywieziony do ZSRR, do miejscowości Oczury w Kraju Krasnojarskim, gdzie pracował jako robotnik w kołchozie „Jenisiej”, a następnie jako tragarz w magazynach zbożowych i buchalter grupy rozliczeniowej. W maju 1943 wstąpił do formowanych na terytorium ZSRR Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR i został skierowany na szefa 9 Kompanii w 3 Pułku Piechoty 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. 15 sierpnia 1943 został prymusem I promocji Szkoły Podchorążych Piechoty 1 Dywizji Piechoty w Riazaniu. 28 sierpnia 1943 został promowany przez gen. bryg. Zygmunta Berlinga na stopień podporucznika w korpusie oficerów piechoty. W dniach 12–13 października 1943 uczestniczył w bitwie pod Lenino, w której dowodził plutonem ciężkich karabinów maszynowych 3 Pułku Piechoty. Od listopada do grudnia 1943 odbył kurs starszych adiutantów batalionu (szefów sztabu batalionu) przy sztabie 1 Dywizji Piechoty. Następnie był adiutantem dowódcy 1 Dywizji Piechoty, a od lutego 1944 brał udział w kursach strzelecko-taktycznych „Wystrieł” w Sołniecznogorsku. W sierpniu 1944 został pomocnikiem szefa 1 referatu Wydziału Personalnego Dowództwa 1 Armii Wojska Polskiego, gdzie awansował kolejno na porucznika i kapitana. W lutym 1945 został starszym adiutantem (oficerem do specjalnych zleceń) dowódcy 1 Armii WP gen. dyw. Stanisława Popławskiego. Od sierpnia 1944 do końca wojny przeszedł szlak bojowy 1 Armii, biorąc udział w walkach pod Puławami, Warszawą, Bydgoszczą, na Wale Pomorskim i zdobyciu Berlina.

Powojenna służba wojskowa

edytuj

W czerwcu 1945 był w grupie polskich oficerów uczestniczących w paradzie zwycięstwa na placu Czerwonym w Moskwie. Od lipca 1945 był adiutantem gen. Stanisława Popławskiego jako dowódcy Okręgu Wojskowego nr IV w Katowicach. W maju 1946 został zastępcą dowódcy do spraw liniowych 25 Pułku Piechoty we Wrocławiu, a w lipcu 1946 w stopniu majora został dowódcą 27 Pułku Piechoty[2] w Kłodzku (w strukturze 10 Dywizji Piechoty). W 1946 wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej[1]. Od listopada 1947 do marca 1948 był dowódcą 11 Dywizji Piechoty w Żarach. Od grudnia 1947 studiował w Akademii Sztabu Generalnego WP, w maju 1948 wyjechał na dalsze studia w Wojskowej Akademii Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych ZSRR im. K.J. Woroszyłowa w Moskwie, którą ukończył w lipcu 1950 z wyróżnieniem i oceną bardzo dobrą. Szczyt jego kariery w Wojsku Polskim przypadł w okresie stalinizmu w Polsce, kiedy to z wojska masowo usuwano oficerów przedwojennych oraz wywodzących się z Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Umożliwiło to szybki awans młodych oficerów, którzy nie posiadali odpowiedniego przygotowania wojskowego. Od sierpnia 1950 do listopada 1952 dowódca 4 DP w Krośnie Odrzańskim. Był pierwszym polskim oficerem młodego pokolenia awansowanym po wojnie na stopień generalski. Awans na generała brygady otrzymał na podstawie Zarządzenia Prezydenta RP Bolesława Bieruta z 3 lipca 1952 (z dniem 22 lipca 1952). Od listopada 1952 dowódca 2 Korpusu Armijnego w Poznaniu. Od listopada 1953 do listopada 1956 był zastępcą dowódcy, a od listopada 1956 do listopada 1964 dowódcą Pomorskiego Okręgu Wojskowego w Bydgoszczy. Na mocy uchwały Rady Państwa PRL z 3 lipca 1958 został awansowany do stopnia generała dywizji z dniem 22 lipca 1958. Od stycznia 1965 do marca 1968 był zastępcą Głównego Inspektora Szkolenia MON (gen. broni Jerzego Bordziłowskiego). W marcu 1968 został dowódcą Warszawskiego Okręgu Wojskowego i sprawował tę funkcję do kwietnia 1972. Równolegle w latach 1965–1972 piastował funkcję prezesa CWKS Legia Warszawa[3]. W 1969 ukończył Wyższy Kurs Akademicki w Wojskowej Akademii Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych ZSRR im. K.J. Woroszyłowa w Moskwie.

Działalność polityczna i społeczna

edytuj

W latach 1961–1965 był radnym Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy[4]. W latach 1969–1976 z ramienia PZPR sprawował mandat posła na Sejm PRL V i VI kadencji. W wyborach parlamentarnych w 1972 według oficjalnych wyników uzyskał 294 809 głosów (dało mu to 96,08% w okręgu wyborczym)[5]. W kwietniu 1972 został urlopowany z wojska – do służby liniowej już nie powrócił. W latach 1972–1982 był podsekretarzem stanu w Ministerstwie Oświaty i Wychowania odpowiedzialnym za patriotyczno-obronne wychowanie młodzieży. W okresie od maja 1982 do lutego 1988 pełnił funkcję prezesa Zarządu Głównego Ligi Obrony Kraju. 26 lutego 1988, w związku z zamiarem przejścia na emeryturę, przeszedł do dyspozycji MON i 12 lipca 1988 (w wieku 71 lat) został przeniesiony w stan spoczynku. 15 września 1988 awansowany uchwałą Rady Państwa do stopnia generała broni w stanie spoczynku. Nominację wręczył mu w Belwederze 11 października 1988 przewodniczący Rady Państwa gen. armii Wojciech Jaruzelski[6].

Na początku lat 50. był jednym z założycieli Wojskowego Koła Łowieckiego „Hubertus” w Bydgoszczy. Był także działaczem Związku Bojowników o Wolność i Demokrację – m.in. członkiem prezydium Zarządu Głównego (od 1972[7], w latach 1979–1985 jako wiceprezes) oraz członkiem prezydium Rady Naczelnej ZBoWiD (w kadencji 1985–1990)[8], a także wieloletnim przewodniczącym Komisji Współpracy z Młodzieżą ZG ZBoWiD. Zasiadał także w Społecznym Komitecie Budowy Szpitala – Centrum Zdrowia Dziecka. Od 1971 był członkiem Obywatelskiego Komitetu Odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie[9]. W latach 1973–1990 był wiceprzewodniczącym Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa[10]. Od 1972 członek Rady Głównej Przyjaciół Harcerstwa, a od 1986 członek Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki. W latach 1974–1983 członek prezydium Zarządu Głównego, a w latach 1983–1989 członek prezydium Krajowej Rady Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej. Był także wieloletnim prezesem Polskiego Towarzystwa Schronisk Młodzieżowych. W latach 1986–1988 członek Społecznego Komitetu Odnowy Starego Miasta Zamościa[11]. Był także przewodniczącym Zarządu Głównego Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Syryjskiej[12]. 9 maja 1985 stał na czele polskiego zgrupowania kombatantów i żołnierzy, które brało udział w paradzie z okazji 40-lecia zwycięstwa na placu Czerwonym w Moskwie.

Od 1990 do śmierci był wiceprezesem Zarządu Głównego Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych.

Pochowany został na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera EII-4-7)[13]. Nabożeństwo żałobne w katedrze polowej WP odprawił biskup polowy WP gen. dyw. Tadeusz Płoski. Odczytano specjalne posłanie od byłego biskupa polowego WP gen. dyw. Sławoja Leszka Głodzia[14].

Awanse

edytuj

W trakcie wieloletniej służby w ludowym Wojsku Polskim otrzymywał awanse na kolejne stopnie wojskowe[15]:

Życie prywatne

edytuj

Syn Józefa, rolnika i Julii z Górskich. Jego ojciec w ramach emigracji zarobkowej wyjechał do Filadelfii w USA, gdzie przez 8 lat pracował jako górnik w kopalni węgla kamiennego, a po powrocie do kraju kupił 10-hektarowe gospodarstwo rolne.

Zygmunt Huszcza mieszkał w Waszawie. Żonaty z Heleną z domu Sok (1926–2002)[16], miał dwie córki Ewę Marię i Beatę oraz syna Zygmunta (1963–2015)[17][18].

Odznaczenia i wyróżnienia

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b Informacje w BIP IPN. [dostęp 2019-03-16].
  2. Michał Wasilewski: Bojowym szlakiem polskiej kawalerii pancernej. s. 158.
  3. gen. Zygmunt Huszcza [online], legia.com [dostęp 2019-03-16].
  4. Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy, nr 4, 18 kwietnia 1961, s. 1.
  5. M.P. z 1972 r. nr 17, poz. 110.
  6. Janusz Królikowski, Generałowie i Admirałowie Wojska Polskiego 1943–1990, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2010, tom I, s. 550.
  7. Trybuna Robotnicza”, nr 108, 8 maja 1972, s. 2.
  8. Wierni tradycjom walki o wolność i demokrację – wierni Polsce Ludowej, „Trybuna Robotnicza”, nr 104, 6 maja 1985, s. 1–2.
  9. „Biuletyn Zamek”, nr 17a, 19 czerwca 1971, s. 4.
  10. Skład Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa 1988–2011. radaopwim.gov.pl. [dostęp 2023-02-08].
  11. Andrzej Kędziora, Społeczny Komitet Odnowy Starego Miasta [online], zamosciopedia.pl, 26 października 2014 [dostęp 2020-04-14].
  12. Kontakty Towarzystw Przyjaźni Polski i Syrii, „Trybuna Robotnicza”, nr 209, 8 września 1986, s. 5.
  13. Zbigniew Kaszlej, Grób urodzonego w Augustowie gen. broni Zygmunta Huszczy (1917–2006) na wojskowych Powązkach [online], 20 sierpnia 2017 [dostęp 2019-08-15].
  14. Kazanie wygłoszone podczas Mszy Świętej pogrzebowej gen. Zygmunta Huszczy.
  15. J. Królikowski, Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943–1990 t. I: A–H, Toruń 2010, s. 548–551.
  16. Grób urodzonego w Augustowie gen. broni Zygmunta Huszczy (1917–2006) na wojskowych Powązkach [online], akklub.pl, 20 sierpnia 2017 [dostęp 2019-03-16].
  17. Zygmunt Huszcza [online], nekrologi.wyborcza.pl [dostęp 2019-03-16].
  18. Wyszukiwarka grobów w Warszawie [dostęp 2020-09-22].
  19. M.P. z 1947 r. nr 23, poz. 64.
  20. Biuletyn Urzędowy Głównego Komitetu Kultury Fizycznej, nr 7, 31 lipca 1959, s. 2.
  21. „Przyjaźń”, listopad 1989, s. 5.
  22. Honorowe odznaki TPPR dla przedstawicieli WP, „Trybuna Robotnicza”, nr 113, 14 maja 1964, s. 2.
  23. Spotkanie z Radą Wojskową MON, „Trybuna Robotnicza”, nr 41, 18 lutego 1972, s. 1–2.
  24. Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, nr 4, 24 lutego 1961, s. 3.
  25. Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, nr 3, 20 kwietnia 1971, s. 21.
  26. Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku, nr 1, 10 lutego 1961, s. 4.
  27. Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Koszalinie, nr 3, 31 marca 1972, s. 4.
  28. Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku, nr 4, 20 marca 1976, s. 24.
  29. Dziennik Urzędowy Rady Narodowej miasta Łodzi, nr 8, 20 listopada 1976, s. 5.
  30. Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej Województwa Wałbrzyskiego, nr 19, 17 grudnia 1989, s. 2.
  31. E. Kaczmarek, M. Kraj, Towarzystwo Miłośników Ziemi Kłodzkiej (1978), s. 8. OCLC 749802639.
  32. Radzieckie odznaczenia dla generałów i oficerów WP, „Trybuna Robotnicza”, nr 243, 11 października 1984, s. 5.
  33. Życie Bytomskie”, nr 42 (1538), 20 października 1986, s. 1, 4.

Bibliografia

edytuj
  • Z. Burakowski, II Kongres Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych: 25–26 maja 1999 roku, ZKRPiBWP, Agencja Wydawnicza Ulmak, 2000
  • H.P. Kosk Generalicja Polska, t. I, Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, Pruszków 1999
  • L. Kowalski, Generał ze skazą, Wydawnictwo Rytm, Warszawa 2001
  • J. Królikowski, Generałowie i Admirałowie Wojska Polskiego 1943–1990, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2010, tom I
  • J. Kuropieska, Od października do marca, Dom Wydawniczy BGW, Warszawa 1992
  • T. Mołdawa, Ludzie władzy 1944–1991, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1991
  • Pamięć wiecznie żywa. 40 lat działalności Rady Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, Warszawa 1988
  • T. Pióro, Armia ze skazą: w Wojsku Polskim 1945–1968: wspomnienia i refleksje, Czytelnik, Warszawa 1994
  • W. Skolimowski, Z honorowej księgi, t. I, Wyd. MON, Warszawa 1979
  • V Kongres ZBoWiD Warszawa 8–9 maja 1974, Wyd. „Książka i Wiedza”, Warszawa 1976
  • VI Kongres ZBoWiD Warszawa 7–8 maja 1979, Wydawnictwo ZG ZBoWiD, Warszawa 1979
  • VII Kongres ZBoWiD, Wydawnictwo ZG ZBoWiD, Warszawa 1985
  • „Wojskowy Przegląd Historyczny”, 1973, nr 1
  • „Za Wolność i Lud”, 4 maja 1985, nr 18 (1115)
  • Dane o odznaczeniach na podstawie kroniki w kwartalniku „Wojskowy Przegląd Historyczny” (1960–1989)

Linki zewnętrzne

edytuj