Zygmunt Podhorski

oficer Wojska Polskiego

Zygmunt Podhorski, ps. „Zaza” (ur. 25 maja 1891 w Popudni, zm. 12 września 1960 w Londynie) – generał brygady Wojska Polskiego i Polskich Sił Zbrojnych.

Zygmunt Podhorski
„Zaza”
Ilustracja
generał brygady generał brygady
Data i miejsce urodzenia

25 maja 1891
Popudnia, powiat lipowiecki, gubernia kijowska, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

12 września 1960
Londyn, Wielka Brytania

Przebieg służby
Lata służby

1914–1946

Siły zbrojne

Armia Imperium Rosyjskiego
Wojsko Polskie
Polskie Siły Zbrojne

Jednostki

1 Pułk Ułanów Krechowieckich
Suwalska Brygada Kawalerii
Dywizja Kawalerii „Zaza”

Stanowiska

dowódca szwadronu
dowódca pułku kawalerii
dowódca brygady kawalerii
dowódca dywizji kawalerii

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
kampania wrześniowa

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Virtuti Militari Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920–1941, dwukrotnie) Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami Złoty Krzyż Zasługi Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Komandor Orderu Miecza (Szwecja) Komandor Orderu Orła Białego (Serbia) Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Medal Zwycięstwa (międzyaliancki) Order św. Jerzego (Imperium Rosyjskie) Krzyż św. Jerzego IV stopnia (Imperium Rosyjskie)
Odznaka pamiątkowa 1. Pułku Ułanów Krechowieckich
Tablica na II LO w Suwałkach
Grób rodziny Podhorskich

Życiorys edytuj

Urodził się 25 maja 1891 w majątku Popudnia, w powiecie lipowieckim ówczesnej guberni kijowskiej, w rodzinie Piotra i Klementyny z Lipkowskich[1][2]. Był młodszym bratem pułkownika kawalerii Włodzimierza Podhorskiego (1884–1941). Pochodził z rodziny wywodzącej się z kniaziów ruskich, osiadłej w Rzeczypospolitej w XVI wieku.

Uczył się w Warszawie, w 1909 zdał maturę polską, a następnie eksternistycznie rosyjską. Odbył następnie służbę wojskową w rosyjskim 9 Pułku Bugskich Ułanów w Białej Cerkwi. W latach 1911–1913 studiował na Studium Rolniczym UJ w Krakowie. W trakcie studiów, w 1911, został awansowany na chorążego. Pracę dyplomową złożył latem 1914, lecz w obliczu wybuchu wojny opuścił austriacki Kraków, unikając internowania. Dyplom inżyniera rolnika uzyskał dopiero w połowie lat dwudziestych.

Podczas I wojny światowej walczył w kawalerii rosyjskiej. Został dowódcą plutonu w 9 Pułku Bugskich Ułanów, w marcu 1915 awansowany został na korneta (podporucznika). Wyróżnił się podczas szarży przeciw Austriakom pod Krzywoluką 20 października 1915, w której został dwukrotnie ranny. Po leczeniu powrócił w maju 1916 do pułku, w którym walczył do lutego 1917.

Na skutek swoich starań Podhorski uzyskał przydział do polskiego 1 pułku ułanów, gdzie został dowódcą plutonu, a następnie szwadronu. Wyróżnił się podczas szarży pod Krechowcami 24 lipca 1917, za co został odznaczony Oficerskim Krzyżem Św. Jerzego i żołnierskim Krzyżem Św. Jerzego. W sierpniu 1917 awansował na porucznika. Od września 1917 jego Pułk wchodził w skład I Korpusu Polskiego gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego. Po rozbrojeniu Korpusu przez Niemców w maju 1918 i jego demobilizacji, Podhorski przebywał w oddziałach polskich na Kubaniu. Czasowo był attaché wojskowym przy polskim przedstawicielstwie w Kijowie. 3 listopada 1918 powrócił do Polski.

Tuż po powrocie Podhorski był jednym z głównych organizatorów odtworzonego 1 pułku ułanów, który uzyskał następnie miano Ułanów Krechowieckich. 11 listopada 1918, dowodząc szwadronem ułanów, zajął koszary przy ul. Koszykowej w Warszawie, rozbrajając żołnierzy niemieckich i uzyskując wyposażenie dla pułku. 6 grudnia 1918 uzyskał awans na rotmistrza oraz został kwatermistrzem 1 pułku ułanów. Pod koniec 1918 uczestniczył w walkach pułku na południowy wschód od Przemyśla, w ramach odsieczy Lwowa. Od kwietnia 1919 dowodził dywizjonem pułku. Podczas wojny polsko-bolszewickiej, w lutym 1920, powierzono mu dowództwo szwadronu zapasowego 1 pułku ułanów w Tarnowie, a w lipcu otrzymał awans na stopień majora. 27 lipca 1920 objął dowodzenie 203 ochotniczego pułku ułanów, z którym uczestniczył w walkach Bitwy Warszawskiej w rejonie Ciechanowa. 9 września 1920 powierzono mu dowództwo 1 pułku ułanów Krechowieckich. Pułkiem tym dowodził do 29 lipca 1927.

Po wojnie Zygmunt Podhorski był jednym z inicjatorów osadnictwa wojskowego na Kresach Wschodnich. 1 grudnia 1924 awansował do stopnia pułkownika ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 i 10. lokatą w korpusie oficerów kawalerii. W 1927 ukończył wyższy kurs oficerski we Francji, po czym mianowano go komendantem Obozu Szkolnego Kawalerii w Grudziądzu, przeorganizowanym 1 kwietnia 1928 na Centrum Wyszkolenia Kawalerii. Uważany jest przez wielu za najwybitniejszego komendanta CWK. Szkołą tą komenderował do lipca 1935. W 1929 został członkiem Oficerskiego Trybunału Orzekającego[3]. Publikował również artykuły poświęcone zagadnieniom organizacji i wyszkolenia kawalerii. W latach 1935–1936 był dowódcą XIII Brygady Kawalerii w Płocku, a następnie Suwalskiej Brygady Kawalerii w Suwałkach. 19 marca 1938 otrzymał awans na generała brygady.

W czasie kampanii wrześniowej 1939 dowodził Suwalską Brygadą Kawalerii, wchodzącą w skład Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew”. Czasowo, w dniach 9-10 września, sprawował dowództwo SGO „Narew”. W tych dniach Brygada uczestniczyła w ciężkich walkach pod Zambrowem. 11 września objął dowodzenie Grupy Operacyjnej Kawalerii, w skład, której weszła Suwalska BK i Podlaska Brygada Kawalerii. Wyprowadził następnie grupę z okrążenia i przebił się do Puszczy Białowieskiej, gdzie 20 września zreorganizował grupę w Dywizję Kawalerii „Zaza”, nazwaną tak od jego pseudonimu. Dowodząc dywizją usiłował w walkach przebić się na południe, celem połączenia z pozostającymi siłami polskimi. W ostatnich dniach września 1939, podporządkował Dywizję Samodzielnej Grupie Operacyjnej „Polesie”, dowodzonej przez gen. bryg. Franciszka Kleeberga. W składzie SGO „Polesie” wziął udział w ostatnich walkach kampanii wrześniowej, pod Kockiem. Po kapitulacji 6 października 1939, gen. Zygmunt Podhorski dostał się do niewoli niemieckiej. Przez wielu historyków jest oceniany jako jeden z najlepszych polskich dowódców kampanii.

Przebywał początkowo w obozach jenieckich (oflagach) w Königstein, Hohnstein i Johannisbrunn, a następnie od kwietnia 1942 do wyzwolenia 5 kwietnia 1945 w oflagu VIIA Murnau. Wchodził tam w skład kierownictwa konspiracji obozowej (Ruch Oporu[4]), będąc szefem sztabu[5], wywiadu i kontrwywiadu.

19 czerwca 1945 został wcielony do służby w Polskich Siłach Zbrojnych oraz mianowany zastępcą dowódcy Bazy 2 Korpusu Polskiego we Włoszech. Od 1946 roku pełnił służbę w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia. Był dowódcą 5 Grupy Brygadowej[6].

Po demobilizacji zamieszkał z rodziną w Londynie. Środki na utrzymanie zdobywał jako pracownik zakładu krawieckiego[7][8].

Uczestniczył w emigracyjnej działalności politycznej, będąc w stronnictwie gen. Władysława Andersa, a także działalności społecznej i kombatanckiej. Był przewodniczącym Rady Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej. Publikował opracowania historyczno-wojskowe na łamach polskiej prasy emigracyjnej. Zmarł 12 września 1960 w Londynie. Został pochowany na Cmentarzu Brompton w Londynie (sektor P)[9].

Zygmunt Podhorski 13 lutego 1923 roku w kaplicy Przytuliska w Warszawie zawarł związek małżeński z Marią Zdziechowską córką Feliksa i Jadwigi z Lipkowskich[10]. Z tego związku urodził się syn Piotr (13 listopada 1923 roku) i córka Maria (24 czerwca 1928 w Grudziądzu)[11]. Piotr Podhorski ps. „Piotr” poległ 6 sierpnia 1944 roku w Warszawie, jako kapral podchorąży Zgrupowania AK „Bartkiewicz”[12][2].

Imię generała Zygmunta Podhorskiego nosiła 4 Suwalska Brygada Kawalerii Pancernej. Matką chrzestną sztandaru brygady była córka generała Maria Bobińska z Podhorskich, zmarła 21 listopada 2000 roku w Londynie. Maria była żoną kapitana pilota Zbigniewa Gustawa Bobińskiego (1921–1995), kawalera Virtuti Militari.

W 1991 r. imię Zygmunta Podhorskiego nadano II Liceum Ogólnokształcącemu w Suwałkach[13].

Awanse edytuj

Ordery i odznaczenia edytuj

Przypisy edytuj

  1. Stawecki 1994 ↓, s. 255.
  2. a b c d e f g h i j k l Polak (red.) 1993 ↓, s. 167.
  3. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 5 z 12 marca 1929
  4. Stefan Majchrowski: Za drutami Murnau. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1970, s. 141.
  5. Stefan Majchrowski: Za drutami Murnau. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1970, s. 157.
  6. Górczyński 1947 ↓, s. 284.
  7. Włodzimierz Nikitenko: Włóczędzy w generalskich mundurach. Historia.org.pl., 23 września 2014. [dostęp 2016-11-01]. (pol.).
  8. Piotr Stawecki, Generałowie polscy. Zarys portretu zbiorowego 1776–1945 Bellona Warszawa 2010, s.162.
  9. Opracowanie stanu zachowania grobów rządowych w Wielkiej Brytanii [online], Fundacja "Pomoc Polakom na Wschodzie" im. Jana Olszewskiego [dostęp 2023-04-20] (pol.).
  10. Ś.p. kpt. Hieronim Rut-Rusiecki. „Polska Zbrojna”. 45, s. 5, 1923-02-15. Warszawa. .
  11. Stawecki 1994 ↓, s. 256.
  12. Powstańcze biogramy ↓.
  13. Informacja na stronie internetowej szkoły [1]
  14. Zbigniew Puchalski: Dzieje polskich znaków zaszczytnych. Warszawa: Wyd. Sejmowe, 2000, s. 209.
  15. Dekret Wodza Naczelnego L. 3136 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 1, s. 3)
  16. M.P. z 1932 r. nr 64, poz. 82 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  17. M.P. z 1925 r. nr 102, poz. 435 „za zasługi na polu organizacji armji oraz budzenia ducha narodowego”.
  18. a b c d e f g Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Wyd. II popr. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938, s. 580.
  19. M.P. z 1937 r. nr 64, poz. 96 „za zasługi w służbie wojskowej”.
  20. Na podstawie fotografii [1].
  21. Sveriges statskalender / 1940. Bihang, s. 21

Bibliografia edytuj