Wikipedia

Zygmunt Vetulani (informatyk)

polski lingwista komputerowy

Zygmunt Vetulani[a] (ur. 12 września 1950 w Poznaniu) – polski matematyk, informatyk i lingwista komputerowy specjalizujący się w inżynierii języka i sztucznej inteligencji, profesor nauk technicznych, nauczyciel akademicki, w latach 1993–2020 kierownik Zakładu Lingwistyki Informatycznej i Sztucznej Inteligencji na Wydziale Matematyki i Informatyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, autor ponad stu prac naukowych, działacz szermierczy i szermierz niezawodowy.

Zygmunt Vetulani
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

12 września 1950
Poznań

Zawód, zajęcie

informatyk
matematyk
lingwista komputerowy

Rodzice

Tadeusz Vetulani
Maria Godlewska

Małżeństwo

Grażyna Małgorzata Świerczyńska

Dzieci

Agnieszka, Maria

Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Życiorys edytuj

Pochodzenie edytuj

Urodził się jako syn Tadeusza Vetulaniego, zoologa, profesora Uniwersytetu Poznańskiego, i Marii z domu Godlewskiej[1][2], doktor medycyny, chirurżki stomatologii. Jego dziadek od strony ojca, Roman Vetulani, był profesorem gimnazjalnym w Sanoku[3]. Rodzina Vetulanich, wywodząca się z Toskanii, sprowadziła się do Polski w XVIII wieku. Jego dziadek od strony matki, Jan Nepomucen Godlewski, był lekarzem i działaczem społecznym[b].

Młodość i edukacja edytuj

 
Zygmunt Vetulani (z lewej) zajmuje się lingwistyką komputerową, inżynierią języka i sztuczną inteligencją

Zygmunt Vetulani urodził się 12 września 1950 w Poznaniu[6]. W lutym 1952, w wieku roku i pięciu miesięcy, został osierocony przez ojca, który zmarł nagle na zawał serca[1][7]. Był wychowywany głównie przez matkę.

W 1968 roku zdał maturę w I Liceum Ogólnokształcącym im. Karola Marcinkowskiego. W 1973 ukończył studia matematyczne na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza (UAM), uzyskując tytuł magistra inżyniera[6][8]. Doktorat obronił w 1977 roku na Uniwersytecie Warszawskim[8][c], gdzie był uczniem Andrzeja Mostowskiego i Wiktora Marka[6]. W 1982 roku ukończył jako drugi kierunek studia magisterskie z filologii romańskiej na UAM[6][8].

Działalność naukowa edytuj

Był stypendystą Rządu Francji na Université d’Aix-Marseille II (1984)[d] oraz stypendystą Fundacji Alexandra von Humboldta na Uniwersytecie w Bielefeld[e] i Université Paris VII (1987–1989)[6][9]. Następnie uzyskał stypendium badawcze post-doc Ministerstwa Badań Naukowych i Technologii Republiki Francji na Université Paris VII oraz Université Paris-Est-Marne-la-Vallée (1991–1992)[f] oraz stypendium badawcze PECO w Laboratoire d'informatique pour la mécanique et les sciences de l'ingénieur w Orsay (1993)[g][6].

W 1990 roku habilitował się na Wydziale Neofilologii UAM w zakresie nauk humanistycznych[h][6][8]. W 1993 roku objął kierownictwo Zakładem Lingwistyki Informatycznej i Sztucznej Inteligencji na Wydziale Matematyki i Informatyki UAM. W latach 1998, 2000 i 2002 był profesorem wizytującym na Université Paris VII i Université Paris XI[6]. W 2006 roku otrzymał tytuł profesora nauk technicznych w zakresie informatyki[6][10][11].

Opublikował jako autor lub współautor ponad sto oryginalnych prac badawczych, w tym artykułów w recenzowanych czasopismach międzynarodowych oraz sześć książek dotyczących lingwistyki komputerowej, inżynierii języka, sztucznej inteligencji i robotyki wirtualnej[6]. Wśród jego zainteresowań znalazły się komputerowe technologie języka naturalnego oraz technologie w aplikacjach na rzecz bezpieczeństwa publicznego[6]. Tworzył zasoby elektroniczne na potrzeby inżynierii języka naturalnego, m.in. POLEX, PolNex; ontologie typu WordNet (np. PolNet)[12], a także interfejsy w języku naturalnym do systemów informatycznych z kompetencją językową, m.in. POLINT, POLiNT-112-SMS[13]. Jego wczesne prace dotyczyły podstaw matematyki i logiki matematycznej[6].

Był kierownikiem i współorganizatorem pięciu grantów międzynarodowych, realizowanych m.in. z udziałem Komitetu Badań Naukowych, Komisji Europejskiej, Rządu Francuskiego i Ambasady Francji w Polsce[6]; a także kierownikiem sześciu krajowych projektów badawczych finansowanych m.in. przez KBN, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego i Miasto Poznań[6].

Jest głównym organizatorem odbywającej się w Poznaniu w cyklu dwuletnim Language and Technology Conference (LTC)[i][14][15]. Był członkiem komitetów programowych i organizacyjnych szeregu innych konferencji naukowych, m.in. International Conference on Lexis and Grammar Conference oraz konferencji Special Track on Natural Language Processing i Special Track on Spatio-Temporal Reasoning z serii FLAIRS[6].

Od 2010 roku jest członkiem redakcji (Editorial Board) czasopisma międzynarodowego z zakresu lingwistyki komputerowej International Journal of Computational Linguistics Research[6].

W latach 2010–2014 był członkiem zarządu Global Wordnet Association (GWA) z siedzibą w Amsterdamie[6], a w latach 2017–2020 członkiem Rady Użytkowników Poznańskiego Centrum Superkomputerowo-Sieciowego[16][17]. Jako recenzent brał udział w kwalifikacji i ocenie międzynarodowych projektów badawczych w charakterze eksperta Komisji Europejskiej. Udzielał także recenzji projektów badawczych dla KBN i MNiSW[6]. Został wybrany na członka Oddziału Poznańskiego Polskiego Towarzystwa Matematycznego[18]. Był promotorem w dziewięciu przewodach doktorskich[6][8].

Działalność społeczna edytuj

 
Zygmunt Vetulani jest szermierzem i działaczem szermierczym aktywnym m.in. w KS Warta Poznań oraz Polskim Związku Szermierczym, 2018
 
Grażyna Małgorzata i Zygmunt Vetulani, 2018

Jest działaczem szermierczym. Został członkiem sztabu szkoleniowego i zastępcą kierownika sekcji szermierczej KS Warta Poznań[19]. W 2009 roku był inicjatorem powstania sekcji szermierczej Klubu Uczelnianego Akademickiego Związku Sportowego (KU AZS) Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu[20][21][22]. Współorganizował liczne imprezy szermierskie, m.in. Europejski Festiwal Szermierki[19]. We wrześniu 2021 został wybrany na zastępcę przewodniczącego Komisji Rewizyjnej Polskiego Związku Szermierczego[23][24].

Amatorsko uprawia szermierkę. W 2014 i 2015 roku jako reprezentant Polski wystąpił na Mistrzostwach Europy Weteranów w szermierce[25][26]. Również w 2015 wywalczył brązowy medal w szpadzie na Europejskich Igrzyskach Weteranów w szermierce rozgrywanych w Nicei[27]. W 2021 reprezentował UAM w Akademickich Mistrzostwach Polski w Szermierce i zajął 26. miejsce we florecie mężczyzn (UAM zajął drugie miejsce w generalnej klasyfikacji drużynowej)[28]. Hobbystycznie uprawia narciarstwo, windsurfing i pływanie[6].

Uporządkował i przekazał Oddziałowi w Poznaniu Archiwum Polskiej Akademii Nauk dużą część spuścizny swojego ojca, Tadeusza Vetulaniego[1]. Od 2002 roku jest wiceprzewodniczącym Kapituły Medalu im. Profesora Tadeusza Vetulaniego[29]. Był jednym z kuratorów wystawy Tadeusz Vetulani (1897–1952) w muzeum Białowieskiego Parku Narodowego (grudzień 2012–styczeń 2013)[30]. Opublikował rozdział poświęcony rodzinie Vetulanich w książce Sanok – nasza tożsamość[31]. Prowadził wykłady popularnunaukowe dla poznańskich liceów[32].

W grudniu 2020 był sygnatariuszem listu Poznaniaków z pokolenia marca '68, solidaryzujących się z uczestnikami masowych, antyrządowych protestów, które rozpoczęły się w Polsce po wydaniu tzw. orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego Julii Przyłębskiej 22 października 2020[33][34][j].

Życie prywatne edytuj

W 1980 w Bydgoszczy poślubił Grażynę Małgorzatę z domu Świerczyńską, filolożkę[35]. Mają dwie córki: Agnieszkę Vetulani-Cęgiel (ur. 1981), politolożkę; oraz Marię Vetulani (ur. 1996), zawodniczkę Kadry narodowej w szermierce (floret)[36].

Publikacje edytuj

Monografie edytuj

  • Unambiguous coding of the inflections of Polish nouns and its applications in electronic dictionaries – format Polex. Jednoznaczne kodowanie fleksji rzeczownika polskiego i jego zastosowanie w słownikach – format Polex (współautor[k], Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 1988);
  • Linguistic problems in the theory of man-machine communication in natural language (Brockmeyer, 1989)
  • Corpus of consultative dialogues: experimentally collected source data for AI applications (Wydawnictwo Naukowe UAM, 1990);
  • Język i technologia (współautor[l], Akademicka Oficyna Wydawnicza PLJ, 1996);
  • Dictionary based Methods and Tools for Language Engineering (współautor[m], Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 1998);
  • Komunikacja człowieka z maszyną: komputerowe modelowanie kompetencji językowej (Akademicka Oficyna Wydawnicza EXIT, 2004);
  • Zasoby językowe i technologia przetwarzania tekstu jako przykład aplikacji z zakresu bezpieczeństwa publicznego POLINT-112-SMS (współautor[n], Wydawnictwo Naukowe UAM, 2010).

Redakcje edytuj

Nagrody edytuj

Rodzina edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ Właśc. Zygmunt Władysław Vetulani.
  2. ↑ Wujem Zygmunta Vetulaniego był Władysław Godlewski. Jego stryjami byli: Kazimierz, Zygmunt i Adam; ciotkami: Zofia, Maria i Cecylia; zaś kuzynami: Witold de Nisau, Wanda, Jerzy i Jan Vetulani. Dalszymi krewnymi Zygmunta Vetulaniego byli: bracia wujeczni jego ojca – Andrzej, Wiktor i Jerzy Kunachowiczowie[4] oraz malarka Zofia Dziurzyńska-Rosińska (córka Pauliny z domu Kunachowicz), zaś powinowatym był malarz Juliusz Czechowicz (szwagier Kazimiery Czechowiczowej z domu Kunachowicz, bratanicy Elżbiety Vetulani – zamężnej z prawnikiem Janem Czechowiczem). Ze strony prababki Heleny z Kadłubowskich Kunachowiczowej jego krewnym był poeta i dramatopisarz Ignacy Tański oraz wódz naczelny powstania listopadowego Jan Zygmunt Skrzynecki (dziadkami Heleny Kunachowiczowej byli Franciszek Tański i Tekla ze Skrzyneckich)[5]. Ze strony prababki Franciszki Śliwińskiej, kuzynką jego ojca Adama Vetulaniego była śpiewaczka operowa Ada Sari.
  3. ↑ Rozprawa doktorska zatytułowana: Hierarchie dla minimalnych beta-modeli dla arytmetyk wyższych rzędów.
  4. ↑ Praca pod kierunkiem profesora Alaina Colmerauera(inne języki).
  5. ↑ Praca pod kierunkiem profesora Dafydda Gibbona.
  6. ↑ Praca pod kierunkiem profesorów Richarda Zubera i Maurice'a Grossa(inne języki).
  7. ↑ Praca pod kierunkiem prof. Gérarda Ligozat.
  8. ↑ Na podstawie pracy: Lingwistyczne problemy komunikacji człowiek-maszyna w języku naturalnym.
  9. ↑ Pierwsza konferencja Language and Technology odbyła się w dniach 14–15 kwietnia 1995 roku. W 2005 roku konferencja została reaktywowana i od tego czasu odbywała się w cyklu dwuletnim. Kolejne edycje miały miejsce w latach 2007, 2009, 2011, 2013, 2015, 2017 i 2019.
  10. ↑ Sygnatariusze i sygnatariuszki listu zwracali się do osób protestujących: „Macie niepowtarzalną szansę, aby stworzyć sobie normalny kraj, otwarty na świat, tolerancyjny, chroniący słabszych i wykluczonych, promujący rzetelną, nadążającą za współczesnością naukę, edukację, opiekę lekarską i klimat do życia. Taki kraj, w którym Wasze dzieci i wnuki będą szczęśliwe i nie będą musiały bronić wolności na ulicy”.
  11. ↑ Współautorzy: Grażyna Małgorzata Vetulani, Bogdan Walczak, Tomasz Obrębski.
  12. ↑ Współautorzy: Grażyna Małgorzata Vetulani, Witold Abramowicz.
  13. ↑ Współautorzy: Jacek Martinek, Tomasz Obrębski, Grażyna Małgorzata Vetulani.
  14. ↑ Współautorzy: Jacek Marciniak, Tomasz Obrębski, Grażyna Małgorzata Vetulani, Adam Dąbrowski, Marek Kubis, Jędrzej Osiński, Justyna Walkowska, Piotr Kubacki, Krzysztof Witalewski.
  15. ↑ Wykaz niekompletny.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c Jarosław Matysiak: Materiały Tadeusza Vetulaniego (1897–1952). Archiwum Polskiej Akademii Nauk w Warszawie – Oddział w Poznaniu. [dostęp 2019-02-22].
  2. ↑ Polski Związek Hodowców Koni – Działalność Sekcji Hodowców Koników Polskich w 2005. pzhk.pl, 16 marca 2006. [dostęp 2019-07-20]. (pol.).
  3. ↑ Ludzie „Sokoła”. sokolsanok.pl, 5 października 2013. [dostęp 2020-12-17].
  4. ↑ Andrzej Kunachowicz: Trzy wojny w siodle. Wspomnienia z lat 1914–1939 legionisty, rotmistrza Szwoleżerów, dowódcy 14. Pułku Ułanów Jazłowieckich i 20. Pułku Ułanów Króla Jana III Sobieskiego. Warszawa: Wydawnictwo ZP, 2011.
  5. ↑ Helena z Kadłubowskich Kunachowiczowa: Dziennik z lat 1856–1860. W: Irena Homola, Bolesław Łopuszański (red.): Kapitan i dwie Panny. Kraków: Wydawnictwo Literackie Kraków, 1980. ISBN 83-08-00406-7.
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v Zygmunt Vetulani: Curriculum Vitae. [dostęp 2011-05-22]. (pol.).
  7. ↑ Piotr Daszkiewicz, Zbigniew Jaworski, Zygmunt Vetulani: Vetulani Tadeusz. W: Luminarze nauki Uniwersytetu Poznańskiego w latach 1919–2019. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2019, s. 750–754.
  8. ↑ a b c d e Prof. Zygmunt Władysław Vetulani, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [dostęp 2011-05-28].[martwy link]
  9. ↑ Nota biograficzna w książce Komunikacja człowieka z maszyną. [dostęp 2017-10-27].
  10. ↑ Sukcesy naukowe wizytówką naszego kraju. prezydent.pl, 30 maja 2006. [dostęp 2012-01-10]. (pol.).
  11. ↑ M.P. z 2006 r. nr 37, poz. 415
  12. ↑ Zygmunt Vetulani, Bartłomiej Kochanowski: “PolNet -Polish WordNet” project:PolNet 2.0 -a short description of the release. W: Proceedings of the Seventh Global Wordnet Conference. Tartu: University of Tartu Press, 2014, s. 400–404.
  13. ↑ Sylwia Sałwacka. Dogadać się z maszyną. „Gazeta Wyborcza Poznań”, s. 2, 18 września 2007. 
  14. ↑ Language & Technology Conference. [dostęp 2018-05-21].
  15. ↑ Language & Technology Conference. [dostęp 2023-03-24]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  16. ↑ Rada Użytkowników. Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe. [dostęp 2020-02-29]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  17. ↑ Zmiany w Radzie Użytkowników PCSS. pcss.pl, 10 marca 2017. [dostęp 2022-05-12]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  18. ↑ Oddział Poznański. ptm.org.pl. [dostęp 2023-01-31]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  19. ↑ a b Szermierka – Sztab szkoleniowy. kswarta.pl. [dostęp 2012-04-04]. (pol.).
  20. ↑ O sekcji szermierczej Klubu Uczelnianego AZS UAM. szermierkabuduje.pl. [dostęp 2021-04-19].
  21. ↑ Adam Barabasz. Szermiercza dominacja UAM. „Życie Uniwersyteckie”, s. 35, grudzień 2016. 
  22. ↑ Jagoda Haloszka: Andrzej Witkowski. Szermierkomaniacy. uniwersyteckie.pl, 7 listopada 2019. [dostęp 2019-11-07].
  23. ↑ Tadeusz Tomaszewski nowym Prezesem Polskiego Związku Szermierczego. pzszerm.pl, 26 września 2021. [dostęp 2021-12-23]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  24. ↑ Komisja Rewizyjna. pzszerm.pl, 2021. [dostęp 2021-12-23]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  25. ↑ Zygmunt Vetulani wystąpił w Drużynowych Mistrzostwach Europy Weteranów. Warta Poznań, 18 maja 2014. [dostęp 2014-06-06]. (pol.).
  26. ↑ Mistrzostwa Europy Weteranów z udziałem prof. Zygmunta Vetulaniego. Warta Poznań, 11 maja 2015. [dostęp 2015-07-13]. (pol.).
  27. ↑ Radosław Nawrot: Niedawno skończył 65 lat. Właśnie zdobył brązowy medal igrzysk europejskich w szermierce. sport.pl, 6 października 2015. [dostęp 2015-10-06]. (pol.).
  28. ↑ Akademickie Mistrzostwa Polski w Szermierce (24.06.2021). uamsport.pl. [dostęp 2021-07-01].
  29. ↑ Jacek Wójtowski. Medal im. Profesora Tadeusza Vetulaniego. „Przegląd Hodowlany”. 9, s. 21, 2011. ISSN 0137-4214. 
  30. ↑ Tadeusz Vetulani (1897–1952) – nowa wystawa w BPN. Białowieski Park Narodowy, 7 grudnia 2012. [dostęp 2019-09-03].
  31. ↑ Zygmunt Vetulani: Z ziemi włoskiej do Sanoka. Esej o rodzinie Vetulanich. W: Sanok – nasza tożsamość. Historia, kultura, środowisko. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka, 2014, s. 92–107.
  32. ↑ Informatyku! Ucz się polskiego − wykład z cyklu spotkania z matematyką. matematyka.poznan.pl, 19 stycznia 2018. [dostęp 2022-06-21]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  33. ↑ My, ludzie Marca' 68 – was popieramy!. monitorkonstytucyjny.eu, 17 grudnia 2020. [dostęp 2020-12-17].
  34. ↑ Pokolenie Marca '68: Przysyłamy Wam nasze solidarne wsparcie. Wasza walka musi przynieść owoce. wyborcza.pl, 17 grudnia 2020. [dostęp 2020-12-17].
  35. ↑ Grażyna Vetulani. neo.amu.edu.pl. [dostęp 2014-06-06]. (pol.).
  36. ↑ Z ziemi włoskiej. Vetulani. W: Magdalena Bajer: Rody uczone. Kreski do szkicu. Tom 2. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2019, s. 354–359.
  37. ↑ Gala 100-lecia Polskiego Związku Szermierczego. Polski Związek Szermierczy, 26 września 2022. [dostęp 2022-09-27].

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zygmunt_Vetulani_(informatyk)&oldid=73235309”