Zygmunt Zieliński (generał broni)

generał Wojska Polskiego

Zygmunt Zieliński (ur. 1 sierpnia 1858 w Rzeszotarach, zm. 11 kwietnia 1925 w Krakowie) – generał broni Wojska Polskiego, kawaler Orderu Orła Białego i Orderu Virtuti Militari.

Zygmunt Zieliński
Ilustracja
generał broni generał broni
Data i miejsce urodzenia

1 sierpnia 1858
Rzeszotary

Data i miejsce śmierci

11 kwietnia 1925
Kraków

Przebieg służby
Lata służby

1878–1922

Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie

Formacja

Legiony Polskie

Jednostki

3 Armia

Stanowiska

dowódca armii

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
bitwa pod Kirlibabą
wojna polsko-bolszewicka

Odznaczenia
Order Orła Białego (1921–1990) Krzyż Komandorski Orderu Virtuti Militari Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości Krzyż Walecznych (1920–1941, czterokrotnie) Komandor Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Krzyż Zasługi Wojskowej (w czasie wojny) Medal Zasługi Wojskowej „Signum Laudis” (w czasie wojny) Odznaka za Służbę Wojskową (Austro-Węgry) Medal Jubileuszowy Pamiątkowy dla Sił Zbrojnych i Żandarmerii 1898 (Austro-Węgry) Krzyż Jubileuszowy Wojskowy

Życiorys

edytuj

Urodził się 1 sierpnia 1858 w Rzeszotarach[1][2], w rodzinie Pawła Arystoriana, powstańca 1863 i Józefy z Klewskich[3][4]. Dzieciństwo i wczesną młodość spędził w miejscowości Michalczowa k. Nowego Sącza. Następnie uczęszczał do I Gimnazjum w Nowym Sączu. W październiku 1875 odbył przeszkolenie rekruckie w 20 Galicyjskim Pułku Piechoty w Krakowie, po którym rozpoczął naukę w Szkole Kadetów Piechoty w Wiedniu.

18 sierpnia 1878 zakończył naukę i rozpoczął służbę w cesarskiej i królewskiej Armii. Służył w następujących oddziałach piechoty:

We wrześniu 1904 został przeniesiony do 13 Galicyjskiego Pułku Piechoty w Krakowie na stanowisko komendanta 2. batalionu. Później został przesunięty na stanowisko komendanta 1. batalionu[5], a w 1908 razem z batalionem detaszowany do Mostaru[6][7]. W 1910 wrócił z batalionem do Bielska[8]. 1 listopada 1910 został dowódcą tego pułku. 1 lipca 1911 przeszedł na emeryturę w randze pułkownika.

 
Gen. Zygmunt Zieliński w okresie służby w Legionach Polskich
 
Grobowiec rodzinny gen. Zygmunta Zielińskiego na cmentarzu Rakowickim w Krakowie
 
Tablica na kamienicy przy ul. Garncarskiej 4 w Krakowie, upamiętniająca zamieszkiwanie owej kamienicy przez gen. Zygmunta Zielińskiego

6 sierpnia 1914 w Krakowie, po wybuchu I wojny światowej zgłosił się na ochotnika do Legionów Polskich i wraz z druhem Władysławem Turskim przystąpił do mobilizacji krakowskiego „Sokoła”. Został organizatorem i pierwszym dowódcą 2 pułku piechoty. 2 stycznia 1916 roku w Kozienicach objął stanowisko komendanta c. i k. Komendy Grupy Polskich Legionów[9]. Od 24 grudnia 1916 roku dowodził III Brygadą Legionów Polskich. Od 24 kwietnia 1917 do 15 lutego 1918 dowodził Polskim Korpusem Posiłkowym[10][11]. Po zawarciu pokoju brzeskiego został przez władze austriackie internowany w obozach w Chust i Marmarosz Sziget.

8 listopada 1918 przyjęty został do Wojska Polskiego z zatwierdzeniem posiadanego stopnia generała majora. Wziął udział w wojnie polsko-ukraińskiej w obronie Lwowa i Przemyśla. Od 13 kwietnia 1919 dowodził 3 Dywizją Piechoty Legionów[11]. 17 sierpnia 1919 został mianowany dowódcą Okręgu Generalnego „Poznań”[12]. W czasie wojny polsko-bolszewickiej był dowódcą 3 Armii. 21 kwietnia 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu generała porucznika, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich[13].

22 września 1920 został mianowany z dniem 1 października 1920 dowódcą Okręgu Generalnego „Pomorze” w Toruniu[14], a po reorganizacji struktur dowodzenia dowódcą Okręgu Korpusu Nr VIII w Toruniu. Józef Piłsudski dekretem z 22 września 1922 przeniósł go na własną prośbę z dniem 1 stycznia 1923 w stan spoczynku z prawem noszenia munduru i w uznaniu zasług nadał mu stopień generała broni[15][16]. Zmarł w 11 kwietnia 1925 w Krakowie[10]. 14 kwietnia tego roku pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, kwatera 67.

Zygmunt Zieliński był żonaty z Józefą (ur. 29 grudnia 1870 w Tarnowie, zm. 1 marca 1958 w Krakowie), córką Władysława Ludwika Józefa Kalasantego Onitsch (ur. 25 sierpnia 1837 w Tarnowie, zm. 25 lipca 1900 w Tarnowie) i Walerii Antoniny Katarzyny Jaxa-Rożen (ur. 5 kwietnia 1839 w m. Brzeziny-Tropie, zm. 30 stycznia 1919 w Krakowie). Waleria była jedną z trzech córek Bolesława Augusta Hilarego Jaxa-Rożna.

Zygmunt i Józefa mieli troje dzieci: Józefa (ur. 24 stycznia 1898, zm. 15 września 1898) i Jana (ur. 1893) oraz córkę Władysławę (1900–1990).

Awanse

edytuj
  • chorąży (Fähnrich) – 18 sierpnia 1878
  • porucznik (Leutnant) – 1 listopada 1878
  • nadporucznik (Oberleutnant) – 1 listopada 1883
  • kapitan (Hauptmann) – 1 listopada 1890
  • major (Major) – 1 listopada 1902
  • podpułkownik (Oberstleutnant) – 1 listopada 1907
  • pułkownik (Oberst) – 2 grudnia 1910[17]
  • generał major (Generalmajor) – 1 listopada 1917
  • generał porucznik – 1920
  • generał broni – 22 września 1922 z dniem 1 stycznia 1923

Ordery i odznaczenia

edytuj

Upamiętnienie

edytuj

30 kwietnia 1995 na krużgankach Kaplicy Loretańskiej oo. Kapucynów w Krakowie odsłonięto popiersie generała[31].

18 października 2007 na ścianie frontowej kamienicy przy ul. Garncarskiej 4 w Krakowie, gdzie mieszkał gen. Zygmunt Zieliński, odsłonięto tablicę pamiątkową. W 2014 imię Zygmunta Zielińskiemu nadano znajdującemu się nieopodal skwerowi u zbiegu ulic Józefa Piłsudskiego, Garncarskiej i Wenecja[32].

10 listopada 2013 w rodzinnych Rzeszotarach odsłonięto tablicę jego pamięci oraz pamięci bohaterów Powstania Styczniowego: Pawła Arystomena Zielińskiego i kuzynów Żelechowskich.

Przypisy

edytuj
  1. Rydel 2001 ↓, s. 303.
  2. Polak (red.) 1991 ↓, s. 165.
  3. a b c Kolekcja GiO ↓, s. 1.
  4. Stawecki 1994 ↓, s. 367.
  5. Schematismus 1908 ↓, s. 456.
  6. Schematismus 1909 ↓, s. 474.
  7. Schematismus 1910 ↓, s. 480.
  8. Schematismus 1911 ↓, s. 486.
  9. CAW sygn. akt I.120.1.307 s. 3.
  10. a b Rydel 2001 ↓, s. 304.
  11. a b Stawecki 1994 ↓, s. 368.
  12. Dz. Rozk. Wojsk. Nr 87 z 3 września 1919, poz. 3022.
  13. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 17 z 8 maja 1920, s. 336.
  14. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 38 z 6 października 1920, s. 963.
  15. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 36 z 30 września 1922, s. 743.
  16. Polak (red.) 1991 ↓, s. 167.
  17. Schematismus 1911 ↓, s. 190.
  18. Dekret Naczelnika Państwa o nadaniu odznak orderu Orła Białego. „Monitor Polski”. 155, s. 1, 1921-07-12. Warszawa. .
  19. Kolekcja GiO ↓, s. 3.
  20. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 55 z 14 grudnia 1922, s. 907.
  21. Polak (red.) 1991 ↓, s. 166.
  22. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 2 kwietnia 1921, s. 607.
  23. Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-08-25]..
  24. M.P. z 1931 r. nr 111, poz. 163.
  25. Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-08-25]..
  26. Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 1936 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 35, poz. 1763)
  27. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 1 kwietnia 1922, s. 249.
  28. Nadanie orderu zostało ogłoszone w Dzienniku Rozporządzeń dla c. i k. Obrony Krajowej Nr 108 z 7 lipca 1917 roku. CAW, sygn. I.120.1.321, s. 243.
  29. Czas s.1 nr 305 z 5 lipca 1917 [online].
  30. Schematismus 1911 ↓, s. 90.
  31. Popiersie generała. Gazeta Wyborcza nr 102 (1538), Kraków 2 maja 1995
  32. UCHWAŁA NR CXXI/1936/14 RADY MIASTA KRAKOWA. edziennik.malopolska.uw.gov.pl, 18 listopada 2014. [dostęp 2019-02-11].

Bibliografia

edytuj