Abu Hajjan at-Tauhidi
Abu Hajjan at-Tauhidi (arab. أبو حيان التوحيدي, ur. 923[3] zm. 1020 w Bagdadzie[1] lub 1023[2]) – wybitny literat i myśliciel arabski z Bagdadu epoki Abbasydów. Działał m.in. na dworach wezyrów bujjidzkich. W swoich dziełach, odznaczających się przejrzystym i nieskażonym zbytnią ozdobnością stylem, przekazał obraz dyskusji literackich i filozoficznych, w których aktywnie uczestniczył.
| Data urodzenia |
923 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Język | |
| Dziedzina sztuki | |
| Epoka |
Islamski Złoty Wiek (4. wiek kalendarza muzułmańskiego |
| Ważne dzieła | |
|
Kitab al-imta wa-al-mu'anasa (كتاب الإمتاع والمؤانسة, Księga [dostarczająca] przyjemności i przyjaźni) | |
Tło twórczości edytuj
X wiek był w świecie arabsko-muzułmańskim okresem intensywnego życia literackiego i filozoficznego. Jednak postać At-Tauhidiego należy do tych wybitnych klasyków kultury arabskiej, po których literatura arabska, a dokładniej mówiąc twórczość oryginalna, chyli się powoli ku upadkowi[4].
At-Tauhidi studiował u wybitnych filologów, filozofów i prawników[1]. Nie miał łatwego życia: nie mogąc znaleźć mecenasa, przenosił się z jednego dworu na drugi i doświadczał nędzy[5]. Działał w Persji na dworze bujjidzkim w Ar-Rajju, gdzie toczył spory z wezyrami literatami Ibn al-Amidem i As-Sahibem Ibn Abbadem, oraz w Bagdadzie.
Dzieła edytuj
At-Tauhidi zostawił po sobie wiele dzieł, do niedawna były jednak zapomniane[6]. Średniowieczny literat Jakut al-Hamawi w swoim Słowniku pisarzy cytuje ich 17[1]. Najważniejsze z nich to:
- Al-Mukabasat (المقابسات, Posiedzenia naukowe), przegląd zagadnień filozoficznych dyskutowanych w owym czasie w kołach intelektualistów Bagdadu, związanych z filozofią grecką[7].
- Kitab al-imta wa-al-mu'anasa (كتاب الإمتاع والمؤانسة, Księga [dostarczająca] przyjemności i przyjaźni), sprawozdanie z trwających 40 wieczorów dyskusji literackich toczonych pod patronatem wezyra Ibn al-Arida. Wiele miejsca poświęca się w nim ezoterycznemu stowarzyszeniu Braci Czystości (arab. Ichwan as-Safa)[7], do którego być może należał At-Tauhidi[8].
- As-Sadaka wa-as-Sadik (الصداقة والصديق, O przyjaźni i przyjacielu).
- Al-Iszarat al-ilahijja (الإشارات الإلهية, Wskazania boskie), utwór o treści religijnej zawierający żarliwe modlitwy i homilie[8].
- Masalib al-wazirajn (مثالب الوزيرين, Wady dwóch wezyrów) złośliwa satyra wymierzona w dwóch wezyrów na służbie Bujjidów a zarazem literatów: Ibn al-Amida i As-Sahiba Ibn Abbada, w której autor przedstawia niepochlebne wiadomości o nich i wykpiwające ich anegdoty[2].
- Al-Basa'ir wa-az-zacha'ir (البصائر والذخائر, Spojrzenia przenikliwe i skarby [myśli]), obszerna antologia adabowa, obejmująca 10 tomów, z których zachowały się tylko niektóre[8].
- Takriz al-Dżahiz (تقريظ الجاحظ, Pochwała Dżahiza), rozprawa na temat Al-Dżahiza, arabskiego mistrza pióra, którego At-Tauhidi był wielbicielem[8].
Styl edytuj
At-Tauhidi pisał w jasnym, opanowanym stylu, unikając sztuczności i ozdobności. Pod tym względem jest on jednym z niewielu wyjątków (innym wybitnym wyjątkiem jest Andaluzyjczyk Ibn Hazm): większość współczesnych mu tworzyła bowiem w prozie rymowanej (sadż) pełnej ozdobników, a pisanie swoich dzieł w prostszym stylu uznałaby za ujmę[9].
Narracja w dziełach At-Tauhidiego, z których większość to sprawozdania z dyskusji literacko-filozoficznych, zwykle nie jest odautorska, lecz dokonywana przez któregoś z ich uczestników. Na przykład w Al-Mukabasat uczestnikiem tym jest jego bezpośredni mistrz Abu Sulajman as-Sidżistani[7].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Bielawski, 1971, s. 497.
- ↑ a b c Walther, 2008, s. 160.
- ↑ Josef W. Meri: Medieval Islamic Civilization, Volume 1 An Encyclopedia. Routledge, styczeń 2006, s. 798. ISBN 978-0-415-96691-7. Cytat: Al-Tawhidi was probably born in Iraq or Fars sometime between AH 310/922 CE and AH 320/932 CE, and he died in Shiraz (Iran) in 414/1023.. (ang.).
- ↑ Bielawski, Skarżyńska-Bocheńska, Jasińska, 1978, s. 79.
- ↑ Bielawski, 1995, s. 136.
- ↑ Pellat, 1976, s. 147.
- ↑ a b c Bielawski, 1995, s. 137.
- ↑ a b c d Bielawski, 1971, s. 498.
- ↑ Pellat, 1976, s. 149.
Bibliografia edytuj
- Bielawski, Józef. [J.B.]. 1971. Tauhidi (at-), w: Mały słownik kultury świata arabskiego, red. J. Bielawski, Warszawa: Wiedza Powszechna, s. 497-498.
- Bielawski, Józef. 1995. Klasyczna literatura arabska, Warszawa: Dialog.
- Bielawski, Józef, Krystyna Skarzyńska-Bocheńska, Jolanta Jasińska. 1978. Nowa i współczesna literatura arabska 19 i 20 w., Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
- Pellat, Charles. 1976. Jewellers with words. The heritage of Islamic culture, w: Islam and the Arab world, red. B. Lewis, New York: Alfred A. Knopf, s. 141-160.
- Walther, Wiebke. 2008. Historia literatury arabskiej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.