Ciżmówka miękka
Ciżmówka miękka (Crepidotus mollis (Schaeff.) Staude) – gatunek grzybów należący do rodziny ciżmówkowatych (Crepidotaceae)[1].
.JPG)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
ciżmówka miękka |
| Nazwa systematyczna | |
| Crepidotus mollis (Schaeff.) Staude Schwämme Mitteldeutschl. 25: 71 (1857) | |
.jpg)
Systematyka i nazewnictwo edytuj
Pozycja w klasyfikacji: Crepidotus, Crepidotaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi (według Index Fungorum)[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1774 r. Jacob Christian Schäffer nadając mu nazwę Agaricus mollis. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1857 r. Friedrich Staude, przenosząc go do rodzaju Crepidotus[1].
Ma ponad 20 synonimów naukowych:
- Agaricus canescens Batsch 1783
- Agaricus gelatinosus J.F. Gmel. 1792
- Agaricus mollis Schrad. 1794
- Agaricus mollis Schaeff. 1774
- Agaricus mollis Schaeff. 1774, subsp. mollis
- Agaricus ralfsii Berk. & Broome 1883
- Crepidopus mollis (Schaeff.) Gray 1821
- Crepidotus ralfsii (Berk. & Broome) Sacc. 1887
- Derminus mollis (Schaeff.) J. Schröt. 1889[2].
Nazwę polską podał Franciszek Błoński w 1888 r.[3] W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten ma też inne nazwy: bedłka miękka, skórzak miękki, skórzak nieckowaty, obutek miękki[4].
Morfologia edytuj
Jednoroczne o średnicy 0,5–3 cm i grubości 3–5 mm. Trzon niewielki i występuje tylko u młodych owocników, później zanika[5]. Owocnik jest nerkowaty lub muszlowaty, cienki i przyrośnięty bokiem, brzegi u młodych okazów podwinięte. Powierzchnia w kolorze od białego do szaroochrowego, gładka, matowa. Skórka daje się łatwo ściągnąć[6]. Pod skórką znajduje się galaretowata warstwa, nadająca owocnikowi sprężystość i miękkość[7]. Hymenofor blaszkowaty. Blaszki rozchodzą się promieniście od miejsca przyrośnięcia kapelusza do podłoża. Są gęste i cienkie, u młodych okazów kremowe, u starszych cynamonowobrązowe, na koniec szarobrązowe[7]. Ostrza blaszek pokryte są żelatynową warstwą (tą samą, co w kapeluszu pod skórką)[6]. Miąższ: cienki, biały, o łagodnym smaku i niewyraźnym zapachu[7].
Brązowy. Zarodniki szerokoeliptyczne, gładkie, o rozmiarach 7-9 × 5–7 μm[8].
- Cechy mikroskopowe
Podstawki 12–30 × 6–9 µm, walcowato-maczugowate, 4-zarodnikowe. Zarodniki 7,0–10,0 × 5,0–6,0 (–6,5) µm, Q = 1,42–1,82, elipsoidalne, w widoku z boku migdałowate, gładkie, w KOH żółtawobrązowe, grubościenne, zwykle z jedną, rzadziej dwoma dużymi i kilkoma małymi gutulami, cienkościenne. W niektórych zarodnikach wewnętrzna ściana wpukla się do wewnątrz, przypominając kalus lub niewyraźne pory rostkowe. Cheilocystydy 32–55 × 6–10 µm, nieregularnie cylindryczne, butelkowate do lekko wrzecionowatych, z rozwartym, a czasami główkowatym lub nieco główkowatym wierzchołkiem, rzadko rozgałęzione lub z przegrodami, często zatopione w galaretowatej substancji całkowicie zakrywające krawędź blaszek. Bazydiole, podstawki i cheilocystydy rzadko o złotożółtej, gładkiej zawartości. Trama blaszek rzadko galaretowata. Skórka z dolną warstwą równoległych strzępek o szerokości 3–5 µm, szklistych, nie inkrustowanych, a górna warstwa ze szklistych do bladożółtych strzępek o szerokości 4–12 µm, z ziarnistym lub drobno inkrustowanym pigmentem, ale nigdy silnie inkrustowanych lub silnie pigmentowanych. Pod skórką występuje zazwyczaj dobrze rozwinięta warstwa galaretowatych strzępek, strzępki takie sporadycznie występują także w tramie kapelusza i tramie blaszek. W KOH są szkliste do złocistożółtych[9].
- Gatunki podobne
Istnieje wiele podobnych gatunków ciżmówki, ale żaden z nich nie ma galaretowatej warstwy. Ta cecha pozwala łatwo oznaczyć ten gatunek (warstwę można wyczuć palcami, lub zobaczyć przez lupę na przekroju poprzecznym). Inne podobne morfologicznie gatunki to m.in.: ciżmówka płaska (Crepidotis applanatus) i Crepidotus crocophyllusref name=wag/>. Górną stroną podobna jest także fałdówka kędzierzawa (Plicaturopsis crispa), ale na stronie spodniej nie ma blaszek, lecz fałdki[6].
Występowanie i siedlisko edytuj
Poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach i na wielu wyspach[10]. W Polsce jest pospolita[4].
Grzyb nadrzewny występujący w lasach liściastych i mieszanych, także w parkach, na łąkach, w górach głównie w niższych partiach. Rośnie na martwym drewnie drzew liściastych (na gałązkach, pniach). Występuje grupowo, owocniki pojawiają się od maja do października[5]. Występuje na: kasztanowcu zwyczajnym, topoli osice i dębie[4].
Znaczenie edytuj
Grzyb saprotroficzny wywołujący białą zgniliznę drewna[5]. W Europie gatunek ten ze względu na marne walory smakowe i niewielki rozmiar nie jest zbierany do celów spożywczych[6]. W Hongkongu jednak i w Nepalu jest grzybem jadalnym[11].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-09-15] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-09-15] (ang.).
- ↑ F. Błoński, Spis roślin skrytokwiatowych zebranych w r. 1887 w Puszczy Białowieskiej (Lists of cryptogamic plants collected in 1887 in Puszcza Białowieska Primeval Forests), „Pamiętn. Fizjogr''”, 8, 1888, s. 75–96.
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c Piotr Łakomy, Atlas hub, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2008, ISBN 978-83-7073-650-7.
- ↑ a b c d Till R.Lohmeyer, Ute Kũnkele, Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, ISBN 83-85444-65-3.
- ↑ a b c Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ Crepidotus mollis [online], Rogers Mushroom [dostęp 2012-10-18] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04].
- ↑ Zacharoula Gonou, Panagiotis Delivorias, Studies on basidiomycetes in Greece 1: The genus Crepidotus, „Mycotaxon”, 94, październik 2005, s. 5–42 [dostęp 2023-01-19].
- ↑ Występowanie Crepidotus mollis na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2023-01-19].
- ↑ Eric Boa, Wild edible fungi: A global overview of their use and importance to people, FAO, 2004, ISBN 92-5-105157-7.