Wikipedia

Al Schwimmer

amerykański Żyd, inżynier lotnictwa i pilot wojskowy. Pierwszy prezes IAI, laureat Nagrody Izraela

Al Schwimmer (właśc. Adolph William Schwimmer, hebr. אדולף ויליאם שְוִוימֶר, ur. 10 czerwca 1917 w Nowym Jorku, zm. 10 czerwca 2011 w Tel Awiwie) – amerykański inżynier lotnictwa i pilot wojskowy żydowskiego pochodzenia. Od 1948 roku zaangażowany w pomoc Haganie, a także zdobywanie i przemyt uzbrojenia dla Sił Powietrznych Izraela. Założyciel Israeli Aircraft Industries (początkowo jako Bedek Aviation Company). Laureat Nagrody Izraela z 2006 roku za całokształt życia i zasługi dla społeczeństwa.

Al Schwimmer
Adolph William Schwimmer
אדולף ויליאם שְוִוימֶר
Ilustracja
Al Schwimmer, 1955
Data i miejsce urodzenia

10 czerwca 1917
Nowy Jork

Data i miejsce śmierci

10 czerwca 2011
Tel Awiw

Rodzaj działalności

pilot wojskowy, inżynier lotnictwa

Prezes
Przynależność

Israel Aerospace Industries

Okres urzędowania

od 1953
do 1978

Odznaczenia
Nagroda Izraela
(2006)
Nagroda Herzla (1976)
Nagroda Ben Guriona (2003)

Życiorys edytuj

Młodość edytuj

Urodził się 10 czerwca 1917 roku w Nowym Jorku w rodzinie imigrantów z Węgier Johna i Cipory Schwimmerów[1][2][3]. Była to rodzina określana mianem masorti, czyli nie do końca świecka, ale też nieortodoksyjna religijnie. Rodzice Ala nie byli także zagorzałymi syjonistami[2]. Przed rozpoczęciem nauki przeniósł się z rodziną do Bridgeport w Connecticut[1]. Wraz z rozpoczęciem się wielkiego kryzysu podjął pracę, aby pomóc ojcu utrzymywać rodzinę. Zajmował się sprzedażą gazet na pobliskim lotnisku[3]. Zajęcie to sprawiło, że zainteresował się lotnictwem. Ze względu na ciężką sytuację rodzinną nie podjął studiów z inżynierii lotniczej. Zapisał się na kilka eksternistycznych kursów, które dały mu stopień inżyniera i uprawnienia mechanika[1][3]. W 1933 roku, kiedy do władzy w Niemczech doszedł Adolf Hitler, Schwimmer skrócił swoje imię z Adolph do Al[3].

II wojna światowa edytuj

W 1939 roku przeniósł się do Nashville, gdzie podjął pracę w fabryce samolotów. Montował tam tłoki w silnikach[3]. W tym samym roku zdobył licencję pilota cywilnego[4]. Rok później wyjechał do Burbank i znalazł zatrudnienie w fabryce Lockheed. Następnie pracował dla Trans World Airlines. Po dołączeniu Stanów Zjednoczonych do II wojny światowej, TWA zostało zmilitaryzowane, a pracownicy otrzymali przydział do US Air Force w ramach Dowództwa Transportu Lotniczego. W ramach swojej służby zajmował się transportem żołnierzy i sprzętu wojskowego[3]. Odbywał także loty do Pakistanu, Indii, Chin[2]. W trakcie wojny był w obozie KL Bergen-Belsen oraz widział dokumentację z oswobodzenia obozu KL Auschwitz-Birkenau, co uświadomiło mu sytuację Żydów podczas wojny. Służbę w wojsku zakończył w stopniu porucznika[3].

Działalność po zakończeniu wojny edytuj

W 1947 roku wrócił do pracy w TWA. Pracował między innymi w Palestynie i Casablance oraz wykonywał loty między miastami Nowy Jork–Paryż–Madryt[2][3]. W tym czasie poznał Szlomo Szamira i Jehudę Araziego, członków Hagany, którzy zajmowali się rekrutowaniem pilotów żydowskiego pochodzenia i szukali źródeł zaopatrzenia dla przyszłych żydowskich sił powietrznych[2][3]. W związku z przeżyciami, jakie wywołały w nim doniesienia o Zagładzie postanowił zaoferować swoją pomoc Szamirowi i Azariemu. Jego oferta nie została zaakceptowana od razu[5]. Jednak w 1948 roku postanowiono skorzystać z jego usług i poproszono go o pomoc w tworzeniu żydowskich sił powietrznych[3]. Schwimmer postanowił przystać na propozycję, pomimo że była ona sprzeczna z amerykańskim prawem, które zabraniało amerykańskim obywatelom sprzedaży uzbrojenia do państw toczących wojnę bez zgody rządu. Zebrał grupę pilotów pochodzenia żydowskiego i pod pretekstem budowy handlowej floty powietrznej Panamy rozpoczął skup samolotów z demobilu. Korzystał przy tym z przywileju przysługującego weteranom, który pozwalał na zakup sprzętu wojskowego po niższych cenach. Zakupione maszyny były transportowane do hangaru w okolicach Los Angeles, gdzie je naprawiano, a następnie rozbierano na części i pakowano do transportu do Włoch. Tam, na opuszczonym lotnisku, Hagana gromadziła je przed wylotem do Palestyny[6]. Szacuje się, że w 1948 roku jego grupie udało się przeszmuglować do Izraela około 30 maszyn[7]. W tym samym roku przystąpił do programu Machal jako mechanik lotniczy i instruktor[2][8].

W 1949 roku powrócił do Stanów Zjednoczonych, a rok później został aresztowany i oskarżony o łamanie swoją działalnością przepisów U.S. Neutrality Act. Został pozbawiony praw publicznych, przywilejów weterana oraz nałożono na niego karę grzywny w wysokości 10 000 dolarów. Nie otrzymał jednak kary pozbawienia wolności[7][9]. Grzywna została zapłacona z pieniędzy Agencji Żydowskiej[3].

Po zakończeniu procesu kontakt ze Schwimmerem nawiązał Szimon Peres. Namówił go do dalszego werbowania lotników i szmuglu uzbrojenia. W tym celu Schwimmer założył firmę przykrywkę International Airways. Jej biuro mieściło się w fabryce Lockheed w Burbank[10]. Pierwszą wspólną operacją Peresa i Schwimmera było sprowadzenie do Izraela 26 samolotów P-51 Mustang. Rząd Stanów Zjednoczonych nie zgodził się ich sprzedać Izraelowi i sprzedał je na złom. Zostały one pozyskane przez Schwimmera, jego grupa w Burbank sprawdziła ich sprawność, rozłożyła na części i wysłała do Izraela jako sprzęt chłodniczy[1][11]. Przed 1951 rokiem Schwimmer podjął się wysłania do Izraela samolotów de Havilland Mosquito. Do Izraela trafiały one na dwa sposoby: rozebrane na części lub leciały na miejsce z kilkoma przystankami. Podczas jednego z lotów nad Nową Funlandią zaginął jeden z samolotów. W akcję poszukiwawczą zaangażowali się Schwimmer i Peres, ale nie odnaleźli ciała pilota[12]. W 1951 roku premier Dawid Ben Gurion osobiście poprosił Schwimmera o powrót do Izraela i pomoc w przemyśle lotniczym[1].

Po emigracji do Izraela edytuj

W 1953 roku założył w Lod państwowe przedsiębiorstwo Bedek Aviation Company[1]. Mimo obietnic Ben Guriona, że przedsiębiorstwo będzie działać jak amerykańskie korporacje i nie będzie uwikłane w politykę państwa, rzeczywistość okazała się inna. Schwimmer spotykał się z opozycją części środowisk rządowych, które nie akceptowały pomysłu produkcji przez Izrael własnych samolotów[3]. Początkowo Bedek zajmowało się renowacją samolotów Spitfire i Mosquito dla Sił Powietrznych Izraela[2]. Z czasem zajęło się produkcją części, a od 1959 roku również uzbrojenia[13].

 
Izraelski samolot Neszer

Schwimmerowi przypisuje się namówienie do współpracy szwajcarskiego inżyniera Alfreda Frauenknechta. Miał on pozyskać we Francji plany samolotu Dassault Mirage III i przekazać je Izraelowi. Na ich podstawie IAI zbudowała takie konstrukcje jak Neszer i Kfir[3][13]. Schwimmer zaangażowany był także w rozwój projektu samolotu Lawi i pocisku Gabriel[14].

W 1978 roku, po 25 latach sprawowania funkcji prezesa Bedek a później IAI, przeszedł na emeryturę, prawdopodobnie ze względu na konflikt interesów, w jaki popadł z Mosze Dajanem i Ezerem Weizmanem[1][9]. Na emeryturze zainwestował w badania nad lekiem, który, jak wierzył, będzie w stanie pokonać raka[14]. Był doradcą premiera ds. technologii i przemysłu[1]. Zajmował się także rozwijaniem relacji Izraela z Iranem szacha Rezy Pahlawiego i RPA w okresie apartheidu. W przypadku Iranu Izraelczycy chcieli zaangażować się w rozwój jego przemysłu lotniczego, ale plany te porzucono po rewolucji[3]. Po rewolucji w Iranie Schwimmer wraz z oficerem Mosadu Ja’akowem Nimrodim(inne języki) próbowali przekonać Cyrusa Rezę Pahlawiego do obalenia Ajatollaha Chomeiniego. Chcieli stworzyć program szkoleń dla wygnanych irańskich wojskowych. W tym celu powołali spółkę, która za saudyjskie pieniądze kupowałaby broń z Izraela dla sił wrogich Chomeiniemu. Pomysł zyskał nawet akceptację ówczesnego ministra obrony Ariela Szarona. Planowi sprzeciwił się jednak premier Menachem Begin i szef Mosadu Icchak Chofi(inne języki)[3].

Od 1984 roku zaangażowany był w przygotowania do sprzedaży broni Iranowi, która znana później była pod nazwą „Irangate”. Schwimmer zajmował się organizowaniem transportu lotniczego dla przeciwpancernych pocisków BGM-71 TOW i pocisków ziemia-powietrze MIM-23 Hawk[3].

W 2001 roku został ułaskawiony przez Billa Clintona. Co ciekawe, nastąpiło to nie na wniosek samego Schwimmera, ale rodziny jego znajomego Hanka Greenspuna[9].

W 2006 roku otrzymał Nagrodę Izraela za całokształt życia i zasługi dla społeczeństwa izraelskiego[7].

Zmarł w Tel Awiwie 10 czerwca 2011 roku[4].

Nagrody i tytuły honorowe edytuj

W swoim życiu Schwimmer otrzymał[1]:

  • tytuł doktora honoris causa Technionu w Hajfie (1968),
  • Nagrodę Herzla za wkład w bezpieczeństwo narodowe (1976),
  • Odznaczenie Itur Lochamej ha-Medina za walkę o niepodległość kraju (1981),
  • tytuł honorowego obywatela Nowego Jorku (1998),
  • nagrodę za wkład w rozwój Sił Powietrznych Izraela (2002)
  • Nagrodę Ben Guriona za wkład w bezpieczeństwo narodowe Izraela (2003).

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f g h i אל שווימר – קורות חיים, „פרסי ישראל” [dostęp 2021-10-29].
  2. ↑ a b c d e f g Tidhar ↓.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Malman 2008 ↓.
  4. ↑ a b Katz 2011 ↓.
  5. ↑ Katz i Bohbot 2018 ↓, s. 54.
  6. ↑ Katz i Bohbot 2018 ↓, s. 54–55.
  7. ↑ a b c Al Schwimmer, Father of Air Force, „Forward”, 15 czerwca 2011 [dostęp 2021-10-31] [zarchiwizowane].
  8. ↑ Senor i Singer 2011 ↓.
  9. ↑ a b c Oren 2011 ↓.
  10. ↑ Katz i Bohbot 2018 ↓, s. 55.
  11. ↑ Katz i Bohbot 2018 ↓, s. 55–56.
  12. ↑ Katz i Bohbot 2018 ↓, s. 56–57.
  13. ↑ a b Israel Aerospace Industries, History [online] [dostęp 2021-10-31].
  14. ↑ a b Arens 2008 ↓.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Al_Schwimmer&oldid=72441299”