Wikipedia

Aleksander Getritz

polski mieszczanin, powstaniec styczniowy, zesłaniec syberyjski, działacz społeczny i polityczny, radny Lwowa, mistrz introligatorski

Aleksander Józef Getritz (ur. w 1841 w Rzeszowie, zm. ok. 15 lipca 1917 we Lwowie) – polski mieszczanin, powstaniec styczniowy, zesłaniec syberyjski, działacz społeczny i polityczny, radny Lwowa, mistrz introligatorski.

Aleksander Józef Getritz
Ilustracja
Aleksander Getritz jako radny Lwowa, ok. 1905
Data i miejsce urodzenia

1841
Rzeszów, Cesarstwo Austrii

Data i miejsce śmierci

15 lipca 1917
Lwów, Austro-Węgry

Miejsce spoczynku

Cmentarz Łyczakowski we Lwowie

Zawód, zajęcie

mistrz introligatorski, radny Lwowa, działacz społeczny

Multimedia w Wikimedia Commons

Młodość edytuj

Urodził się w 1841 w Rzeszowie i tam też rozpoczął swoją edukację. Był synem Leopolda Getritza (uczestnika powstania listopadowego[1]) i Eleonory Mansfeld oraz bratem Franciszka. Pochodził z mieszczańskiej rodziny o tradycjach introligatorskich. W młodości praktykował w warsztacie swojego ojca, zostając czeladnikiem[2].

Udział w powstaniu styczniowym i zesłanie na Syberię edytuj

Od 1858 pracował w Wiedniu jako introligator. Prowadził tam także działalność niepodległościową – werbując żołnierzy austriackich polskiego pochodzenia do udziału w przyszłym powstaniu. Po pozyskaniu kilku osób, udał się do Krakowa, gdzie brał udział w organizowaniu oddziału Tomasza Chmielińskiego. Następnie wstąpił jako szeregowiec do oddziału Aleksandra Taniewskiego[1]. Służył także jako bombardier.

Do niewoli rosyjskiej trafił podczas bitwy pod Igołomią (21 marca 1863), niedaleko Czernichowa. Za udział w powstaniu, zesłany na Syberię przez władze carskie. Początkowo przebywał w Kałudze, następnie został przeniesiony do Tobolska[1]. Na zesłaniu spędził łącznie 6 lat.

Działalność polityczna, zawodowa i społeczna we Lwowie edytuj

Po powrocie z zesłania, dzięki pomocy ks. Ludwika Ruczki[1], osiadł we Lwowie. Początkowo był zatrudniony w pracowni introligatorskiej Fryderyka Opuchlaka[2]. W 1870 otworzył własny zakład. Jego pracownia galanteryjno-introligatorska była bardzo popularna we Lwowie, szczególnie w zakresie introligatorstwa dewocyjnego i luksusowego. Wykonywał oprawy dla urzędów miejskich, bibliotek – Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Uniwersyteckiej i Politechniki. Prace Getritza były nagradzane na wystawach rzemiosła polskiego organizowanych między innymi we Lwowie, Przemyślu i Krakowie[3]. Z biegiem lat jego przedsiębiorstwo uzyskało renomę jednego z najlepszych zakładów tego typu w Austro-Węgrzech. Miało ono siedzibę we Lwowie przy ul. Kapitulnej 8[4][5] (później przy ul. Rynek 41[6]), pod tym samym adresem Getritz prowadził również sklep z dewocjonaliami. W sumie w swoim zakładzie, poza usługami introligatorskimi, oferował: naklejanie na płótno map, planów, fotografii; sprzedaż wyrobów galanteryjnych, albumów, dyplomów, tek na biurka, kaset na srebro i klejnoty, makat, ram ze skóry, drzewa, pluszu; posiadał również własny skład papieru i przyborów szkolnych oraz magazyn artykułów religijnych.

Był on także aktywnym działaczem politycznym. Związany był z Konfederacją Narodu Polskiego[7]. Był wieloletnim radnym Lwowa (od 1884), członkiem klubu mieszczańskiego. Sprawował funkcję jednego z zastępców przewodniczącego prezydium rady miasta.

Jednocześnie Getritz prowadził działalność społeczną. Uchodził za przyjaciela młodzieży robotniczej i rzemieślniczej[8]. Sprawował m.in. funkcję prezesa lwowskiej kasy zaliczkowej[4], członka zarządu tamtejszej izby rękodzielniczej oraz był członkiem izby handlowo-przemysłowej. Działał również w Lwowskim Towarzystwie Strzeleckim[9]. Był kuratorem Stowarzyszenia Przemysłowców i Rękodzielników „Skała"[10], a także pierwszym wiceprezesem rady nadzorczej muzeum przemysłowego miejskiego we Lwowie[11]. Był również członkiem lwowskiego Klubu Węgiersko-Polskiego[12] oraz członkiem Zarządu założonego w marcu 1888 „Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Uczestników Powstania Polskiego z r. 1863/4"[13].

Z działalnością publiczną Aleksandra Getritza związana jest następująca anegdota:

Gdy cesarz Franciszek Józef zwiedzał po raz pierwszy byłą Galicję, przedstawiono mu we Lwowie szereg osobistości, a między innymi Bractwo Strzeleckie (Kurkowe). Ówczesny prezydent miasta Mochnacki, niemocny w języku niemieckim, gdy przyszła kolej przedstawić mistrza introligatorskiego Aleksandra Getritza, nie umiejąc wyrazić zawodu jego w języku niemieckim, zaprezentował po prostu: „Herr Getritz... introligator”. Cesarz spojrzał z podziwem na okazałego mistrza naszego, przybranego w bogaty kontusz, opasanego pasem litym słuckim i z karabelą, i zapytał trochę niedowierzająco: „So jung und schon Introligator?” (Taki młody a już introligator?). Pomyślał zapewne, że to chyba bardzo wysoka godność, kiedy brzmieniem wyrazu tak bardzo przypomina jego własny zawód, tj. ... imperatora[14].

Aleksander Getritz zmarł po długiej chorobie 15 lipca 1917. Po nabożeństwie pogrzebowym, które odbyło się w kaplicy Boimów, został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie[2].

Życie prywatne edytuj

24 października 1899 w Warszawie wziął ślub z młodszą o 26 lat Heleną Martyną z domu Kozerską I voto Ferderung (1867-1906). Para nie doczekała się potomstwa.

Wychowywał Stanisława Karola, syna swego brata Franciszka.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d Katalog Powstańców Styczniowych. Genealogia Polaków. [dostęp 2020-08-19]. (pol.).
  2. ↑ a b c „Kurier Lwowski”, s. 3, 16 lipca 1917. Lwów. 
  3. ↑ Irena Gruchała: "W tym streszczało się niejako moje życie". Lwowski księgozbiór Heleny Dąbczańskiej (1863-1956) jako wyraz kultury książki epoki. Kraków: 2016, s. 265. ISBN 978-83-233-4137-6.
  4. ↑ a b Getritz Aleksander. Pochodzimy ze Lwowa. [dostęp 2020-08-19]. (pol.).
  5. ↑ Zakład introligatorski Lwów plac Kapitulny l. 8 obok katedry. Federacja Bibliotek Cyfrowych. [dostęp 2020-08-19]. (pol.).
  6. ↑ Adam Korczyński: Fototeka Lanckorońskich. Rzym: 2018, s. 94. ISBN 978-83-63305-47-5.
  7. ↑ Henryka Kramarz: Samorząd Lwowa w czasie pierwszej wojny światowej i jego rola w życiu miasta. Kraków: 1994, s. 20. ISBN 83-85898-55-7.
  8. ↑ Henryka Kramarz: Samorząd Lwowa w czasie pierwszej wojny światowej i jego rola w życiu miasta. Kraków: 1994, s. 25. ISBN 83-85898-55-7.
  9. ↑ Lwowskie Towarzystwo Strzeleckie. Pochodzimy ze Lwowa. [dostęp 2020-08-19]. (pol.).
  10. ↑ Henryka Kramarz: Samorząd Lwowa w czasie pierwszej wojny światowej i jego rola w życiu miasta. Kraków: 1994, s. 26. ISBN 83-85898-55-7.
  11. ↑ Bank Krajowy Królestwa Galicyi i Lodomeryi z W. Księstwem Krakowskiem, 1900. Lwów: 1900.
  12. ↑ Jerzy M. Roszkowski: Zapomniane Kresy. Nowy Targ: 2018, s. 146. ISBN 978-83-930675-4-1.
  13. ↑ Lidia Michalska-Bracha. Wojciech Biechoński i lwowscy weterani 1863 roku. „Świętokrzyskie”, s. 48, 22 stycznia 2013. Kielce. 
  14. ↑ Andrzej Kempa. Pyłki. „Bibliotekarz”, s. 32, 12/2000. 

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Aleksander_Getritz&oldid=71796045”