Wikipedia

Haliphron atlanticus

(Przekierowano z Alloposidae)

Haliphron atlanticus – gatunek głowonoga z rzędu ośmiornic. Jedyny znany przedstawiciel monotypowego rodzaju Haliphron i rodziny Alloposidae. Osiągając długość całkowitą 4 m i masę 75 kg, jest jednym z dwóch największych – obok ośmiornicy olbrzymiej – współcześnie żyjących gatunków ośmiornic[2][3].

Haliphron atlanticus
Steenstrup, 1861
Ilustracja
brzuszny widok młodej samicy
Ilustracja
boczny widok młodego samca
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

mięczaki

Gromada

głowonogi

Podgromada

płaszczoobrosłe

Rząd

ośmiornice

Nadrodzina

Argonautoida

Rodzina

Alloposidae
Verrill, 1881

Rodzaj

Haliphron
Steenstrup, 1859

Gatunek

Haliphron atlanticus

Synonimy
  • Alloposus mollis
    Verrill, 1880
  • ?Octopus alberti
    Joubin, 1895
  • Alloposus pacificus
    Ijima et Ikeda, 1902
  • Heptapus danai
    Joubin, 1929
  • Alloposus hardyi
    Robson, 1930
  • ?Alloposina albatrossi
    Robson, 1932
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Taksonomia edytuj

Gatunek opisany został w 1861 przez Steenstrupa na podstawie okazu złowionego w Oceanie Atlantyckim (38°N 34°W/38,000000 -34,000000). Okaz typowy zdeponowany został w Zoologisk Museum Uniwersytetu Kopenhaskiego[4]. Rodzaj Haliphron został natomiast opisany w 1859 przez tego samego autora bez podawania typu[5]. W 1880 A. E. Verrill opisał rodzaj Alloposus z gatunkiem Alloposus mollis[6] i w rok później wyróżnił w nową rodzinę Alloposidae[7]. Następnym opisanym gatunkiem z rodzaju Alloposus był A. pacificus[8]. Kolejny gatunek z tego rodzaju, Alloposus hardyi, opisał w 1932 G. C. Robson na podstawie okazu z Atlantyku 0°56′S 14°08′W/-0,933333 -14,133333[9]. Gatunek ten zsynonimizowany został w 1949 z A. mollis przez S. Thore'a[10]. W 1922 G. Grimpe opisał nowy rodzaj, Alloposina, ustanawiając jego gatunkiem typowym Bolitaena microcotyla Hoyle, 1904. Z tego rodzaju G. C. Robson opisał w 1932 nowy gatunek Alloposina albatrossi[11]. Rodzaj Alloposina został zsynonimizowany w 1982 z Alloposus[12], zaś rodzaj Alloposus z Haliphron w 1983 przez T. K. Kristensena i J. Knudsena[13]. Synonimem Haliphron jest również opisany w 1929 przez L. Joubina rodzaj Heptapus z jednym gatunkiem H. danai[14][2].

 
Widok od strony gębowej
 
Hektokotylus samca

Opis edytuj

Ciało posiadają krótkie i szerokie, galaretowate. Długość całkowita ciała samic dochodzi do 2,9 m (szacowana na 4 m ze względu na niekompletność okazu), z czego długość płaszcza do 69 cm. Samce, znacznie mniejsze, osiągają do 30 cm długości całkowitej[2][3].

Głowa szeroka. Oczy duże, o średnicy wynoszącej 40% długości płaszcza, półkuliste. W-kształtny lejek osadzony w tkance głowy[2].

Ramiona są krótkie i złączone daleko wysuniętą błoną. Przyssawki, przez większość długości ramion ułożone w dwóch rzędach, przechodzą w pojedynczy rząd w pobliżu otworu gębowego. Prawe ramię III pary u samców przekształcone w całości w hektokotylus, który zwinięty jest w worku pod prawym okiem[2]. Z powodu masywnego, galaretowatego ciała ramię to może być łatwo przeoczone, skąd pochodzi angielska nazwa tego gatunku "seven-armed octopus" (ośmiornica siedmioramienna)[15].

 
Jaja i embriony H. atlanticus znalezione na północ od Wysp Zielonego Przylądka. Jaja mają do ok. 8 mm szerokości
  
  
Dolny i górny płat dzioba samicy H. atalnticus widziany z boku. Anaglif

Biologia i ekologia edytuj

Samice opiekują się swoimi jajami, które przyczepione są po wewnętrznej stronie ramion w pobliżu otworu gębowego. Młode osobniki żyją w wodach powierzchniowych pelagialu. Wraz z dojrzewaniem przemieszczają się do głębszych warstw wody. Dorosłe osobniki uznaje się za batypelagiczne[2].

Niewiele wiadomo o diecie tych głowonogów, jednak badania ilości izotopów 15N i 13C występujących w ich dziobach znalezionych w żołądkach kaszalotów sugerują, że gatunek ten, pomimo dużych rozmiarów, nie zajmuje szczególnie wysokiej pozycji w piramidzie troficznej[16]. E. Willassen wskazywał, że w skład ich pożywienia wchodzić mogą krewetki północne[17].

Najczęściej podawanym drapieżnikiem tego gatunku jest kaszalot, u którego pelagiczne głowonogi stanowią ważną część diety[18][19][20][21][22]. Gatunek ten znajdowany jest także w żołądkach: żarłacza błękitnego[23], mniszki hawajskiej[24] oraz albatrosa wędrownego[25][26].

Występowanie edytuj

Gatunek kosmopolityczny, ale nigdzie nie jest liczny. Spotykane od powierzchni wody do głębokości 3180 m[2].

Inne gatunki edytuj

Niewykluczone jest wyróżnienie innych gatunków z tego rodzaju.

Okaz z Wyniesienia Chatham edytuj

26 października 2001 roku w rejonie Wyniesienia Chatham (na wschód od wybrzeży Nowej Zelandii) na głębokości 920 m p.p.m. odłowiony został pierwszy dla południowego Pacyfiku okaz samicy tego głowonoga. Opisany został w 2004 roku przez S. O'Shea. Okaz mierzył 2,9 m długości i ważył 61 kg. Był jednak niekompletny, więc długość całkowitą zwierzęcia oszacowano na ok. 4 m, a wagę na 75 kg. W ciele tej samicy znaleziono duże, dochodzące do 16 mm jajeczka. Fakt, że dotąd jaja tego gatunku zostały opisane (Young, 1995) jako znacznie mniejsze od przyssawek, a u tego okazu ich wielkość była porównywalna z rozmiarami największych przyssawek, oraz różnice w wielkości dojrzałych samic (opisana przez Younga miała 1 m długości) mogą sugerować, że istnieje więcej gatunków z rodzaju Haliphron[2].

Ilość blaszek skrzelowych edytuj

W 1930 Robson, na podstawie pojedynczego okazu samca, opisał gatunek Alloposus hardyi. Okaz posiadał 6 lub 7 blaszek skrzelowych (lamellae) na oś skrzelową (ang. demibranch gill), podobnie do opisanego w 1932 przez Robsona Alloposina albatrossi, uważanego za synonim Alloposus mollis (= H. atlanticus). Jednakże podobnych rozmiarów samiec, zaliczony przez Voss'a (1956) do A. mollis, posiadał 9 blaszek na oś skrzelową, podobnie jak prawdopodobnie dwa okazy samic. Z kolei niewielka samica opisana jako Alloposus pacificus (Ijima, 1902), samica z okolic Wysp Tanimbar zaliczona do H. atlaticus (Norman et al., 1997) oraz okaz z rejonu Wzniesienia Chathama mają po 10 blaszek na oś. Liczba blaszek może być więc przydatna jako cecha diagnostyczna do wstępnego odróżniania gatunków w obrębie tego rodzaju[2].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Haliphron atlanticus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  2. ↑ a b c d e f g h i Steve O'Shea. The giant octopus Haliphron atlanticus (Mollusca : Octopoda) in New Zealand waters. „New Zealand Journal of Zoology”. 31 (1), s. 7–13, 2004. DOI: 10.1080/03014223.2004.9518353. 
  3. ↑ a b Steve O'Shea. Haliphron atlanticus — a giant gelatinous octopus. „Biodiversity Update”. 5, s. 1, 2002. 
  4. ↑ Japetus Steenstrup. Foreviste derpaa en Afdeling af Museets seneste Forogelser af Blaeksprutteklassen, saerligen Octopodformer fra Middelhavet, og gav Bemaerkninger om de enkelte Arter, fornemlig efter det Veranyske Cephalopodvaerk.. „Videnskabelige Meddekekser fra deb Naturhistoriske Forening i Kjobenhavn”, s. 332-333, 1860–61.. 
  5. ↑ Japetus Steenstrup. Prof. Stp. gav en meddelelse om to nye cephalopodslaegter Bolitaena og Haliphron. „Videnskabelige Meddelelser fra den naturhistoriske Forening i Kjobennavn”, s. 183, 1859. 
  6. ↑ Addison Emery Verrill. Notice of the remarkable marine fauna occupying the outer banks off the southern coast of New England.. „American Journal of Science”. 20 (3), s. 390-403, 1880. 
  7. ↑ Addison Emery Verrill. Report on the cephalopods, and some additional species dredged by the U.S. Fish Commission Steamer "Fish Hawk," during the season of 1880. „Bulletin of the Museum of Comparative Zoology”. 8 (5), s. 99-116, 1881. 
  8. ↑ I. Ijima, S Ikeda. Notes on a specimen of Amphitretus obtained in the Sagami Sea. „Annotationes Zoological Japanenses”. 4 (3), s. 85-101, 1902. 
  9. ↑ G. C. Robson. Cephalopoda I. Octopoda. „Discovery Report”. 2, s. 371-401, 1930. 
  10. ↑ S. Thore. Investigations on the "Dana" Octopoda. I. Bolitaenidae, Amphitrelidae, Vitreledonellidae, and Allopsidae. „Dana Report”. 33, s. 1-85, 1949. 
  11. ↑ G. C. Robson: A Monograph of the Recent Cephalopoda. Part II. The Octopoda.. Londyn: 1932, s. 359.
  12. ↑ K. N. Nesis: Abridged key to the cephalopod Molluscs of the world's oceans. Moskwa: Light and Food Industry Publishing House, 1982, s. 385.
  13. ↑ T. K. Kristensen, J. Knudsen. A catalogue of the type specimens of Cephalopoda (Mollusca) in the Zoological Museum, University of Copenhagen. „Steenstrupia”. 9 (10). s. 217-227. 
  14. ↑ L. Joubin. Notes préliminaires dur les Céphalopodes des croisières du DANA (1921-1922). „Octopodes – 2e Partie. Annales de l'Institut Océanographique”. 7 (1), s. 1-24, 1929. 
  15. ↑ CephBase: Common names for Haliphron atlanticus. [dostęp 2013-09-29].
  16. ↑ Y. Cherel, V. Ridoux, J. Spitz, P. Richard. Stable isotopes document the trophic structure of a deep-sea cephalopod assemblage including giant octopod and giant squid. „Biology Letters”. 5, s. 364-367, 2009. 
  17. ↑ E. Willassen. Haliphron atlanticus Steenstrup (Cephalopoda, Octopoda) from the coast of Norway. „Sarsia”. 71 (1), s. 35-40, 1986. 
  18. ↑ P. L. Pascoe, M. R. Clarke. Cephalopod Species in the Diet of a Sperm Whale (Physeter catodon) Stranded at Penzance, Cornwall. „Journal of the Marine Biological Association of the United Kingdom”. 77 (04), s. 1255-1258, 1997. 
  19. ↑ M. R. Clarke. Cephalopods in the stomach of a sperm whale stranded between the islands of Terschelling and Ameland, southern North Sea. „Bulletin de l'Institut Royal des Sciences Naturelles de Belgique. Biologie”. 67(Suplement), s. 53-55, 1997. 
  20. ↑ Malene J. Simona, Thomas K. Kristensend, Ole S. Tendalb, Carl C. Kinzec i inni. Gonatus fabricii (Mollusca, Theuthida) as an important food source for sperm whales (Physeter macrocephalus) in the Northeast Atlantic. „Sarsia”. 88 (3), s. 244-246, 2003. 
  21. ↑ M.B. Santos i inni, Stomach contents of sperm whales Physeter macrocephalus stranded in the North Sea 1990-1996, „Marine Ecology Progress Series”, 183, 1999, s. 281-294.
  22. ↑ M. B. Santos. Stomach contents of sperm whales calf Physeter macrocephalus found dead in Co Clare, Irleand. „Ir. Nat. J.”. 28 (7), s. 272, 2006. 
  23. ↑ Tsunemi Kubodera, Hikaru Watanabe, Taro Ichii. Feeding habits of the blue shark, Prionace glauca, and salmon shark, Lamna ditropis, in the transition region of the Western North Pacific. „Reviews in Fish Biology and Fisheries”. 17 (2-3). s. 111-124. 
  24. ↑ G. D. Goodman-Lowe. Diet of the Hawaiian monk seal (Monachus schauinslandi ) from the Northwestern Hawaiian islands during 1991 to 1994. „Marine Biology”. 132 (3), s. 535-546, 1998. 
  25. ↑ M. J. Imber. Cephalopods eaten by wandering albatrosses (Diomedia exulans L.) breeding at six circumpolar localities.. „Journal of the Royal Society of New Zealand”. 23, s. 243-263, 1992. 
  26. ↑ CephBase: Predators of Haliphron atlanticus. [dostęp 2013-09-29].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Haliphron_atlanticus&oldid=68355084”