Antoni Wieczorkiewicz (komunista)
Antoni Wieczorkiewicz (ur. 13 czerwca 1895[1] w Goryniu, zm. 29 marca 1925 w Kołosowie) – podporucznik piechoty Wojska Polskiego, działacz Komunistycznej Partii Robotniczej Polski.
| |
 podporucznik piechoty
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1918−1923 |
| Siły zbrojne | |
Życiorys edytuj
Pierwsze przejawy działalności rewolucyjnej objawił podczas służby wojskowej w 1918 roku, po zakończeniu służby przeszedł do Polskiej Organizacji Wojskowej. W latach 1918–1919 był komendantem Milicji Ludowej w Kozienicach, od 1919 roku ponownie w Wojsku Polskim. Uczestniczył w II powstaniu śląskim, w latach 1919−1923 był członkiem organizacji wojskowej Komunistycznej Partii Robotniczej Polski. 3 maja 1922 roku zweryfikowany został w stopniu podporucznika ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku w korpusie oficerów piechoty. Pełnił służbę w 34 pułku piechoty w Białej Podlaskiej.
W dniu 2 sierpnia 1923 roku został aresztowany wraz z nieznanym mu osobiście por. Walerym Bagińskim za działalność komunistyczną i organizację zamachów bombowych, które miały miejsce w kwietniu i maju 1923 w Warszawie i Krakowie. Do przewinień Wieczorkiewicza i Bagińskiego dodano również pomoc w przygotowaniach do wysadzenia prochowni w Cytadeli Warszawskiej. Zdarzenie to miało miejsce 13 października 1923 (w czasie gdy obaj oskarżeni byli osadzeni w więzieniu), a śmierć poniosło 25 żołnierzy. Zarówno Bagiński jak i Wieczorkiewicz zostali skazani przez sąd na karę śmierci, którą zamieniono zgodnie z okazanym przez prezydenta Stanisława Wojciechowskiego prawem łaski na 15 lat pozbawienia wolności. Po latach proces okazał się prowokacją, a oskarżyciel i świadek Józef Cechnowski donosicielem policyjnym. Wyrok utrzymano w mocy. Na początku 1925 roku Wieczorkiewicza i Bagińskiego jako działaczy komunistycznych przeznaczono do zaproponowanej przez rząd rosyjski operacji wymiany więźniów politycznych. Skazańcy mieli zostać wymienieni za więzionego przez NKWD byłego konsula RP w Gruzji sędziego Łaszkiewicza z rodziną. Podczas transportu więźniów do punktu granicznego w Kołosowie konwojujący ich policjant, przodownik Józef Muraszko zastrzelił obu więźniów[2]. Do zdarzenia miało dojść, gdy pociąg przekroczył już granicę[2]. Bagiński zginął na miejscu, a ranny w brzuch Wieczorkiewicz zmarł po przewiezieniu do szpitala[2]. Tuż po zdarzeniu pociąg został zawrócony do Stołpiec, a Muraszko poddał się – według różnych wersji – mówiąc: „Sądzę, że dokonałem czyn patriotyczny zabijając zbrodniarzy” lub „Zabiłem zdrajców”, oświadczając przy tym, że chce ponieść całkowitą odpowiedzialność za swoje czyny[2]. W prasie polskiej czyn policjanta przedstawiano jako samowolny i wskazywano, że wcześniej był on prześladowany przez bolszewików i skazany przez nich na śmierć oraz doprowadzony do egzekucji, której ostatecznie uniknął[2]. Z akt sądowych wynika, że Muraszkę skazano na dwa lata więzienia, a po roku zwolniono.
Sprawie Antoniego Wieczorkiewicza i Walerego Bagińskiego pisarz Stanisław Goszczurny poświęcił książkę „Wyrok śmierci”.
W PRL Antoni Wieczorkiewicz był patronem głównej ulicy warszawskiej dzielnicy Rembertów. 29 marca 1960 roku Minister Obrony Narodowej nadał Oficerskiej Szkole Uzbrojenia w Olsztynie imię por. Walerego Bagińskiego i ppor. Antoniego Wieczorkiewicza[3].
Przypisy edytuj
- ↑ Mały słownik podał datę urodzenia 1891.
- ↑ a b c d e Wina i kara. Zamordowanie Bagińskiego i Wieczorkiewicza. „Nowości Illustrowane”. Nr 14, s. 7, 4 kwietnia 1925.
- ↑ Rozkaz nr 14/MON z 29.03.1960 w sprawie nadania Oficerskiej Szkole Uzbrojenia imienia por. Walerego Bagińskiego i ppor. Antoniego Wieczorkiewicza.
Bibliografia edytuj
- Rocznik oficerski 1923
- Andrzej Garlicki. Po słowie do kłębka. „Polityka”. 40 (2524), s. 76-78, 2005-10-08. POLITYKA Sp. z o.o. S.K.A.. [dostęp 2014-07-31]. (pol.).
- Włodzimierz Kalicki: 8 lutego 1925 Jak garbaty, to z bombą. [w:] Gazeta Wyborcza Duży Format [on-line]. Agora S.A., 2009-02-10. [dostęp 2014-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-25)]. (pol.).
- Encyklopedia Warszawy, PWN Warszawa 1975
- Praca zbiorowa pod redakcją Grażyny Kieniewiczowej i Aliny Sokołowskiej Od Agrykoli do Żywnego. Mały słownik patronów ulic warszawskich. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza Warszawa 1968, s. 187