Wikipedia

Asyryjska lista królów

lista w projekcie Wikimedia

Asyryjska lista królów, zwana też Asyryjską kroniką królewską[1] – dzieło piśmiennictwa asyryjskiego wymieniające imiona i długość panowania królów rządzących Asyrią poczynając od władców najwcześniejszych (początek II tys. p.n.e.), a kończąc na panowaniu Salmanasara V (726–722 p.n.e.)[1][2][3]. Najważniejsze istniejące źródło do odtworzenia niemal kompletnej listy władców asyryjskich.

Fragment terakotowej tabliczki z tekstem Asyryjskiej listy królów (kopia D); odnaleziony w Aszur, obecnie w Muzeum Archeologicznym w Stambule.

Zachowane kopie edytuj

Znanych jest pięć kopii tego tekstu (tzw. kopie A, B, C, D i E), datowanych na X–VIII w. p.n.e.[2]:

  • kopia A, tzw. „Nassouhi List”[4] – znaleziona w Aszur; posiada liczne luki; kończy się na panowaniu Tiglat-Pilesera II (966–935 p.n.e.);
  • kopia B, tzw. „Khorsabad List”[5] – znaleziona w Dur-Szarrukin; według zachowanego kolofonu została skopiowana z oryginału znajdującego się w Aszur; wraz z kopią C należy do najlepiej zachowanych; kończy się na panowaniu Aszur-nirari V (754–745 p.n.e.); jej tekst zapisany jest na tabliczce w kształcie amuletu;
  • kopia C, tzw. „Seventh-Day Adventist Theological Seminary (SDAS) List”[5] – pochodzenie nieznane; według zachowanego kolofonu należała do egzorcysty (akad. ašipu) z miasta Aszur; wraz z kopią B należy do najlepiej zachowanych; stanowi kopię najpóźniejszą, kończąc się na panowaniu Salmanasara V (726–722 p.n.e.); jej tekst zapisany jest na tabliczce w kształcie amuletu;
  • kopia D[6] – niewielki fragment pochodzący z Aszur;
  • kopia E[7] – niewielki fragment pochodzący z Niniwy

Tekst wszystkich kopii napisany jest dialektem asyryjskim języka akadyjskiego[2]

Kompozycja edytuj

We wszystkich zachowanych kopiach tekst zapisany jest na pojedynczej tabliczce, po obu jej stronach. Na każdej ze stron pionowa linia dzieli tekst na dwie kolumny, które z kolei podzielone są poziomymi liniami na ustępy[2][8]. Każdy z ustępów, z wyjątkiem kilku początkowych, poświęcony jest panowaniu jednego władcy[2][3]. Ustęp I zawiera imiona 17 władców, bez żadnych dodatkowych informacji. Ustęp II, podsumowujący, nazywa ich „17 królami, którzy mieszkali w namiotach”. W ustępie III wymienione są imiona kolejnych 10 władców, tym razem z zaznaczeniem, że każdy z nich był synem swego poprzednika. Ustęp IV nazywa ich „10 królami, którzy byli przodkami”. Ustęp V zawiera imiona sześciu władców i podsumowanie nazywające ich „6 królami, [których imiona zostały zapisane (?)] na cegłach, ale których limmu nie są znani (?)”. Począwszy od ustępu VI (panowanie Eriszuma I) tekst przyjmuje formę, w której każdy ustęp poświęcony jest jednemu władcy, którego pochodzenie i długość panowania są podane. W większości przypadków stosowana jest standardowa formuła „(król) A, syn (króla) B, panował przez X lat”. Od czasu do czasu występuje jednak odstępstwo od tego wzorca. Dotyczy to sytuacji, gdy sukcesja z ojca na syna zostaje przerwana – wówczas w treści ustępu obok imienia króla podawana jest krótka informacja o charakterze kronikarskim wyjaśniająca okoliczności dojścia przez niego do władzy. Tekst Listy, w zależności od kopii, kończy się na panowaniu Tiglat-Pilesera II (kopia A, najwcześniejsza), Aszur-nirari V (kopia B) lub Salmanasara V (kopia C, najpóźniejsza). W przypadku kopii B i C tekst zawiera dodatkowo na końcu kolofon wymieniający imię autora/właściciela tabliczki.

Powstanie i ewolucja Listy edytuj

Zalążek Asyryjskiej listy królów powstał najprawdopodobniej w 1 połowie II tys. p.n.e., w czasach panowania Szamszi-Adada I (1813–1781 p.n.e.), amoryckiego uzurpatora na tronie ówczesnego miasta-państwa Aszur[1][3][9]. Wydaje się, iż w założeniach miał to być tekst propagandowy, mający wykazać, iż król ten był prawowitym władcą Aszur[3][9]. Aby „udowodnić” prawa Szamszi-Adada I do tronu, autor Listy włączył imiona jego przodków (ustępy I-IV) do listy „rdzennych” władców asyryjskich (ustępy V-XI)[3].

Wydawałoby się, iż tak spreparowana Lista nie miała szans przetrwać próby czasu. Stało się jednak inaczej. Upadek dynastii Szamszi-Adada I, z następującym po nim okresem upadku, anarchii i obcych rządów sprawiły, iż potrzebny stał się dokument, który przypominałby Asyryjczykom o ich przeszłości i pochodzeniu. Kolejne pokolenia, motywowane patriotyzmem i poczuciem dumy z własnego dziedzictwa, do istniejącej już Listy zaczęły dodawać imiona kolejnych władców, tworząc w rezultacie dokument stanowiący asyryjski odpowiednik Sumeryjskiej listy królów.

Tłumaczenie edytuj

Ustępy Tłumaczenie tekstu[10] Uwagi
I Tudija, Adamu, Jungi, Suhlamu, Harharu, Mandaru, Imsu[11][12]/Ahhesu[13], Harsu, Didanu, Hanu, Zuabu[11][12]/Summabu[13], Nuabu, Abazu, Belu, Azarah, Uszpia, Apiaszal Ustępy I-II: Dotyczą one prawdopodobnie odległych, być może na wpół legendarnych przodków Szamszi-Adada I(1813–1781 p.n.e.)[14]. Większość spośród pierwszych dwunastu imion jest identycznych lub bardzo podobnych do imion amoryckich przodków władców z dynastii Hammurabiego[15], co może wskazywać na wspólne korzenie dynastii Hammurabiego i Szamszi-Adada I[3]. Pięć ostatnich imion (od Abazu do Apiaszala) wydaje się należeć do oddzielnej, odmiennej tradycji[16]. Być może chodzi tu o najwcześniejszych władców Aszur, których imiona dodano tu, by nadać Liście pozorów autentyczności[16]. Jedynym z tej piątki, o którym wiemy coś więcej poza imieniem, jest Uszpia, który w inskrypcjach budowlanych późniejszych władców asyryjskich wymieniany jest jako pierwszy budowniczy świątyni boga Aszura w mieście Aszur[17][16].
II Razem: 17 królów, którzy mieszkali w namiotach
III Aminu, syn Ila-kabkabi, Ila-kabkabi, syn Jazkur-Ela, Jazkur-El, syn Jakmeni, Jakmeni, syn Jakmesi, Jakmesi, syn Ilu-Mera, Ilu-Mer, syn Hajani, Hajani, syn Samani, Samani, syn Hale, Hale, syn Apiaszala, Apiaszal, syn Uszpi Ustępy III-IV: Zawierają one listę bezpośrednich przodków Szamszi-Adada I[2][16]. Ich imiona z nieznanych powodów występują w odwrotnej kolejności: od najpóźniejszego (Aminu) do najwcześniejszego (Apiaszala)[2][18]. Władców tych tak naprawdę jest tylko dziewięciu, gdyż Apiaszal, wymieniony jako pierwszy, jest jednocześnie ostatnim spośród „17 królów, którzy mieszkali w namiotach”. Nie należał on do bezpośrednich przodków Szamszi-Adada I (jego imię, w przeciwieństwie do pozostałych dziewięciu, nie jest zachodniosemickie), a umieszczony został na ich czele najprawdopodobniej po to, by połączyć ich z siedemnastoma władcami wspomnianymi wcześniej[16]. Tym samym „rzeczywista” lista bezpośrednich przodków Szamszi-Adada I zaczyna się wraz z Hale, a kończy na Aminu. Spośród tej dziewiątki na szczególną uwagę zasługuje Ila-kabkabi, który, jak wynika z ustępu XII, był ojcem Szamszi-Adada I. To czyni Aminu, określanego „synem Ila-kabkabi”, bratem Szamszi-Adada I[16]. Tenże sam Aminu – analogicznie jak w przypadku Apiaszala – wykorzystany został przez autora Listy do połączenia bezpośrednich przodków Szamszi-Adada I z „rdzennymi” władcami miasta-państwa Aszur, gdyż w ustępie V uczyniony został „ojcem” Sulili, władcy Aszur żyjącego niemal dwieście lat wcześniej.
IV Razem: 10 królów, którzy byli przodkami
V Sulili[11]/Sule[12], syn Aminu, Kikkia, Akia, Puzur-Aszur (I), Szalim-ahum, Ilu-szuma.
Razem: 6 królów, [których imiona zostały zapisane (?)] na cegłach,(ale) których limmu nie są znani (?) 		Ustępy V-VIII: Lista wczesnych, słabo znanych władców miasta-państwa Aszur, panujących w 1 połowie II tys. p.n.e. Władcy od Sulili do Puzur-Aszura I są bardzo słabo znani[19]. Następcy Puzur-Aszura I znani są z własnych inskrypcji odkrytych w Aszur[20]. Według tychże inskrypcji wszyscy oni należeli do jednej dynastii założonej przez Puzur-Aszura I.
VI Eriszum (I), syn Iluszumy, którego [...], panował 40 lat
VII Ikunum, syn Eriszuma (I), panował [... lat]
VIII Sargon (I), syn Ikunuma, panował [... lat]
IX Puzur-Aszur (II), syn Sargona (I), panował [...] lat Ustępy IX-XI: Trzej ostatni władcy należący do dynastii Puzur-Aszura I.
X Naram-Sin, syn Puzur-Aszura (II), panował [...] lat
XI Eriszum (II), syn Naram-Sina, panował [...] lat
XII Szamszi-Adad (I), syn Ila-kabkabi, pomaszerował do Karduniasz (Babilonu) [w cza]sie, gdy Naram-Sin (był królem Asyrii). Gdy Ibni-Adad pełnił urząd limmu Szamszi-Adad (I) [pomaszerował] z Karduniasz i zajął [miasto Ekallatum]. Przez 3 lata pozostawał w Ekallatum. Gdy Atamar-Isztar pełnił urząd limmu, Szamszi-Adad (I) przyszedł [z Ekallatum] (do Aszur) i usunął z tronu Eriszuma (II), syna Naram-Sina. (Sam) zasiadł na tronie i panował przez 33 lata Ustępy XII-XIII: Dotyczą one panowania Szamszi-Adada I (1814–1782 p.n.e.), amoryckiego uzurpatora na tronie miasta-państwa Aszur, oraz jego syna Iszme-Dagana I (1781-1740?). To właśnie za czasów tego pierwszego powstał najprawdopodobniej zalążek Listy i włączone zostały do niego imiona jego przodków (ustępy I-IV). Szamszi-Adad I był twórcą potęgi państwa staroasyryjskiego, które rozpadło się jednak szybko już za czasów panowania jego syna.
XIII Iszme-Dagan (I), syn Szamszi-Adada (I), panował przez 40 lat
XIV Aszur-dugul, syn nikogo, bez prawa do tronu, panował 6 lat Ustępy XIV-XV: Dotyczą one siedmiu władców-uzurpatorów („synów nikogo”), którzy panować mieli w bardzo słabo poznanym okresie (ok. 1750–1700 p.n.e.), który nastąpił po rozpadzie państwa stworzonego przez Szamszi-Adada I. Od ostatniego z nich, Adasiego, wielu późniejszych władców asyryjskich wywodziło swoją linię genealogiczną[21]. Inne źródła asyryjskie (fragment alternatywnej Asyryjskiej listy królów i inskrypcja Puzur-Sina) wymieniają imiona innych władców z tego okresu (Mut-Aszkur, Remu(...), Asinum, Puzur-Sin), ale ich kolejność i związek z siedmioma władcami-uzurpatorami pozostają nieznane.
XV Za czasów Aszur-dugula, syna nikogo, Aszur-apla-idi, Nasir-Sin, Sin-namir, Ipqi-Isztar, Adad-salulu (i) Adasi, sześciu królów, synów nikogo, panowało na początku jego krótkich rządów
XVI Bel-bani, syn Adasiego, panował 10 lat Ustępy XVI-XL: Dotyczą one władców panujących w okresie ok. 1700–1350 p.n.e. O władcach tych wiadomo z reguły bardzo niewiele. Niektórzy z nich znani są z własnych inskrypcji[22]. Od połowy XV w. p.n.e. Asyria staje się wasalem państwa Mitanni.
XVII Libaja, syn Bel-bani, panował 17 lat
XVIII Szarma-Adad (I), syn Libaji, panował 12 lat
XIX Iptar-Sin, syn Szarma-Adada (I), panował 12 lat
XX Bazaja, syn Bel-bani, panował 28 lat
XXI Lullaja, syn nikogo, panował 6 lat
XXII Szu-Ninua, syn Bazaji, panował 14 lat
XXIII Szarma-Adad (II), syn Szu-Ninuy, panował 3 lata
XXIV Eriszum (III), syn Szu-Ninuy, panował 13 lat
XXV Szamszi-Adad (II), syn Eriszuma (III), panował 6 lat
XXVI Iszme-Dagan (II), syn Szamszi-Adada (II), panował 16 lat
XXVII Szamszi-Adad III, syn (innego) Iszme-Dagana, brata Szarma-Adada (II), syna Szu-Ninuy, [panował] 16 lat
XXVIII Aszur-nirari (I), syn Iszme-Dagana (II?), [panował] 26 lat
XXIX Puzur-Aszur (III), syn Aszur-nirari (I), panował 14 lat[23]/24 lata[12]
XXX Enlil-nasir (I), syn Puzur-Aszura (III), panował 13 lat
XXXI Nur-ili, syn Enlil-nasira (I), panował 12 lat
XXXII Aszur-szaduni, syn [Nur-ili], panował 1 miesiąc
XXXIII Aszur-rabi (I), syn Enlil-nasira (I), usunął [Aszur-szaduni z tronu (?)]. Sam zajął tron [i panował ... lat]
XXXIV Aszur-nadin-ahhe (I), syn Aszur-rabi (I), [panował ... lat]
XXXV Enlil-nasir (II) [usunął] swego brata z tronu [i pano]wał 6 lat
XXXVI Aszur-nirari (II), syn Enlil-nasira (II), panował 7 lat
XXXVII Aszur-bel-niszeszu, syn Aszur-nirari (II), panował 9 lat
XXXVIII Aszur-rem-niszeszu, syn Aszur-bel-niszeszu, panował 8 lat
XXXIX Aszur-nadin-ahhe (II), [syn] Aszur-rem-niszeszu, [panował] 10 lat
XL Eriba-Adad (I), syn Aszur-rem-niszeszu, [panował] 27 lat
XLI Aszur-uballit (I), syn Eriba-Adada (I), panował 36 lat Ustępy XLI-LXV: Dotyczą władców panujących w okresie średnioasyryjskim (ok. 1363–935 p.n.e.). Za czasów Aszur-uballita I (ok. 1363–1328 p.n.e.) Asyria pojawia się ponownie na arenie międzynarodowej. Państwo średnioasyryjskie apogeum swego rozwoju przeżywa w XIII w. p.n.e. za panowania Adad-nirari I (ok. 1305–1274 p.n.e.), Salmanasara I (1273–1244 p.n.e.) i Tukulti-Ninurty I (1243–1207 p.n.e.).
XLII Enlil-narari, syn Aszur-uballita (I), panował 10 lat
XLIII Arik-den-ili, syn Enlil-narari, panował 12 lat
XLIV Adad-nirari (I), brat[11][12]/syn[23] Arik-den-ili, panował 32 lata
XLV Salmanasar (I), syn Adad-nirari (I), panował 30 lat
XLVI Tukulti-Ninurta (I), syn Salmanasara (I), panował 37 lat
XLVII Za życia Tukulti-Ninurty (I) Aszur-nadin-apli, jego syn, przejął tron (i) panował 3 lata[11][12]/4 lata[23]
XLVIII Aszur-nirari (III), syn Aszurnasirpala[11][12]/Aszur-nadin-apli[23], panował 6 lat
XLIX Enlil-kudurri-usur, syn Tukulti-Ninurty (I), panował przez 5 lat
L Ninurta-apil-Ekur, syn Ili-haddy, potomek Eriba-Adada (I), pomaszerował do Karduniasz (Babilonu). Wyruszył z Karduniasz, przejął tron i panował 3 lata[11][12]/13 lat[23]
LI Aszur-dan (I), syn Ninurty-apil-Ekura, panował 46 lat
LII Ninurta-tukulti-Aszur, syn Aszur-dana (I), panował przez krótki okres
LIII Mutakkil-Nusku, jego brat, walczył z nim. Wygnał go do Karduniasz. Mutakkil-Nusku zasiadał na tronie przez krótki okres, po czym zmarł
LIV Aszur-resza-iszi (I), syn Mutakkil-Nusku, panował 18 lat
LV Tiglat-Pileser (I), syn Aszur-resza-iszi (I), panował 39 lat
LVI Aszared-apil-Ekur, syn Tiglat-Pilesera (I), panował 2 lata
LVII Aszur-bel-kala, syn Tiglat-Pilesera (I), panował 18 lat
LVIII Eriba-Adad (II), syn Aszur-bel-kala, panował 2 lata
LIX Szamszi-Adad (IV), syn Tiglat-Pilesera (I), wyruszył [z Karduni]asz i usunął z tronu Eriba-Adada (II), [syna Aszur-bel-kal]a. Zasiadł [na tronie i] panował 4 lata
LX Aszurnasirpal (I), syn Szamszi-Adada (IV), panował 19 lat
LXI Salmanasar (II), syn Aszurnasirpala (I), panował [...] lata
LXII Aszur-nirari (IV), syn Salmanasara (II), panował 6 lat
LXIII Aszur-rabi (II), syn Aszurnasirpala (I), panował 41 lat
LXIV Aszur-resza-iszi (II), syn Aszur-rabi (II), panował 5 lat
LXV Tiglat-Pileser (II), syn Aszur-resza-iszi (II), panował 32 lata
LXVI Aszur-dan (II), syn Tiglat-Pilesera (II), panował [23] lata Ustępy LXVI-LXXVII: Lista władców okresu nowoasyryjskiego, zaczynająca się od Aszur-dana II (934–912 p.n.e.), a kończąca się na Salmanasarze V (725–722 p.n.e.). Żadna z zachowanych kopii Listy nie zawiera imion władców z asyryjskiej dynastii Sargonidów.
LXVII Adad-nirari (II), syn Aszur-dana (II), panował 21 lat
LXVIII Tukulti-Ninurta (II), syn Adad-nirari (II), panował 7 lat
LXIX Aszurnasirpal (II), syn Tukulti-Ninurty (II), panował 25 lat
LXX Salmanasar (III), syn Aszurnasirpala (II), panował 35 lat
LXXI Szamszi-Adad (V), syn Salmanasara (III), panował 13 lat
LXXII Adad-nirari (III), syn Szamszi-Adada (V), panował 28 lat
LXXIII Salmanasar (IV), syn Adad-nirari III, panował 10 lat
LXXIV Aszur-dan (III), brat Salmanasara (IV), panował 18 lat
LXXV Aszur-nirari (V), syn Adad-nirari (III), panował 10 lat
LXXVI Tiglat-Pileser (III), syn Aszur-nirari (V), panował 18 lat
LXXVII Salmanasar (V), syn Tiglat-Pilesera (III), panował 5 lat

kolofon (kopia B) edytuj

„Kopia z miasta Aszur. Ręka Kandalanu, skryby świątynnego z Arbeli. Miesiąc 'lulubû', dzień dwudziesty,
za eponimatu Adad-bel-ukina, gubernatora Aszur. W czasie jego drugiego eponimatu.” (B IV 33-39)[24][25]

kolofon (kopia C) edytuj

„Napisane i sprawdzone z oryginałem. Tabliczka Bel-szuma-iddiny, egzorcysty z Aszur.
[Ktokolwiek] zabierze (tą tabliczkę), niechaj Szamasz go zabierze.” (C IV 28-30)[24][25]

Fragment wersji alternatywnej edytuj

Poza pięcioma „standardowymi” kopiami Asyryjskiej listy królów znana jest też jedna kopia (tekst VAT 9812) alternatywnej wersji tej Listy, różniąca się od pozostałych kompozycją i kolejnością władców[26]. Niewielki fragment zdaje się zawierać imiona władców należących do trzech dynastii[27]: pierwszej kończącej się na Eriszumie II, drugiej zawierającej imiona Szamszi-Adada I i jego następców, oraz trzeciej, której założycielem jest Szu-Ninua. W porównaniu z wersją „standardową” występują tu dodatkowo władcy Mut-Aszkur i Remu(...), brak jest natomiast władców od Aszur-dugula do Lullaji. Inna różnica polega na tym, iż wersja ta wymienia jedynie imiona, bez podania żadnych dodatkowych informacji o poszczególnych władcach.

Autografia tekstu VAT 9812 (KAV 14) będącego fragmentem wersji alternatywnej Asyryjskiej listy królów
 
Transliteracja tekstu oryginalnego[28]
(tekst zniszczony)
(1) [mPuzur-A]š-šur (II) [...]
(2) [mNarām]-dSîn2 [...]
(3) [mE-r]i-šu (II) [...]
(4) [mŠ]am-ši-dAdad (I) mIš-me-[dDagan (I)]
(5) [mMu-u]t-aš2-kur mRe-mu-x[29] [...]
(6) [mŠ]u-u-dNinua mŠar4-ma-[dAdad (II)]
(7) [mE-r]i-[šu (III)] mŠam-ši-[dAdad (II)]
(8) [mIš-me]-d[Da]gan (II) mŠam-ši-[dAdad (III)]
(9) [mAššur-nērāri (I)] mPuzur2-Aš-šur (III)
(10) [mEnlil-nāṣir (I)] mNūr-ili
(11) [mAššur-šadûni] mAš-šur-[rabî (I)]
(12) [mAššur-nādin-ahhē (I)] mdEnlil2-[nāṣir (II)]
(13) [mAššur-nērāri (II)] [mAš]-šur-[bēl-nišēšu]
(tekst zniszczony)

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c J-J. Glassner, Mesopotamian..., s. 136.
  2. ↑ a b c d e f g A.K. Grayson Königslisten..., s. 101.
  3. ↑ a b c d e f A.K. Grayson, Assyrian..., s. 1.
  4. ↑ Opublikowana w: E. Nassouhi, „Grande liste des rois d’Assyrie”, Archiv für Orientforschung 4 (1927), s. 1–11, pl. I-II.
  5. ↑ a b Opublikowana w: I.J. Gelb, „Two Assyrian King Lists”, Journal of Near Eastern Studies 13 (1954), s. 209–230, pl. XIV-XVII.
  6. ↑ Tekst KAV 15 (nieopublikowany).
  7. ↑ Opublikowana w: A.R. Millard, „Fragments of Historical Texts from Nineveh: Midle Assyrian and Later Kings”, Iraq 32 (1970), s. 167–176.
  8. ↑ K. Greenwood, Assyrian..., s. 368.
  9. ↑ a b A.K. Grayson Königslisten..., s. 102.
  10. ↑ Na podstawie: J-J. Glassner, Mesopotamian..., s. 136–145 i A.K. Grayson Königslisten..., s. 102–115.
  11. ↑ a b c d e f g Według kopii B.
  12. ↑ a b c d e f g h Według kopii C.
  13. ↑ a b Według kopii E.
  14. ↑ Wymienione tu „imiona” są tak naprawdę mieszaniną imion własnych (np. Tudija, Adamu, Imsu), nazw plemion (np. Didanu i Hanu) i toponimów (np. Harharu, Mandaru); H. Lewy, Assyria..., s. 744.; A. Malamat, King Lists..., s. 165.
  15. ↑ J.J. Finkelstein, „The Genealogy of the Hammurapi Dynasty”, Journal of Cuneiform Studies 20 (1966), s. 95–118.
  16. ↑ a b c d e f A. Malamat, King Lists..., s. 169.
  17. ↑ H. Lewy, Assyria..., s. 744.
  18. ↑ A.K. Grayson, Assyrian..., s. 4.
  19. ↑ A.K. Grayson, Assyrian..., s. 5–6.
  20. ↑ A.K. Grayson, Assyrian..., s. 6–17.
  21. ↑ H. Lewy, Assyria..., s. 749.
  22. ↑ A.K. Grayson, Assyrian..., s. 30–42.
  23. ↑ a b c d e Według kopii A.
  24. ↑ a b J-J. Glassner, Mesopotamian..., s. 145.
  25. ↑ a b A.K. Grayson Königslisten..., s. 115.
  26. ↑ A.K. Grayson, Königslisten..., s. 115.
  27. ↑ J-J. Glassner, Mesopotamian..., s. 88.
  28. ↑ Według: A.K. Grayson, Königslisten..., s. 115.
  29. ↑ Według rekonstrukcji Hildegarda Lewy’ego imię to brzmi Talmu-Sz(arri); H. Lewy, Assyria..., s. 749.

Bibliografia edytuj

  • J-J. Glassner, Mesopotamian Chronicles, Society of Biblical Literature, Atlanta 2004.
  • A.K. Grayson, Königslisten und Chroniken. B. Akkadisch, w: Reallexikon der Assyriologie, tom VI (Klagesang-Libanon), Walter de Gruyter, Berlin–New York 1980–83, s. 86–135.
  • A.K. Grayson, Assyrian Royal Inscriptions, tom 1 (From the Beginning to Ashur-resha-ishi I), seria Records of the Ancient Near East (RANE), Otto Harrassowitz, Wiesbaden 1972.
  • K. Greenwood, Assyrian King List, w: M.W. Chavalas (red.), The Ancient Near East – Historical Sources in Translation, Blackwell Publishing, 2006, s. 368–372.
  • H. Lewy, Assyria c. 2600–1816 B.C., w: The Cambridge Ancient History, t. I/2 (Early History of the Middle East), Cambridge University Press 1971, s. 729–770.
  • A. Malamat, „King Lists of the Old Babylonian Period and Biblical Genealogies”, Journal of the American Oriental Society 88 (1968), s. 163–173.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Asyryjska_lista_królów&oldid=67007006”