Avro Vulcan
Avro 698 Vulcan – brytyjski odrzutowy, poddźwiękowy bombowiec strategiczny skonstruowany w zakładach Avro, pierwszy w historii bombowiec odrzutowy w układzie delta. Używany przez Royal Air Force w latach 1957–1984, był jednym z trzech tzw. bombowców „V”, tworzących podczas zimnej wojny lotniczy komponent brytyjskich sił odstraszania nuklearnego.
_Avro_Vulcan_-_Last_Flight_over_Farnborough_(cropped).jpg) Avro Vulcan podczas ostatniego lotu, 2015 r. | |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent | |
| Typ | |
| Konstrukcja |
metalowy średniopłat w układzie delta, bez usterzenia poziomego, skos skrzydeł ok. 50°, hermetyzowana kabina |
| Załoga |
5-osobowa (dwóch pilotów, nawigator, operator radaru i operator urządzeń elektronicznych) |
| Historia | |
| Data oblotu |
30 sierpnia 1952 |
| Lata produkcji |
1955-1965 |
| Wycofanie ze służby |
1984 |
| Dane techniczne | |
| Napęd |
4 silniki odrzutowe Bristol Siddeley Olympus |
| Wymiary | |
| Rozpiętość |
30,18 m (33,83 m) |
| Długość |
29,59 m (30,45 m) |
| Wysokość |
8,07 m (8,28 m) |
| Powierzchnia nośna |
330,80 m² (368,3 m²) |
| Masa | |
| Własna |
37 144 kg |
| Startowa |
86 184 kg, według innych źródeł[jakich?] 77 111 kg (92 534 kg) |
| Osiągi | |
| Prędkość maks. | |
| Pułap |
16 750 m (19 812 m) |
| Zasięg |
4830 km (7400 km) |
| Dane operacyjne | |
| Uzbrojenie | |
| bomba nuklearna lub 9534 kg bomb konwencjonalnych (21 bomb po 454 kg), 4 pociski przeciwradarowe Shrike, w wersji B.2A – pocisk Blue Steel | |
| Użytkownicy | |
| Royal Air Force | |
| Rzuty | |
| |
Projekt i prototypy edytuj
W 1947 brytyjskie Ministerstwo Obrony postawiło firmom lotniczym wymagania opracowania bombowca o prędkości 930 km/h, pułapie operacyjnym 15 000 m, zasięgu 5500 km i udźwigu bomb 4500 kg. Prace podjęto w firmach Avro, Vickers i Handley Page. Doprowadziły one następnie do powstania trzech bombowców serii „V” – Vickers Valiant, Handley Page Victor i Avro Vulcan.
W zakładach Avro, prace projektowe zostały rozpoczęte jeszcze przez zmarłego w katastrofie w 1947 głównego projektanta Roya Chadwicka. Wybrał on dla swojego projektu niekonwencjonalny wówczas układ delta. Układ ten przetestowano na zbudowanym w 1948 pomniejszonym jednomiejscowym samolocie eksperymentalnym Avro 707, oblatanym 4 września 1949. Pierwszy prototyp pełnowymiarowego bombowca, który otrzymał oznaczenie Avro 698, został oblatany 30 sierpnia 1952 roku[1]. W następnym roku nadano mu nazwę Vulcan. Układ delta zapewniał mu zwartość konstrukcji i dużą manewrowość, przy dobrych własnościach lotnych przy prędkościach okołodźwiękowych.
Służba edytuj
Pierwszy samolot seryjny wersji Vulcan B.1 (Bomber Mark 1) został oblatany 4 lutego 1955. Królewskie Siły Powietrzne (RAF) otrzymały pierwszy egzemplarz samolotu numer XA897 w lipcu 1956 roku, jednak 1 października uległ on katastrofie na lotnisku w Londynie[1]. Kolejne samoloty były dostarczane do jednostek bojowych od lipca 1957 roku. Najpierw do 83. Eskadry. Od 1960, 28 samolotów B.1 zostało wyposażonych w nowsze silniki Olympus 104 i urządzenia przeciwdziałania radioelektronicznego (ECM), otrzymując oznaczenie B.1A.
W 1960 wszedł do służby wariant B.2. Miał on nieco większe skrzydła, mocniejsze silniki i lepsze osiągi od B.1. Otrzymał też bogatsze wyposażenie przeciwdziałania radioelektronicznego. Odróżniał się on wyraźniejszymi wgięciami na krawędzi natarcia skrzydeł w celu zmniejszenia turbulencji i wydłużonymi wygiętymi końcówkami skrzydeł. Ostatni Vulcan został dostarczony w styczniu 1965. Wyprodukowano łącznie 134 samoloty (45 sztuk B.1 i 89 sztuk B.2, w tym 26 B.2A). W 1973 roku osiem maszyn przebudowano na samoloty rozpoznawcze Vulcan B.2(MRR) (lub SR.2).
Arsenał nuklearny edytuj
Jako część brytyjskich sił odstraszania nuklearnego Vulcan początkowo przenosił pierwszą brytyjską bombę atomową Blue Danube o mocy 20 kiloton. Następnie stosowano bombę wodorową Yellow Sun (moc 500 kt – 1 Mt) lub mniejszą taktyczną bombę atomową Red Beard (moc 15-25 kt). W 1961 roku 26 vulcanów wersji B.2A zostało uzbrojonych w pocisk rakietowy powietrze-ziemia Blue Steel z głowicą nuklearną. Samoloty z tymi pociskami osiągnęły gotowość w lutym 1963 roku. Kiedy w roku 1969 wycofano pociski Blue Steel, a program ich zastąpienia przez pociski Skybolt ALBM anulowano, pozostały jedynie samoloty uzbrojone w bomby, aczkolwiek bomby nie były już wówczas skutecznym środkiem odstraszania nuklearnego. W tym okresie wycofano również samoloty wersji B.1A.
Od 1963 roku, na skutek wzrastającej skuteczności rakiet przeciwlotniczych przeciw celom na dużej wysokości, charakter misji vulcanów zmienił się z szybkich lotów na dużym pułapie na loty nad ziemią z omijaniem przeszkód terenowych. Samoloty wówczas otrzymały dwukolorowy kamuflaż szaro-zielony.
Bombowiec konwencjonalny edytuj
W 1966 vulcany dostosowano także do roli bombardowania konwencjonalnymi bombami. Mogły one przenosić 21 bomb o masie po 454 kg. Jedyne bojowe zastosowanie vulcanów miało miejsce w 1982 podczas wojny o Falklandy z Argentyną, w ramach operacji „Black Buck”. Vulcany wówczas wykonały 7 lotów bojowych z Wyspy Wniebowstąpienia. Celem ataków biorących w nich udział pojedynczych samolotów, były lotniska oraz radar w Stanley, na Falklandach. Atakowano je klasycznymi bombami oraz pociskami przeciwradarowymi AGM-45 Shrike. W tym czasie były to najdłuższe loty bojowe na świecie, o długości aż 6300 km w jedną stronę, wymagające wielokrotnego tankowania w powietrzu przez tankowce Victor. Pierwsza misja miała miejsce z 30 kwietnia na 1 maja. Ataki te miały wprawdzie znaczenie głównie psychologiczne, nie militarne, udowodniły jednak możliwość zaatakowania w ten sposób Argentyny. Szósta misja skończyła się przymusowym lądowaniem w Brazylii z powodu braku paliwa. Podczas wojny o Falklandy przebudowano (w krótkim czasie 51 dni) także 6 vulcanów na powietrzne tankowce Vulcan K.2.
Ostatnią operacyjną eskadrę vulcanów rozwiązano w marcu 1984 roku, kilka sztuk latało jeszcze później w celach pokazowych. Obecnie w muzeach na świecie pozostaje 21 vulcanów. Ostatni latający egzemplarz, nazwany „The Spirit of Great Britain” (oblatany 25 maja 1960 roku), odbył swój ostatni pożegnalny lot 28 października 2015 roku. W trakcie tego wydarzenia samolot przebył 1600 km wokół charakterystycznych punktów Wielkiej Brytanii. Na trasie przelotu zgromadziło się ok. 300 tys. widzów[2]. Samolot po zakończeniu służby jest utrzymywany w stanie umożliwiającym kołowanie po pasie startowym przez fundację Vulcan to the Sky[3].
Opis techniczny edytuj
Metalowy średniopłat w układzie delta, bez usterzenia poziomego. Skos skrzydeł ok. 50°. Załoga 5-osobowa w ciśnieniowej kabinie z przodu (dwóch pilotów, nawigator, operator radaru i operator urządzeń elektronicznych). Obaj piloci dysponują fotelami katapultowymi. Uzbrojenie w komorze bombowej w kadłubie (pocisk Blue Steel częściowo wystawał z komory).
Napęd: 4 silniki odrzutowe Bristol Siddeley Olympus umieszczone u nasady skrzydeł, wloty powietrza w skrzydłach. Stosowano silniki: Olympus 101 (ciąg 4990 kg), Olympus 102 (ciąg 5443 kg), Olympus 104 (ciąg 6123 kg) – wersja B.1; Olympus 201 (ciąg 7711 kg) – wersja B.2 i B.2A; Olympus 301 (ciąg 9072 kg) – wersja B.2.
Galeria edytuj
-
Widok od spodu -
Vulcan w locie, w pierwotnym malowaniu, 1961 r. -
Vulcan podczas lądowania -
Vulcan podczas defilady lotniczej wraz z samolotami zespołu akrobacyjnego Red Arrows
,_on_10_July_1961_(176246792).jpg)
.jpg)
Zobacz też edytuj
- Dassault Mirage IV, francuski bombowiec strategiczny z podobnego okresu
Przypisy edytuj
- ↑ a b Łukasz Golowanow: Katastrofa we mgle. Tragiczny lot Vulcana XA897. Konflikty.pl, 2014-01-08. [dostęp 2015-07-06].
- ↑ Guy Martin: Ostatni lot Vulcana
- ↑ Natalia Michalczyk: Vulcan w przestworza. Konflikty.pl, 2013-11-08. [dostęp 2014-03-01].
Linki zewnętrzne edytuj
- Szczegółowa historia (ang.)
- Vulcans in Camera (ang.)
- Vulcan (ang.)
- Zdjęcie satelitarne Avro Vulcan w Woodford (Google Earth)
- Avro Vulcan na RIAT 2015 w serwisie YouTube