Balice (województwo małopolskie)
Balice (niem. Ballitz[4]) – wieś w Polsce, położona w środkowej części województwa małopolskiego, w powiecie krakowskim, w gminie Zabierzów, na zachód od Krakowa.
| wieś | |
 Pałac Radziwiłłów w Balicach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
218–365 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2022) |
1487[2] |
| Strefa numeracyjna |
12 |
| Kod pocztowy |
32-083[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KRA |
| SIMC |
0343533 |
Położenie na mapie gminy Zabierzów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu krakowskiego  | |
 50°05′18″N 19°47′25″E/50,088333 19,790278[1]
| |
Położenie edytuj
Wieś znajduje się w obrębie dwóch mezoregionów; północne tereny położone są na Garbie Tenczyńskim, południowe na równinie zwanej Obniżeniem Cholerzyńskim w obrębie makroregionu Brama Krakowska. Tereny miejscowości włączone zostały w obszar Tenczyńskiego Parku Krajobrazowego[5]. Wzdłuż wschodniej granicy miejscowości płynie rzeka Rudawa.
Integralne części wsi edytuj
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0343540 | Grzybów | część wsi |
| 0343556 | Podkamycze | część wsi |
Opis miejscowości edytuj
Na jej terenie znajdują się:
- Port lotniczy Kraków-Balice wraz z lądowiskiem Balice-LPR jako baza Lotniczego Pogotowia Ratunkowego;
- Placówka Straży Granicznej w Krakowie-Balicach z lotniczym przejściem granicznym Kraków-Balice;
- przystanek kolejowy Kraków Lotnisko;
- punkt poboru opłat na autostradzie A4;
- węzeł drogowy Balice I;
- węzeł drogowy Kraków Balice (dawniej Balice II).
Przez miejscowość przebiega droga wojewódzka nr 774.
Turystyka edytuj
Na północnej stronie miejscowości, na wzgórzach Garbu Tenczyńskiego znajduje się duży kompleks leśny zwany Lasem Zabierzowskim. Przebiega przez niego szlak turystyczny, wyznaczono w nim szereg ścieżek dydaktycznych i tras rowerowych, znajdują się liczne skałki, wąwozy. Na wschodnim zboczu tego lasu, w miejscu gdzie Rudawa przełamuje Garb Tenczyński znajduje się krajobrazowy rezerwat przyrody Skała Kmity.
Do atrakcji turystycznych należy także Pałac Radziwiłłów. Wybudowany został ok. XV w. i był siedzibą rodów szlacheckich: Ossolińskich, Bonerów, Firlejów, który za ich czasów był schronieniem dla uczonych, a także braci polskich. Przez dłuższy czas mieszkał w nim Jan Łaski[8]. W drugiej połowie XIX w. Radziwiłłowie dokonali jego gruntownej przebudowy. Od 1950 roku w pałacu ma siedzibę Instytut Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy.
Historia edytuj
Wieś wzmiankowana w 1229 roku, była własnością szlachecką. W XVI w. była własnością Bonerów, następnie Firlejów, od połowy XVII w. Szembeków, a od 1783 roku Szymona Darowskiego. W latach 1535–1628 działała papiernia. W XVI w. w Balicach Bonerowie założyli zbór kalwiński. W 1790 roku w ponad 70 domach mieszkało 540 osób, w tym 9 Żydów. W XVI w. działał folwark Werychów. W XVIII w. we wsi działała hamernia, tracz, browar, młyn i karczma. W XIX w. we wsi była gorzelnia i młyn amerykański. W końcu XIX w. wieś zamieszkiwało 735 osób. W pierwszej połowie lat 40. XX w. na gruntach wsi wybudowano lotnisko.
Po 1945 roku majątek Radziwiłłów częściowo rozparcelowano, a z reszty utworzono Zakład Doświadczalny AR, a od 1951 pałac zaczął użytkować Instytut Zootechniki[9]. 5 października 1954 utworzono Gromadę Balice. W skład jednostki weszły obszary dotychczasowych gromad Balice, Burów i Aleksandrowice (bez przysiółków Kleszczów i Kochanów) ze zniesionej gminy Liszki w tymże powiecie[10]. 31 grudnia 1961 do gromady przyłączono wsie Morawica i Chrosna ze zniesionej gromady Morawica[11]. Gromadę Balice zniesiono 1 stycznia 1969, a jej obszar włączono do gromad Zabierzów i Liszki (wsie Chrosna i Morawica)[12]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.
W 1964 roku część istniejącego lotniska wojskowego przeznaczono dla lotnictwa cywilnego. 3 stycznia 1983 roku oddano do użytku odcinek autostrady Balice I-Chrzanów I, w roku 1986: węzeł Balice I razem z fragmentem północnej obwodnicy Krakowa, a 8 grudnia 1988: odcinek Balice I – Kraków-Tyniecka (z węzłem Balice II).
Zabytki edytuj
Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[13].
- Zespół pałacowy: pałac, park.
Komunikacja edytuj
Do centrum wsi można dojechać autobusami aglomeracyjnymi obsługiwanymi przez MPK S.A. w Krakowie:
- 209 na trasie Salwator – Balice Medweckiego – Kraków Airport – Balice I – Balice Autostrada – Balice Szkoła – Balice Winna Góra – Morawica Centrum/Mników Skały
- 218 na trasie Bronowice Małe – Balice Autostrada – Balice Szkoła – Balice Remiza – Balice Leśna – Balice Grzybów – Kleszczów – Zabierzów Młyn
- 228 na trasie Bronowice Małe – Balice Autostrada – Balice Szkoła – Chrosna pętla
- 258 na trasie Bronowice Małe – Balice Autostrada – Balice Szkoła – Balice Winna Góra – Nielepice pętla
Na obrzeże wsi można dojechać również autobusami aglomeracyjnymi w pobliże lotniska w Balicach:
- 300 na trasie Osiedle Podwawelskie – Chełm – Kraków Airport[14]
- 902 na trasie Dworzec Główny Wschód – Balice Medweckiego – Kraków Airport (linia nocna)
Stowarzyszenia, organizacje społeczne i religijne edytuj
- Stowarzyszenie Społeczno-Edukacyjne „Kuźnia”[15]
- Ochotnicza straż pożarna
- Parafia Świętej Rodziny
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 2134
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 11 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Deutsche Ortsnamen in Westgalizien.
- ↑ Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998. ISBN 83-01-12479-2.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Historia Pałacu w Balicach. [dostęp 2014-03-08].
- ↑ Zofia Musielewicz: Historia Pałacu w Balicach. Instytut Zootechniki – PIB. [dostęp 2014-01-11]. (pol.).
- ↑ Uchwała Nr 22/IV/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 6 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu krakowskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 17 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 29 listopada 1954 r., Nr. 11, Poz. 50).
- ↑ Uchwała Nr 13/3/61 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 18 września 1961 r. w sprawie zniesienia i utworzenia niektórych gromad w województwie krakowskim; w Obwieszczeniu Prezydium WRN w Krakowie z dnia 18 grudnia 1961 r. w sprawie zniesienia i utworzenia niektórych gromad w województwie krakowskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 30 grudnia 1961 r., Nr. 16, Poz. 228).
- ↑ Uchwała Nr XIV/78/68 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 13 maja 1968 r. w sprawie zniesienia i utworzenia niektórych gromad w województwie krakowskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 20 lipca 1968 r., Nr. 7, Poz. 65).
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-03].
- ↑ Linia 300 MPK Kraków. busy-krk.pl. [dostęp 2024-03-30].
- ↑ Stowarzyszenie Społeczno-Edukacyjne „Kuźnia”
Bibliografia edytuj
- Osadnictwo i Krajobraz, Zdzisław Noga (red.), Kraków: Zarząd Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych, 1997, s. 103, ISBN 83-901471-7-3, OCLC 749579407.
Linki zewnętrzne edytuj
- Balice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 86.