Wikipedia

Bitwa o Peluzjum (343 p.n.e.)

Bitwa o Peluzjum – starcie zbrojne, które miało miejsce w 343 roku p.n.e.[5] o twierdzę Peluzjum na Synaju przy Delcie Nilu pomiędzy siłami egipskim a perskimi[6]. Bitwa pozwoliła Persom podbić ponownie Egipt, kończąc ostatni okres rządów dynastii władców pochodzenia egipskiego w starożytnym Egipcie[7].

Bitwa o Peluzjum
Walki Persów z Egiptem
Ilustracja
Położenie Peluzjum (Pelusium)
Czas

343 p.n.e.

Miejsce

Peluzjum, Egipt

Terytorium

Egipt

Wynik

zwycięstwo Persów, aneksja Egiptu przez Persję

Strony konfliktu
Egipt Persja
Dowódcy
Nektanebo II
Filofon 		Artakserkses III
Lakrates
Rosakes
Mentor z Rodos
Siły
95 000–45 000:
80 000[1]–40 000 Egipcjan[2]
15 000[3]–5 000[4] greckich najemników 		344 000:
330 000 Persów[5]
14 000 greckich najemników[5]
Straty
nieznane nieznane
Położenie na mapie Egiptu
Mapa konturowa Egiptu, blisko górnej krawiędzi nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
Ziemia31°02′30,001″N 32°32′42,000″E/31,041667 32,545000

Tło sytuacyjne edytuj

Pod koniec V wieku p.n.e. egipski buntownik Amyrtajos wykorzystał niestabilność w Imperium Perskim, osiągnął niepodległość Egiptu i został faraonem[8]. Rozpoczęło to nowy okres wojen pomiędzy Persją i wyzwolonym Egiptem. Między 390 a 387 rokiem p.n.e. Artakserkses II próbował nieskutecznie złamać niezależność państwa egipskiego[9].

W 349 roku p.n.e. doszło do wybuchu antyperskiego powstania miast Fenicji, które zostało wsparte przez Egipcjan. Rewolta rozprzestrzeniła się na inne prowincje Imperium Achemenidów: Judeę, Syrię i Cypr. Artakserkses III brutalnie stłumił bunt i postanowił ostatecznie zająć Egipt[10].

Przebieg bitwy edytuj

W drugiej połowie IV wieku p.n.e. do głównych miast greckich przybyli posłowie Artakserksesa Ochosa prosząc o żołnierzy najemnych. Ateny i Sparta odmówiły. Z kolei wsparcie przesłały Teby (tysiąc żołnierzy pod wodzą Lakratesa), Argiwowie i Mentor z Rodos[11]. Ten ostatni pomógł królowi Persji pod względem taktycznym w planowaniu ataku, gdyż wcześniej służył dla faraona Egiptu Nektanebo II[12]. Zimą 343 roku p.n.e. Artakserkses po zebraniu armii ruszył na Egipt, aby ponownie go podporządkować Imperium Achemenidów[5]. Maszerującym wojskiem zarządzali Rosakes (perski satrapa Jonii i Lidii), Bagoas oraz Wielki Król[13]. Armii lądowej towarzyszyła perska flota morska[14].

Bitwa rozpoczęła się od „lekkomyślnego” ataku tebańskich oddziałów Lakratesa na twierdzę Peluzjum, którą bronił Filofon dowodzący oddziałem greckich najemników[15][3]. Miał on na celu odciągnięcie i zajęcie obrońców fortecy, aby pozostałe siły Artakserksesa mogły rozpocząć operację osuszania kanałów wodnych. Po dokonaniu tej operacji i zasypaniu powstałego rowu perscy dowódcy mogli sprowadzić sprzęt oblężniczy (tarany i prawdopodobnie wieże) i rozpocząć oblężenie fortecy. Egipcjanie broniący Peluzjum stawili zaciekły opór. Przez wiele dni wznosili własne wieże i odbudowywali niszczone w toku walk mury obronne[15].

Nie zdoławszy w pierwszym dniu bitwy przełamać obrony twierdzy, Artakserkses podzielił swoją armię: jeden z korpusów pod dowództwem Lakratesa i Rosakesa został, by oblegać pograniczną warownię, Nikostratosowi i Aristazanesowi powierzono drugi, natomiast główne siły pod Mentorem i Bagoasem ruszyły naprzód. Atak pierwszej grupy na Peluzjum był kontynuowany, gdyż ciągnące się perskie oblężenie blokowało obrońców twierdzy. Tym samym nie byli oni w stanie odpowiedzieć na ruchy wojsk perskich w innych miejscach[15][3].

W międzyczasie Nektanebo II z kilku tysięczną armią, flotą rzeczną na Nilu, a także dysponując licznymi warowniami rozlokowanymi wzdłuż arabskiego brzegu rzeki, zamiast zaatakować przeciwnika czekał na zbliżający się wylew Nilu. Pomimo rad greckich dowódców (którzy zachęcali do starcia zbrojnego z Artakserksesem) egipski faraon uważał, że podnoszące się wody zmuszą Persów do odwrotu. Taktyka ta okazała się dla Egipcjan błędna. Persowie szybko wymanewrowali wroga i uderzyli na tyły sił faraona. Nektanebo oddał Deltę Nilu i uciekł do Memfis[16][5][17]. Mentor z Rodos porzuconej załodze Peluzjum obiecał honorowe warunki jeśli złożą broń. Pomiędzy egipskimi a greckimi obrońcami doszło do konfliktu w sprawie kapitulacji. Grecy nie poczuwali się zobowiązani do prowadzenia dalszych walk, dlatego też po trwającym siedem dni oblężeniu poddali twierdzę[16][18][19].

Po bitwie edytuj

  • Armia perska Artakserksesa III zajęła Dolny Egipt i Górny Egipt i terorrem podporządkowała mieszkańców[20][16].
  • Nektanebo II abdykował i uciekł do Nubii[16].
  • Odzyskany przez Persów Egipt został wcielony do Imperium Achemenidów. Równocześnie wydarzenie to wyznaczyło początek XXXI dynastii[20].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Eugene 2012 ↓, s. 200.
  2. ↑ Ruzicka 2012 ↓, s. 181.
  3. ↑ a b c Olmstead 1974 ↓, s. 407.
  4. ↑ Ruzicka 2012 ↓, s. 180.
  5. ↑ a b c d e Llewellyn-Jones 2023 ↓, s. 352.
  6. ↑ Eugene 2012 ↓, s. 199-200.
  7. ↑ Kwiatkowski 2021 ↓, s. 898.
  8. ↑ Kaczanowicz 2019 ↓, s. 163.
  9. ↑ Kaczanowicz 2019 ↓, s. 168.
  10. ↑ Llewellyn-Jones 2023 ↓, s. 351-352.
  11. ↑ Olmstead 1974 ↓, s. 406.
  12. ↑ Ruzicka 2012 ↓, s. 179.
  13. ↑ Olmstead 1974 ↓, s. 406-407.
  14. ↑ Kwiatkowski 2021 ↓, s. 891.
  15. ↑ a b c Ruzicka 2012 ↓, s. 185.
  16. ↑ a b c d Kwiatkowski 2021 ↓, s. 892.
  17. ↑ Olmstead 1974 ↓, s. 407-408.
  18. ↑ Olmstead 1974 ↓, s. 408.
  19. ↑ Kaczanowicz 2019 ↓, s. 205.
  20. ↑ a b Llewellyn-Jones 2023 ↓, s. 353.

Bibliografia edytuj

  • Ray Fred Eugene: Greek and Macedonian Land Battles of the 4th Century B.C.: A History and Analysis of 187 Engagements. Jefferson (Karolina Północna): McFarland, 2012. ISBN 978-0-7864-6973-4.
  • Lloyd Llewellyn-Jones: Persowie. Epoka Wielkich Królów. Poznań: REBIS, 2023. ISBN 978-83-8338-044-5.
  • A. T. Olmstead: Dzieje imperium perskiego. Warszawa: PIW, 1974.
  • Bogusław Kwiatkowski: Poczet faraonów. Życie. Legenda. Odkrycia. Wyd. 2. Iskry, 2021. ISBN 978-83-244-1042-2.
  • Marta Kaczanowicz: Egipt. Ostatnie wielki imperium (747-332 p.n.e.). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2019. ISBN 978-83-232-3533-0.
  • Stephen Ruzicka: Trouble in the West: Egypt and the Persian Empire, 525–332 BC. Nowy Jork: Oxford University Press, 2012. ISBN 978-0-19-976662-8.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bitwa_o_Peluzjum_(343_p.n.e.)&oldid=73423692”