Wikipedia

Brawyj (1901)

rosyjski niszczyciel

Brawyj (ros. Бравый) – rosyjski niszczyciel z początku XX wieku, jedna z 22 zbudowanych jednostek typu Bojkij. Okręt został zwodowany pod nazwą „Nalim” („Налим”) 29 września?/12 października 1901 roku w krajowej stoczni Zakłady Newskie w Petersburgu. W 1902 roku nazwę jednostki zmieniono na „Brawyj”. Niszczyciel został wcielony do służby w Marynarce Wojennej Imperium Rosyjskiego we wrześniu 1902 roku, z przydziałem do Floty Bałtyckiej. Podczas wojny rosyjsko-japońskiej okręt został przerzucony na Daleki Wschód i wziął udział w bitwie pod Cuszimą. W czasie I wojny światowej służył na Dalekim Wschodzie. Podczas wojny domowej został przejęty przez Japończyków, a następnie w latach 1922–1925 wchodził w skład Floty Czerwonej. Okręt został złomowany w listopadzie 1925 roku.

Brawyj
Бравый
Ilustracja
„Brawyj” między 1902 a 1905 rokiem
Klasa

niszczyciel

Typ

Bojkij

Historia
Stocznia

Zakłady Newskie, Petersburg

Położenie stępki

1901

Wodowanie

29 września?/12 października 1901

 MW Imperium Rosyjskiego
Nazwa

„Nalim” → „Brawyj” (od 1902)

Wejście do służby

wrzesień 1902

Wycofanie ze służby

czerwiec 1918

 Flota Czerwona
Nazwa

„Brawyj”

Wejście do służby

25 października 1922

Wycofanie ze służby

1925

Los okrętu

złomowany w 1925

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

350 ton

Długość

64 metry

Szerokość

6,4 metra

Zanurzenie

2,59 metra

Napęd
2 maszyny parowe potrójnego rozprężania
4 kotły, moc 5700 KM, 2 śruby
Prędkość

26 węzłów

Zasięg

1200 Mm przy prędkości 12 węzłów

Uzbrojenie
1 działo kal. 75 mm
5 dział kal. 47 mm (5 × I)
6 torped, 12–18 min
Wyrzutnie torpedowe

3 × 381 mm (3 × I)

Załoga

62–69

Multimedia w Wikimedia Commons

Projekt i budowa edytuj

Okręt był jednym z 22 niszczycieli zbudowanych w krajowych stoczniach, będących ulepszoną i powiększoną wersją zaprojektowanych w brytyjskiej stoczni Yarrow jednostek typu Sokoł[1][2]. Zbudowany został w Zakładach Newskich w Petersburgu[1][2]. Stępkę okrętu położono w 1901 roku, a zwodowany został jako „Nalim” („Налим”) 29 września?/12 października 1901 roku[2][3][a]. W 1902 roku nazwę jednostki zmieniono na „Brawyj”[3].

Dane taktyczno-techniczne edytuj

„Brawyj” był niewielkim, czterokominowym niszczycielem, klasyfikowanym do 1907 roku jako torpedowiec[1][2]. Długość całkowita wynosiła 64 metry, szerokość 6,4 metra i maksymalne zanurzenie 2,59 metra[1][b]. Wyporność jednostki wynosiła 350 ton[1][4][c]. Okręt napędzany był przez dwie pionowe maszyny parowe potrójnego rozprężania o łącznej mocy 5700 KM, do której parę dostarczały cztery kotły Yarrow[1][2]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 26 węzłów[1][2]. Okręt mógł zabrać zapas węgla o maksymalnej masie 80 ton, co zapewniało zasięg wynoszący 1200 Mm przy prędkości 12 węzłów[1][2].

Uzbrojenie artyleryjskie okrętu stanowiły: umieszczone na nadbudówce dziobowej pojedyncze działo kalibru 75 mm L/48 Canet oraz pięć pojedynczych dział trzyfuntowych Hotchkiss M1885 L/40 kalibru 47 mm[1][2]. Jednostka wyposażona była w jedną dziobową stałą i dwie pojedyncze obracalne pokładowe wyrzutnie torped kalibru 381 mm, z łącznym zapasem sześciu torped[1][2]. Ponadto okręt mógł zabrać na pokład 12–18 min[1][2].

Załoga okrętu liczyła 62–69 oficerów, podoficerów i marynarzy[1][2].

Służba edytuj

 
„Brawyj” i „Biedowyj” między 1902 a 1905 rokiem

„Brawyj” został wcielony do służby w Marynarce Wojennej Imperium Rosyjskiego we wrześniu 1902 roku[2]. Jednostka weszła w skład Floty Bałtyckiej[5][6].

Od jesieni 1903 roku „Brawyj” znajdował się w drodze na Daleki Wschód, w składzie zespołu dowodzonego przez kadm. Andersa Wireniusa (pancernik „Oslabia”, krążowniki „Dmitrij Donskoj”, „Ałmaz” i „Aurora”, niszczyciele „Bodryj”, „Bystryj”, „Bujnyj”, „Biedowyj”, „Biezupriecznyj” i „Blestiaszczij” oraz cztery torpedowce i trzy transportowce)[7][8]. W trzecim dniu wojny rosyjsko-japońskiej znajdujące się na Morzu Czerwonym okręty dotarły do Dżibuti, lecz wobec ogłoszenia przez Francję neutralności musiały opuścić port i rozpoczęły powrót do kraju[9]. „Brawyj” znajdował się w drugiej grupie okrętów, która na początku marca 1904 roku trafiła na Morzu Śródziemnym na silny sztorm, który spowodował 25 lutego?/9 marca zatonięcie torpedowca Nr 221 i uszkodzenie niszczyciela „Bujnyj”[9][10]. 27 lutego?/11 marca grupa dotarła do Zatoki Suda, 21 marca?/3 kwietnia do Cherbourga, osiągając Libawę w dniach 5 kwietnia?/18 kwietnia–10 kwietnia?/23 kwietnia, gdzie zespół kadm. Wireniusa został rozformowany (okręty przeszły do Kronsztadu)[9][d].

Już 17 kwietnia?/30 kwietnia 1904 roku rozpoczęto formowanie nowego zespołu okrętów przeznaczonego do wysłania na Daleki Wschód, który otrzymał nazwę II Eskadry Oceanu Spokojnego (jego dowódcą został mianowany kadm. Zinowij Rożestwienski)[11]. Mimo różnicy zdań odnośnie celowości wysłania większości okrętów Floty Bałtyckiej w tak daleki rejs, 2 października?/15 października port w Libawie opuściło 28 jednostek – siedem pancerników, sześć krążowników (dwa pancerne i cztery pancernopokładowe), osiem niszczycieli i siedem okrętów pomocniczych (w późniejszym czasie Eskadrę miało dogonić jeszcze sześć–siedem niegotowych w tym momencie okrętów)[12][13]. Niszczyciele „Brawyj” i „Bystryj” weszły w skład zespołu pancerników kadm. Felkerzama, który tworzyły „Oslabia”, „Sisoj Wielikij” i „Nawarin”, krążownik pancerny „Admirał Nachimow” oraz transportowiec „Kitaj”[14][15]. Po dotarciu na przełomie października i listopada do Tangeru Eskadra została podzielona: zespół wadm. Rożestwienskiego[e] udał się w dalszy rejs drogą wokół Afryki, a zespół kadm. Felkerzama popłynął przez Kanał Sueski[17]. Niszczyciele „Brawyj”, „Bystryj”, „Bujnyj”, „Biedowyj”, „Bodryj”, „Biezupriecznyj” i „Blestiaszczij” opuściły Tanger 16 października?/29 października i 17 października?/30 października, docierając po dwóch dniach do Algieru, a 23 października?/5 listopada–24 października?/6 listopada do Bizerty, skąd wraz z krążownikiem „Swietłana” udały się do Zatoki Suda, dopływając tam 27 października?/9 listopada[18]. Po długotrwałym postoju, wykorzystanym na uzupełnienie zapasów i bunkrowanie węgla, 8 listopada?/21 listopada zespół kadm. Felkerzama udał się w stronę Port Saidu, docierając do portu 11 listopada?/24 listopada (wychodząc w morze na „Brawym” doszło do awarii maszyn i po jej usunięciu dogonił on resztę okrętów tuż przed wejściem do Kanału Sueskiego)[18]. Niszczyciele jako pierwsze pokonały Kanał, dopływając do Suezu 13 listopada?/26 listopada; nazajutrz całość zespołu udała się w dalszy rejs, docierając 20 listopada?/3 grudnia do Dżibuti[19]. Po uzupełnieniu zapasów paliwa i żywności 1 grudnia?/14 grudnia okręty opuściły Dżibuti i skierowały się w kierunku wyspy Nossi-bé, przeprowadzając po drodze w rejonie Komorów ćwiczenia artyleryjskie; zespół dotarł do portu 15 grudnia?/28 grudnia[19]. Oprócz bunkrowania konieczne były naprawy i przeglądy maszyn i mechanizmów niszczycieli, gdyż w wyniku długiej, liczącej ponad 10 000 km podróży tylko stan techniczny „Biedowyja” i „Bodryja” umożliwiał samodzielne pływanie[19]. 28 grudnia 1904?/10 stycznia 1905 roku Nossi-bé osiągnął zespół wadm. Rożestwienskiego i nastąpiło połączenie sił II Eskadry Oceanu Spokojnego[20]. Wobec upadku Port Artur okręty rosyjskie rozpoczęły długotrwały postój na redzie Nossi-bé, przeprowadzając co jakiś czas ćwiczenia w strzelaniu i manewrowaniu[21]. W dalszy rejs Eskadra wyszła dopiero 3 marca?/16 marca, obierając kurs na Cieśninę Malakka, wielokrotnie bunkrując węgiel na pełnym oceanie i docierając do jej wejścia 23 marca?/5 kwietnia[22]. Podczas rejsu przez Ocean Indyjski na niszczycielach występowały liczne awarie maszyn i mechanizmów, które spowodowały konieczność wzięcia ich na hol przez transportowce[23]. 26 marca?/8 kwietnia okręty rosyjskie minęły Singapur i dotarły 1 kwietnia?/14 kwietnia do Zatoki Cam Ranh(inne języki)[24]. Stamtąd, po przeprowadzeniu wielu ćwiczeń oraz uzupełnieniu zapasów węgla i pożywienia na pokładach okrętów, między 9 kwietnia?/22 kwietnia a 13 kwietnia?/26 kwietnia Eskadra przepłynęła do Zatoki Wan Fong, gdzie dalej odbywały się ćwiczenia i zaopatrywanie jednostek[25]. 26 kwietnia?/9 maja do Zatoki Wan Fong dopłynęła III Eskadra Oceanu Spokojnego pod dowództwem kadm. Niebogatowa, łącząc się z siłami Rożestwienskiego[26]. 1 maja?/14 maja rosyjskie okręty wyruszyły w stronę Tajwanu, początkowo z niszczycielami na holu, jednak od 5 maja?/18 maja z powodu możliwego kontaktu z siłami japońskimi niszczyciele rozpoczęły rejs o własnych siłach, oznaczone na kominach zmieniającymi się co dobę znakami rozpoznawczymi[27].

Bitwa pod Cuszimą edytuj

12 maja?/25 maja składająca się z 38 okrętów Eskadra skierowała się w stronę Cieśniny Koreańskiej[28]. „Brawyj” wchodził w skład 1. dywizjonu niszczycieli (wraz z „Biedowym”, „Bystrym” i „Bujnym”), płynąc po lewej stronie pancerników 1. zespołu[29]. Według wydanego przez Rożestwienskiego jeszcze 26 kwietnia?/9 maja rozkazu nr 244, niszczyciele w nadchodzącym starciu miały pełnić funkcję ratowniczą wobec pancerników, gotowe do przyjęcia na swe pokłady ich dowódców i sztaby w obliczu uszkodzeń odniesionych podczas wymiany ognia artyleryjskiego z siłami głównymi przeciwnika[30]. Rankiem 14 maja?/27 maja rosyjskie okręty zostały wykryte przez Japończyków, którzy rozpoczęli przygotowania do bitwy[31]. Około 10:00 główne siły Eskadry przyjęły szyk torowy, a krążowniki i niszczyciele miały osłaniać je przed spodziewanymi atakami torpedowców i niszczycieli wroga[32]. Około godziny 13:00 rosyjskie siły główne przyjęły z powrotem szyk dwukolumnowy, a niszczyciele 1. dywizjonu („Brawyj”, „Biedowyj”, „Bystryj” i „Bujnyj”) wraz z krążownikami „Żemczug” i „Izumrud” zajęły pozycje po prawej stronie flagowego pancernika „Kniaź Suworow”[33][34]. O 13:30 Rożestwienski nakazał zwrot w lewo i ponowne uformowanie sił głównych w jedną kolumnę, pociągając za sobą krążowniki i niszczyciele 1. dywizjonu[35]. O 13:49 Rożestwienski wydał rozkaz otwarcia ognia w stronę wychodzących na kurs zbieżny pancerników japońskich z płynącym na czele „Mikasą”, które po kilku minutach również rozpoczęły ostrzał[36]. Od godziny 14:45 „Brawyj” i „Bujnyj” uczestniczyły w akcji ratowniczej załogi zatopionego pancernika „Oslabia”; mimo odniesionych od japońskiego ostrzału uszkodzeń wyłowiły ponad 380 osób[37][38].

Po zakończeniu dziennego boju dowodzona przez kadm. Niebogatowa rosyjska eskadra wykonała zwrot na południowy zachód, chcąc uniknąć japońskich nocnych ataków torpedowych[39]. Większość z jej dziewięciu niszczycieli była uszkodzona (w tym „Brawyj”); podobnie uszkodzone były krążowniki[39]. W nocy okręty Eskadry zostały rozproszone – m.in. jeszcze przed atakiem japońskich niszczycieli i torpedowców „Brawyj”, „Biezupriecznyj” i krążownik „Ałmaz” opuściły siły główne i wzdłuż brzegów Wysp Japońskich samotnie popłynęły w kierunku Władywostoku[40][41]. „Brawyj”, dowodzony przez kpt. mar. Pawła Durnowa, miał uszkodzony kocioł główny oraz przestrzelony kadłub, stracił w bitwie dziewięciu zabitych i czterech rannych, a na jego pokładzie przebywało 175–179 rozbitków z pancernika „Oslabia”[42][43]. Na płynącym pełną prędkością okręcie w odległości około 65 Mm od Władywostoku zabrakło paliwa i uratowały go wezwane przez radio z bazy docelowej dwa torpedowce, które dostarczyły węgiel i wodę kotłową[42][43]. Ostatecznie „Brawyj” dotarł do Władywostoku 17 maja?/30 maja[42][43].

Dalsza służba edytuj

W 1909 roku dokonano modernizacji uzbrojenia jednostki: zdemontowano wszystkie wyrzutnie torped kalibru 381 mm i wszystkie działka kalibru 47 mm, instalując w zamian dwie pojedyncze wyrzutnie torped kalibru 450 mm oraz drugą armatę kalibru 75 mm Canet i sześć pojedynczych karabinów maszynowych kalibru 7,62 mm[1][2]. Podczas I wojny światowej bazował we Władywostoku[1]. Podczas wojny domowej okręt został 30 czerwca 1918 roku przejęty we Władywostoku przez Japończyków, a następnie w 1922 roku zdobyty przez Armię Czerwoną[2]. Niszczyciel został wcielony do służby we Flocie Czerwonej 25 października 1922 roku[2]. We wrześniu 1923 roku nazwę jednostki zmieniono na „Anisimow” („Анисимов”), po czym w 1925 roku został wycofany ze służby i złomowany w listopadzie tego roku[2][3][f].

Uwagi edytuj

  1. ↑ Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 207 podaje, że stępkę okrętu położono w 1900 roku.
  2. ↑ Niemal identyczne wartości podaje Gogin 2023 ↓. Natomiast Olender 2021 ↓, s. 620 podaje, że długość wynosiła 60,2 metra, szerokość 6,4 metra i zanurzenie 1,8 metra.
  3. ↑ Identycznie podają Miramar 2023 ↓, Brassey 1904 ↓, s. 319 i Leyland i Brassey 1906 ↓, s. 300. Natomiast Gogin 2023 ↓ podaje wyporność normalną 427–445 ton i pełną 520–530 ton.
  4. ↑ Olender 2021 ↓, s. 456 podaje, że rosyjskie okręty dotarły do Cherbourga 8 marca?/21 marca, zaś do Libawy 23 marca?/5 kwietnia i 28 marca?/10 kwietnia.
  5. ↑ Awans na stopień wiceadmirała Rożestwienski otrzymał 4 października?/17 października[15][16].
  6. ↑ Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 297 podaje, że okręt prawdopodobnie został złomowany w 1931 roku.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 207.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Gogin 2023 ↓.
  3. ↑ a b c Miramar 2023 ↓.
  4. ↑ Olender 2021 ↓, s. 620.
  5. ↑ Brassey 1902 ↓, s. 286.
  6. ↑ Brassey 1904 ↓, s. 318.
  7. ↑ Olender 2021 ↓, s. 111, 451.
  8. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 25, 94.
  9. ↑ a b c Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 94.
  10. ↑ Olender 2021 ↓, s. 456.
  11. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 95, 252.
  12. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 253–254, 264.
  13. ↑ Olender 2021 ↓, s. 469.
  14. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 264.
  15. ↑ a b Olender 2021 ↓, s. 472.
  16. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 266.
  17. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 273.
  18. ↑ a b Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 277.
  19. ↑ a b c Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 279.
  20. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 288.
  21. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 297–299.
  22. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 300–302.
  23. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 301.
  24. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 303–304.
  25. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 306–307.
  26. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 313.
  27. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 322.
  28. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 324.
  29. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 326.
  30. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 332.
  31. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 330.
  32. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 334.
  33. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 336.
  34. ↑ Gozdawa-Gołębiowski 1985 ↓, s. 401.
  35. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 339–340.
  36. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 341.
  37. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 343.
  38. ↑ Olender 2021 ↓, s. 519.
  39. ↑ a b Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 388.
  40. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 391, 401.
  41. ↑ Olender 2021 ↓, s. 537, 546.
  42. ↑ a b c Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 410.
  43. ↑ a b c Olender 2021 ↓, s. 554.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Brawyj_(1901)&oldid=70727813”