Wikipedia

Bystryj (1901)

rosyjski niszczyciel

Bystryj (ros. Быстрый) – rosyjski niszczyciel z początku XX wieku, jedna z 22 zbudowanych jednostek typu Bojkij. Okręt został zwodowany pod nazwą „Płotwa” („Плотва”) 27 października?/9 listopada 1901 roku w krajowej stoczni Zakłady Newskie w Petersburgu. W 1902 roku nazwę jednostki zmieniono na „Bystryj”. Niszczyciel został wcielony do służby w Marynarce Wojennej Imperium Rosyjskiego w 1902 roku, z przydziałem do Floty Bałtyckiej. Podczas wojny rosyjsko-japońskiej okręt został przerzucony na Daleki Wschód i wziął udział w bitwie pod Cuszimą, podczas której został samozatopiony 15 maja?/28 maja 1905 roku.

Bystryj
Быстрый
Ilustracja
„Bystryj” między 1902 a 1905 rokiem
Klasa

niszczyciel

Typ

Bojkij

Historia
Stocznia

Zakłady Newskie, Petersburg

Położenie stępki

1901

Wodowanie

27 października?/9 listopada 1901

 MW Imperium Rosyjskiego
Nazwa

„Płotwa” → „Bystryj” (od 1902)

Wejście do służby

1902

Los okrętu

samozatopiony 15 maja?/28 maja 1905

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

350 ton

Długość

64 metry

Szerokość

6,4 metra

Zanurzenie

2,59 metra

Napęd
2 maszyny parowe potrójnego rozprężania
4 kotły, moc 5700 KM, 2 śruby
Prędkość

26 węzłów

Zasięg

1200 Mm przy prędkości 12 węzłów

Uzbrojenie
1 działo kal. 75 mm
5 dział kal. 47 mm (5 × I)
6 torped, 12–18 min
Wyrzutnie torpedowe

3 × 381 mm (3 × I)

Załoga

62–69

Multimedia w Wikimedia Commons

Projekt i budowa edytuj

Okręt był jednym z 22 niszczycieli zbudowanych w krajowych stoczniach, będących ulepszoną i powiększoną wersją zaprojektowanych w brytyjskiej stoczni Yarrow jednostek typu Sokoł[1][2]. Zbudowany został w Zakładach Newskich w Petersburgu[1][2]. Stępkę okrętu położono w 1901 roku, a zwodowany został jako „Płotwa” („Плотва”) 27 października?/9 listopada 1901 roku[2][a]. W 1902 roku nazwę jednostki zmieniono na „Bystryj”[3].

Dane taktyczno-techniczne edytuj

„Bystryj” był niewielkim, czterokominowym niszczycielem[1][2]. Długość całkowita wynosiła 64 metry, szerokość 6,4 metra i maksymalne zanurzenie 2,59 metra[1][b]. Wyporność jednostki wynosiła 350 ton[1][4][c]. Okręt napędzany był przez dwie pionowe maszyny parowe potrójnego rozprężania o łącznej mocy 5700 KM, do której parę dostarczały cztery kotły Yarrow[1][2]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 26 węzłów[1][2]. Okręt mógł zabrać zapas węgla o maksymalnej masie 80 ton, co zapewniało zasięg wynoszący 1200 Mm przy prędkości 12 węzłów[1][2].

Uzbrojenie artyleryjskie okrętu stanowiły: umieszczone na nadbudówce dziobowej pojedyncze działo kalibru 75 mm L/48 Canet oraz pięć pojedynczych dział trzyfuntowych Hotchkiss M1885 L/40 kalibru 47 mm[1][2]. Jednostka wyposażona była w jedną dziobową stałą i dwie pojedyncze obracalne pokładowe wyrzutnie torped kalibru 381 mm, z łącznym zapasem sześciu torped[1][2]. Ponadto okręt mógł zabrać na pokład 12–18 min[1][2].

Załoga okrętu liczyła 62–69 oficerów, podoficerów i marynarzy[1][2].

Służba edytuj

„Bystryj” został wcielony do służby w Marynarce Wojennej Imperium Rosyjskiego w 1902 roku[2]. Jednostka weszła w skład Floty Bałtyckiej[5][6].

Od jesieni 1903 roku „Bystryj” znajdował się w drodze na Daleki Wschód, w składzie zespołu dowodzonego przez kadm. Andersa Wireniusa (pancernik „Oslabia”, krążowniki „Dmitrij Donskoj”, „Ałmaz” i „Aurora”, niszczyciele „Bujnyj”, „Brawyj”, „Bodryj”, „Biedowyj”, „Biezupriecznyj” i „Blestiaszczij” oraz cztery torpedowce i trzy transportowce)[7][8]. W trzecim dniu wojny rosyjsko-japońskiej znajdujące się na Morzu Czerwonym okręty dotarły do Dżibuti, lecz wobec ogłoszenia przez Francję neutralności musiały opuścić port i rozpoczęły powrót do kraju, osiągając Libawę w dniach 5 kwietnia?/18 kwietnia–10 kwietnia?/23 kwietnia, gdzie zespół kadm. Wireniusa został rozformowany (okręty przeszły do Kronsztadu)[9][d].

Już 17 kwietnia?/30 kwietnia 1904 roku rozpoczęto formowanie nowego zespołu okrętów przeznaczonego do wysłania na Daleki Wschód, który otrzymał nazwę II Eskadry Oceanu Spokojnego (jego dowódcą został mianowany kadm. Zinowij Rożestwienski)[10]. Mimo różnicy zdań odnośnie celowości wysłania większości okrętów Floty Bałtyckiej w tak daleki rejs, 2 października?/15 października port w Libawie opuściło 28 jednostek – siedem pancerników, sześć krążowników (dwa pancerne i cztery pancernopokładowe), osiem niszczycieli i siedem okrętów pomocniczych (w późniejszym czasie Eskadrę miało dogonić jeszcze sześć–siedem niegotowych w tym momencie okrętów)[11]. Niszczyciele „Bystryj” i „Brawyj” weszły w skład zespołu pancerników kadm. Felkerzama, który tworzyły „Oslabia”, „Sisoj Wielikij” i „Nawarin”, krążownik pancerny „Admirał Nachimow” oraz transportowiec „Kitaj”[12][13]. Tuż przed wejściem do Cieśnin Duńskich „Bystryj” zderzył się z „Oslabią”, odnosząc uszkodzenia dziobu i aparatu torpedowego (naprawę jednostki przeprowadzono w morzu, z wykorzystaniem specjalistów oraz parku maszynowego okrętu warsztatowego „Kamczatka”)[14]. Po dotarciu na przełomie października i listopada do Tangeru Eskadra została podzielona: zespół wadm. Rożestwienskiego[e] udał się w dalszy rejs drogą wokół Afryki, a zespół kadm. Felkerzama popłynął przez Kanał Sueski[15]. Niszczyciele „Bystryj”, „Brawyj”, „Bujnyj”, „Biedowyj”, „Bodryj”, „Biezupriecznyj” i „Blestiaszczij” opuściły Tanger 16 października?/29 października i 17 października?/30 października, docierając po dwóch dniach do Algieru, a 23 października?/5 listopada–24 października?/6 listopada do Bizerty, skąd wraz z krążownikiem „Swietłana” udały się do Zatoki Suda, dopływając tam 27 października?/9 listopada[16]. Po długotrwałym postoju, wykorzystanym na uzupełnienie zapasów i bunkrowanie węgla, 8 listopada?/21 listopada zespół kadm. Felkerzama udał się w stronę Port Saidu, docierając do portu 11 listopada?/24 listopada[16]. Niszczyciele jako pierwsze pokonały Kanał, dopływając do Suezu 13 listopada?/26 listopada; nazajutrz całość zespołu udała się w dalszy rejs, docierając 20 listopada?/3 grudnia do Dżibuti[17]. Po uzupełnieniu zapasów paliwa i żywności 1 grudnia?/14 grudnia okręty opuściły Dżibuti i skierowały się w kierunku wyspy Nossi-bé, przeprowadzając po drodze w rejonie Komorów ćwiczenia artyleryjskie; zespół dotarł do portu 15 grudnia?/28 grudnia[17]. Oprócz bunkrowania konieczne były naprawy i przeglądy maszyn i mechanizmów niszczycieli, gdyż w wyniku długiej, liczącej ponad 10 000 km podróży tylko stan techniczny „Biedowyja” i „Bodryja” umożliwiał samodzielne pływanie[17]. 28 grudnia 1904?/10 stycznia 1905 roku Nossi-bé osiągnął zespół wadm. Rożestwienskiego i nastąpiło połączenie sił II Eskadry Oceanu Spokojnego[18]. Wobec upadku Port Artur okręty rosyjskie rozpoczęły długotrwały postój na redzie Nossi-bé, przeprowadzając co jakiś czas ćwiczenia w strzelaniu i manewrowaniu[19]. W dalszy rejs Eskadra wyszła dopiero 3 marca?/16 marca, obierając kurs na Cieśninę Malakka, wielokrotnie bunkrując węgiel na pełnym oceanie i docierając do jej wejścia 23 marca?/5 kwietnia[20]. Podczas rejsu przez Ocean Indyjski na niszczycielach występowały liczne awarie maszyn i mechanizmów, które spowodowały konieczność wzięcia ich na hol przez transportowce[21]. 26 marca?/8 kwietnia okręty rosyjskie minęły Singapur i dotarły 1 kwietnia?/14 kwietnia do Zatoki Cam Ranh(inne języki)[22]. Stamtąd, po przeprowadzeniu wielu ćwiczeń oraz uzupełnieniu zapasów węgla i pożywienia na pokładach okrętów, między 9 kwietnia?/22 kwietnia a 13 kwietnia?/26 kwietnia Eskadra przepłynęła do Zatoki Wan Fong, gdzie dalej odbywały się ćwiczenia i zaopatrywanie jednostek[23]. 26 kwietnia?/9 maja do Zatoki Wan Fong dopłynęła III Eskadra Oceanu Spokojnego pod dowództwem kadm. Niebogatowa, łącząc się z siłami Rożestwienskiego[24]. 1 maja?/14 maja rosyjskie okręty wyruszyły w stronę Tajwanu, początkowo z niszczycielami na holu, jednak od 5 maja?/18 maja z powodu możliwego kontaktu z siłami japońskimi niszczyciele rozpoczęły rejs o własnych siłach, oznaczone na kominach zmieniającymi się co dobę znakami rozpoznawczymi[25].

Bitwa pod Cuszimą edytuj

12 maja?/25 maja składająca się z 38 okrętów Eskadra skierowała się w stronę Cieśniny Koreańskiej[26]. „Bystryj” wchodził w skład 1. dywizjonu niszczycieli (wraz z „Bujnym”, „Brawym” i „Biedowym”), płynąc po lewej stronie pancerników 1. zespołu[27]. Według wydanego przez Rożestwienskiego jeszcze 26 kwietnia?/9 maja rozkazu nr 244, niszczyciele w nadchodzącym starciu miały pełnić funkcję ratowniczą wobec pancerników, gotowe do przyjęcia na swe pokłady ich dowódców i sztaby w obliczu uszkodzeń odniesionych podczas wymiany ognia artyleryjskiego z siłami głównymi przeciwnika[28]. Rosyjskie okręty zostały wykryte przez Japończyków rankiem 14 maja?/27 maja, którzy rozpoczęli przygotowania do bitwy[29]. Około 10:00 główne siły Eskadry przyjęły szyk torowy, a krążowniki i niszczyciele miały osłaniać je przed spodziewanymi atakami torpedowców i niszczycieli wroga[30]. Około godziny 13:00 rosyjskie siły główne przyjęły z powrotem szyk dwukolumnowy, a niszczyciele 1. dywizjonu („Bystryj”, „Bujnyj”, „Brawyj” i „Biedowyj”) wraz z krążownikami „Żemczug” i „Izumrud” zajęły pozycje po prawej stronie flagowego pancernika „Kniaź Suworow”[31][32]. O 13:30 Rożestwienski nakazał zwrot w lewo i ponowne uformowanie sił głównych w jedną kolumnę, pociągając za sobą krążowniki i niszczyciele 1. dywizjonu[33]. O 13:49 Rożestwienski wydał rozkaz otwarcia ognia w stronę wychodzących na kurs zbieżny pancerników japońskich z płynącym na czele „Mikasą”, które po kilku minutach również rozpoczęły ostrzał[34]. W trakcie bitwy sił głównych „Bystryj” i „Biedowyj” miały służyć pomocą jednostce flagowej Rożestwienskiego, jednak trzymały się w oddali poza zasięgiem ognia przeciwnika i po uszkodzeniu „Kniazia Suworowa” dowódcę Eskadry i jego sztab zabrał na swój pokład „Bujnyj”[35]. Po południu „Bystryj” i „Blestiaszczij” uczestniczyły w akcji ratowniczej załogi zatopionego pancernika „Oslabia”, wyławiając odpowiednio 10 i 8 osób[36][37].

Po zakończeniu dziennego boju rosyjska eskadra wykonała zwrot na południowy zachód, chcąc uniknąć japońskich nocnych ataków torpedowych[38]. W nocy okręty Eskadry zostały rozproszone – okręt flagowy kadm. Enkwista „Oleg” przyspieszył do prędkości 18 węzłów i pociągnął za sobą pozostałe krążowniki i niszczyciele, które opuściły siły główne; większość okrętów nie mogła jednak utrzymać tej prędkości i zaczęły one w różnych miejscach zawracać (w tym „Bystryj”), przez co jednak nie zdążyły dotrzeć do sił głównych kadm. Niebogatowa przed atakiem japońskich niszczycieli i torpedowców[39]. W trakcie japońskiego ataku część uszkodzonych okrętów nie była w stanie utrzymać prędkości 13 węzłów, jaką rozkazał rozwinąć Niebogatow i zaczęły zostawać w tyle (pancerniki „Sisoj Wielikij”, „Admirał Uszakow” i „Nawarin”, krążowniki „Dmitrij Donskoj” i „Swietłana” oraz niszczyciele „Bystryj”, „Bujnyj”, „Biedowyj” i „Groznyj”), oświetlając reflektorami morze w poszukiwaniu atakujących Japończyków[40]. Około 22:30 rosyjskie okręty wyłączyły reflektory, których użycie zamiast pozytywnych dla zespołu efektów przyciągały tylko atakujące niszczyciele i torpedowce przeciwnika; w rezultacie uszkodzone jednostki zmierzały nadal w stronę Władywostoku (w tym „Swietłana” eskortowana przez „Bystrego”, płynące u wybrzeży Korei)[41][42]. Około godziny 8:00 15 maja?/28 maja, kiedy „Bystryj” i „Swietłana” znajdowały się na południowy zachód od wyspy Dagelet, zostały dostrzeżone przez krążowniki „Otowa” i „Niitaka” oraz niszczyciel „Murakumo”[43][44]. Dowodzony przez kpt. mar. Ottona Richtera „Bystryj” miał właśnie rozpocząć przeładunek węgla ze „Swietłany”, lecz po dostrzeżeniu przeciwnika oba rosyjskie okręty rozpoczęły ucieczkę w stronę wybrzeży Korei[43]. Szybsze jednostki japońskie dogoniły Rosjan w ogniem artyleryjskim zatopiły „Swietłanę”, od której odłączył się poruszający się z maksymalną prędkością „Bystryj”, za którym podążały „Niitaka” i „Murakumo”[43][45]. Ścigany niszczyciel dotarł do wybrzeża Gyeongsangu Północnego, po czym wszedł na mieliznę w odległości 350 metrów od brzegu, wystrzeliwując wcześniej dwie niecelne torpedy w kierunku przeciwnika[45][46]. Dowódca jednostki Otto Richter nakazał załodze opuszczenie okrętu i zniszczenie go za pomocą ładunków wybuchowych, czego dokonał pozostały na ochotnika na pokładzie torpedominer Piotr Gałkin[46][44]. W wyniku ostrzału zginęło trzech członków załogi „Bystrego”, natomiast Gałkin został wzięty do niewoli przez „Murakumo”; 18 maja?/31 maja do niewoli trafiła też reszta załogi niszczyciela, wzięta do niej przez desant z krążownika pomocniczego „Kasuga Maru”[46][45]. Okręt zatonął na pozycji 37°09′N 129°24′E/37,150000 129,400000[45].

Uwagi edytuj

  1. ↑ Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 207 podaje, że stępkę okrętu położono w 1900 roku.
  2. ↑ Niemal identyczne wartości podaje Gogin 2023 ↓. Natomiast Olender 2021 ↓, s. 620 podaje, że długość wynosiła 60,2 metra, szerokość 6,4 metra i zanurzenie 1,8 metra.
  3. ↑ Identycznie podają Miramar 2023 ↓ i Brassey 1904 ↓, s. 319. Natomiast Gogin 2023 ↓ podaje wyporność normalną 427–445 ton i pełną 520–530 ton.
  4. ↑ Olender 2021 ↓, s. 456 podaje, że rosyjskie okręty dotarły do Cherbourga 8 marca?/21 marca, zaś do Libawy 23 marca?/5 kwietnia i 28 marca?/10 kwietnia.
  5. ↑ Awans na stopień wiceadmirała Rożestwienski otrzymał 4 października?/17 października[14][13].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 207.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l Gogin 2023 ↓.
  3. ↑ Miramar 2023 ↓.
  4. ↑ Olender 2021 ↓, s. 620.
  5. ↑ Brassey 1902 ↓, s. 286.
  6. ↑ Brassey 1904 ↓, s. 318.
  7. ↑ Olender 2021 ↓, s. 111, 451.
  8. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 25, 94.
  9. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 94.
  10. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 95, 252.
  11. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 253–254, 264.
  12. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 264.
  13. ↑ a b Olender 2021 ↓, s. 472.
  14. ↑ a b Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 266.
  15. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 273.
  16. ↑ a b Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 277.
  17. ↑ a b c Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 279.
  18. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 288.
  19. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 297–299.
  20. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 300–302.
  21. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 301.
  22. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 303–304.
  23. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 306–307.
  24. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 313.
  25. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 322.
  26. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 324.
  27. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 326.
  28. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 332.
  29. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 330.
  30. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 334.
  31. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 336.
  32. ↑ Gozdawa-Gołębiowski 1985 ↓, s. 401.
  33. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 339–340.
  34. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 341.
  35. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 346, 373.
  36. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 343.
  37. ↑ Olender 2021 ↓, s. 519.
  38. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 388.
  39. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 390–391.
  40. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 395.
  41. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 396, 401.
  42. ↑ Olender 2021 ↓, s. 544.
  43. ↑ a b c Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 405.
  44. ↑ a b Gozdawa-Gołębiowski 1985 ↓, s. 416.
  45. ↑ a b c d Olender 2021 ↓, s. 549.
  46. ↑ a b c Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 406.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bystryj_(1901)&oldid=70473210”