Wikipedia

Groznyj (1904)

rosyjski niszczyciel

Groznyj (ros. Грозный) – rosyjski niszczyciel z początku XX wieku, jedna z 22 zbudowanych jednostek typu Bojkij. Okręt został zwodowany 6 lipca?/19 lipca 1904 roku w krajowej stoczni Zakłady Newskie w Petersburgu, a do służby w Marynarce Wojennej Imperium Rosyjskiego został wcielony jesienią 1904 roku, z przydziałem do Floty Bałtyckiej. Podczas wojny rosyjsko-japońskiej okręt został przerzucony na Daleki Wschód i wziął udział w bitwie pod Cuszimą. W czasie I wojny światowej służył na Dalekim Wschodzie. Podczas wojny domowej został przejęty przez Japończyków, a następnie złomowany w 1923 roku.

Groznyj
Грозный
Ilustracja
Klasa

niszczyciel

Typ

Bojkij

Historia
Stocznia

Zakłady Newskie, Petersburg

Położenie stępki

czerwiec 1903

Wodowanie

6 lipca?/19 lipca 1904

 MW Imperium Rosyjskiego
Nazwa

„Groznyj”

Wejście do służby

jesień 1904

Wycofanie ze służby

czerwiec 1918

Los okrętu

złomowany w 1923

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

350 ton

Długość

64 metry

Szerokość

6,4 metra

Zanurzenie

2,59 metra

Napęd
2 maszyny parowe potrójnego rozprężania
4 kotły, moc 5700 KM, 2 śruby
Prędkość

26 węzłów

Zasięg

1200 Mm przy prędkości 12 węzłów

Uzbrojenie
1 działo kal. 75 mm
5 dział kal. 47 mm (5 × I)
6 torped, 12–18 min
Wyrzutnie torpedowe

3 × 381 mm (3 × I)

Załoga

62–69

Multimedia w Wikimedia Commons

Projekt i budowa edytuj

Okręt był jednym z 22 niszczycieli zbudowanych w krajowych stoczniach, będących ulepszoną i powiększoną wersją zaprojektowanych w brytyjskiej stoczni Yarrow(inne języki) jednostek typu Sokoł[1][2]. Zbudowany został w Zakładach Newskich w Petersburgu[1][2]. Stępkę jednostki położono w czerwcu 1903 roku[2], a zwodowana została 6 lipca?/19 lipca 1904 roku[3][4].

Dane taktyczno-techniczne edytuj

„Groznyj” był niewielkim, czterokominowym niszczycielem[1][2]. Długość całkowita wynosiła 64 metry, szerokość 6,4 metra i maksymalne zanurzenie 2,59 metra[1][a]. Wyporność jednostki wynosiła 350 ton[1][5][b]. Okręt napędzany był przez dwie pionowe maszyny parowe potrójnego rozprężania o łącznej mocy 5700 KM, do której parę dostarczały cztery kotły Yarrow[1][2]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 26 węzłów[1][2]. Okręt mógł zabrać zapas węgla o maksymalnej masie 80 ton, co zapewniało zasięg wynoszący 1200 Mm przy prędkości 12 węzłów[1][2].

Uzbrojenie artyleryjskie okrętu stanowiły: umieszczone na nadbudówce dziobowej pojedyncze działo kalibru 75 mm L/48 Canet oraz pięć pojedynczych dział trzyfuntowych Hotchkiss M1885 L/40 kalibru 47 mm[1][2]. Jednostka wyposażona była w jedną dziobową stałą i dwie pojedyncze obracalne pokładowe wyrzutnie torped kalibru 381 mm, z łącznym zapasem sześciu torped[1][2]. Ponadto okręt mógł zabrać na pokład 12–18 min[1][2].

Załoga okrętu liczyła 62–69 oficerów, podoficerów i marynarzy[1][2].

Służba edytuj

 
„Groznyj” i „Izumrud” w 1904 roku

„Groznyj” został wcielony do służby w Marynarce Wojennej Imperium Rosyjskiego jesienią 1904 roku[2]. Jednostka weszła w skład Floty Bałtyckiej[6].

17 kwietnia?/30 kwietnia 1904 roku rozpoczęto formowanie zespołu okrętów przeznaczonego do wysłania na Daleki Wschód, który otrzymał nazwę II Eskadry Oceanu Spokojnego (jego dowódcą został mianowany kadm. Zinowij Rożestwienski)[7]. Mimo różnicy zdań odnośnie celowości wysłania większości okrętów Floty Bałtyckiej w tak daleki rejs, 2 października?/15 października port w Libawie opuściło 28 jednostek – siedem pancerników, sześć krążowników (dwa pancerne i cztery pancernopokładowe), osiem niszczycieli i siedem okrętów pomocniczych[8]. Na kilku okrętach (w tym na „Groznym”) trwały jeszcze prace wyposażeniowe lub remontowe, więc nie mogły one wyjść w rejs w październiku wraz z siłami głównymi[9][10]. Ostatecznie dowodzony przez kmdra Leonida Dobrotworskiego zespół opuścił Libawę 3 listopada?/16 listopada w składzie: krążowniki „Oleg” i „Izumrud”, niszczyciele „Groznyj”, „Gromkij”, „Prozorliwyj”, „Pronzitielnyj” i „Riezwyj”, krążowniki pomocnicze „Rion” i „Dniepr” oraz transportowiec „Okiean”[9][11]. 5 listopada?/18 listopada przechodząc przez Wielki Bełt w rejonie Flakkebjerg „Dniepr”, „Oleg” i „Prozorliwyj” weszły na mielizny, a ten ostatni z powodu uszkodzenia kadłuba i śrub musiał udać się na remont do Frederikshavn[9][11]. Następnym portem docelowym był Tanger, lecz z powodu sztormowej pogody kolejne jednostki zostały uszkodzone i musiały być remontowane zarówno w Cherbourgu (Dniepr” i „Prozorliwyj”), jak i Breście („Pronzitielnyj”)[9][12]. Ostatecznie do Tangeru zespół Dobrotworskiego dotarł rozproszony w dniach 19 listopada?/2 grudnia – 21 listopada?/4 grudnia (i to bez „Pronzitielnego”, który dogonił resztę okrętów dopiero w Algierze)[9][12]. Następnie okręty udały się do Zatoki Suda, lecz już bez odesłanego do Libawy „Okieana” oraz uszkodzonych podczas rejsu niszczycieli „Prozorliwyj” i „Pronzitielnyj”, które skierowano do remontu w Algierze (23 listopada?/6 grudnia na remont udały się do Malagi również „Oleg” i „Izumrud”)[9][12]. Postój w Zatoce Suda, wykorzystany na uzupełnienie zapasów, bunkrowanie węgla oraz doraźne naprawy trwał aż do 26 grudnia 1904?/8 stycznia 1905 roku, kiedy to cztery krążowniki i trzy niszczyciele udały się w stronę Kanału Sueskiego, pokonując go w dniach 29 grudnia?/11 stycznia – 30 grudnia?/12 stycznia (podczas przejścia „Riezwyj” zderzył się z promem i musiał pozostać w Suezie na remont)[12][13]. 5 stycznia?/18 stycznia okręty dotarły do Dżibuti, gdzie pozostały do 20 stycznia?/2 lutego, przeprowadzając doraźne naprawy i oczekując na przybycie „Riezwego”[12][13]. Ostatecznie Dobrotworski zdecydował się nie zabierać w dalszy rejs „Riezwego”, odsyłając go z powrotem na Morze Śródziemne (po wejściu na mieliznę koło Suezu dotarł ostatecznie 2 lutego?/15 lutego do Pireusu, gdzie dopłynęły z Algieru „Prozorliwyj” i „Pronzitielnyj”; wszystkie trzy powróciły następnie na Bałtyk)[13][14].

Na początku lutego okręty Dobrotworskiego opuściły Dżibuti i skierowały się w kierunku wyspy Nossi-bé (zawijając 28 stycznia?/10 lutego do Dar es Salaam), dołączając 1 lutego?/14 lutego do sił głównych II Eskadry[13][15]. Stacjonując na redzie Nossi-bé załogi okrętów przeprowadzały co jakiś czas ćwiczenia w strzelaniu i manewrowaniu, uzupełniały zapasy paliwa i żywności, a także przeprowadzały konserwację i czyszczenie podwodnych części kadłubów[16]. W dalszy rejs Eskadra wyszła dopiero 3 marca?/16 marca, obierając kurs na Cieśninę Malakka, wielokrotnie bunkrując węgiel na pełnym oceanie i docierając do jej wejścia 23 marca?/5 kwietnia[17]. Podczas rejsu przez Ocean Indyjski na niszczycielach występowały liczne awarie maszyn i mechanizmów, które spowodowały konieczność wzięcia ich na hol przez transportowce[18]. 26 marca?/8 kwietnia okręty rosyjskie minęły Singapur i dotarły 1 kwietnia?/14 kwietnia do Zatoki Cam Ranh(inne języki)[19]. Stamtąd, po przeprowadzeniu wielu ćwiczeń oraz uzupełnieniu zapasów węgla i pożywienia na pokładach okrętów, między 9 kwietnia?/22 kwietnia a 13 kwietnia?/26 kwietnia Eskadra przepłynęła do Zatoki Wan Fong, gdzie dalej odbywały się ćwiczenia i zaopatrywanie jednostek[20]. 26 kwietnia?/9 maja do Zatoki Wan Fong dopłynęła III Eskadra Oceanu Spokojnego pod dowództwem kadm. Niebogatowa, łącząc się z siłami Rożestwienskiego[21]. 1 maja?/14 maja rosyjskie okręty wyruszyły w stronę Tajwanu, początkowo z niszczycielami na holu, jednak od 5 maja?/18 maja z powodu możliwego kontaktu z siłami japońskimi niszczyciele rozpoczęły rejs o własnych siłach, oznaczone na kominach zmieniającymi się co dobę znakami rozpoznawczymi[22].

Bitwa pod Cuszimą edytuj

12 maja?/25 maja składająca się z 38 okrętów Eskadra skierowała się w stronę Cieśniny Koreańskiej[23]. „Groznyj” wchodził w skład 2. dywizjonu niszczycieli (wraz z „Bodrym”, „Biezupriecznym”, „Blestiaszczim” i „Gromkim”), płynąc po prawej stronie krążowników kadm. Enkwista[24][25]. Według wydanego przez Rożestwienskiego jeszcze 26 kwietnia?/9 maja rozkazu nr 244, niszczyciele w nadchodzącym starciu miały pełnić funkcję ratowniczą wobec pancerników, gotowe do przyjęcia na swe pokłady ich dowódców i sztaby w obliczu uszkodzeń odniesionych podczas wymiany ognia artyleryjskiego z siłami głównymi przeciwnika[26]. Rosyjskie okręty zostały wykryte przez Japończyków rankiem 14 maja?/27 maja, którzy rozpoczęli przygotowania do bitwy[27]. Około 10:00 główne siły Eskadry przyjęły szyk torowy, a krążowniki i niszczyciele miały osłaniać je przed spodziewanymi atakami torpedowców i niszczycieli wroga[28]. Około godziny 13:00 rosyjskie siły główne przyjęły z powrotem szyk dwukolumnowy, a niszczyciele 2. dywizjonu zostały skierowane wraz z dwoma zespołami krążowników do osłony transportowców, które poruszały się z tyłu lewej kolumny sił głównych[29][30]. O 13:30 Rożestwienski nakazał zwrot w lewo i ponowne uformowanie sił głównych w jedną kolumnę, a osłaniane przez krążowniki i niszczyciele 2. dywizjonu transportowce przeszły na prawą stronę zespołu pancerników[31]. Na przedzie kolumny transportowców płynęły krążowniki „Oleg” i „Aurora”, po jej lewej stronie „Dmitrij Donskoj” z niszczycielami „Groznyj”, „Blestiaszczij”, „Bodryj”, „Biezupriecznyj” i „Gromkij”, po prawej „Władimir Monomach”, a szyk zamykały „Swietłana”, „Ałmaz” i krążownik pomocniczy „Urał”[32][33]. Około 14:00 zespół transportowców został zaatakowany przez japońskie siły lekkie: 4 zespół bojowy wadm. Uryū, 3 zespół wadm. Dewy, 5 zespół kadm. Taketomiego i 6 zespół kadm. Tōgō, liczące łącznie jeden pancernik i 15 krążowników[34]. Podczas walki niszczyciele płynęły w bezpośredniej ochronie transportowców, a krążowniki usiłowały odciągnąć wrogie okręty od ochranianych jednostek[35].

Po zakończeniu dziennego boju rosyjska eskadra wykonała zwrot na południowy zachód, chcąc uniknąć japońskich nocnych ataków torpedowych[36]. W nocy okręty Eskadry zostały rozproszone – okręt flagowy kadm. Enkwista „Oleg” przyspieszył do prędkości 18 węzłów i pociągnął za sobą pozostałe krążowniki i niszczyciele, które opuściły siły główne; większość okrętów nie mogła jednak utrzymać tej prędkości i zaczęły one w różnych miejscach zawracać (w tym „Groznyj”), przez co jednak nie zdążyły dotrzeć do sił głównych kadm. Niebogatowa przed atakiem japońskich niszczycieli i torpedowców[37][38]. Gdy okręty te zbliżyły się do sił głównych, „Groznyj”, „Gromkij” i „Biedowyj” zostały w ciemnościach wzięte za wrogie i ostrzelane przez krążownik „Władimir Monomach”[39]. W trakcie japońskiego ataku część uszkodzonych okrętów nie była w stanie utrzymać prędkości 13 węzłów, jaką rozkazał rozwinąć Niebogatow i zaczęły zostawać w tyle (pancerniki „Sisoj Wielikij”, „Admirał Uszakow” i „Nawarin”, krążowniki „Dmitrij Donskoj” i „Swietłana” oraz niszczyciele „Groznyj”, „Biedowyj”, „Bystryj” i „Bujnyj”), oświetlając reflektorami morze w poszukiwaniu atakujących Japończyków[40]. Około 22:30 rosyjskie okręty wyłączyły reflektory, których użycie zamiast pozytywnych dla zespołu efektów przyciągały tylko atakujące niszczyciele i torpedowce przeciwnika; w rezultacie uszkodzone jednostki zmierzały nadal w stronę Władywostoku (w tym „Dmitrij Donskoj” razem z „Groznym” i „Biedowym”)[41][42]. Nad ranem 15 maja?/28 maja stan techniczny zmierzającego samotnie w kierunku Władywostoku „Bujnyja” znacznie się pogorszył i groził zatonięciem, więc jego dowódca nadał przez radio wiadomość o konieczności przeokrętowania rannego Rożestwieńskiego[43]. Sygnał odebrał „Biedowyj”, który nadal płynął razem z „Groznym” i krążownikiem „Dmitrij Donskoj”; okręty zastopowały w oczekiwaniu na „Bujnyja” i po jego dotarciu przetransportowano na pokład „Biedowego” rannego wiceadmirała oraz większość rozbitków z „Oslabii”[44][45]. Następnie „Groznyj” wraz z „Biedowym” popłynęły pełną prędkością w stronę Władywostoku, a „Dmitrij Donskoj” pozostał przy ciężko uszkodzonym „Bujnym”[44][46]. „Groznyj” i „Biedowyj” skierowały się w kierunku wyspy Dagelet, z prędkością zmniejszoną do 12 węzłów ze względu na konieczność oszczędzania węgla[47]. Około 15:10 rosyjskie okręty zostały dostrzeżone przez japońskie niszczyciele „Kagerō” i „Sazanami”, które po doścignięciu poruszających się z niezmienioną prędkością jednostek około 16:30 z odległości 4000–5000 metrów otworzyły ogień[48][49]. Dowodzony przez kmdra por. Konstantego Andrzejewskiego „Groznyj” odpowiedział ogniem i oderwał się od ścigającego go „Kagerō” rozwijając prędkość 23 węzły, zaś dowódca „Biedowyja” za zgodą rannego Rożestwieńskiego wywiesił zastopował i poddał okręt[49][50]. 16 maja?/29 maja na okręcie zabrakło węgla, więc do kotłów wrzucono wszystko, co nadawało się do palenia i wieczorem niszczyciel dotarł do wyspy Askold(inne języki) w Zatoce Piotra Wielkiego[51][52]. Po wezwaniu pomocy i uzupełnieniu zapasu węgla, 17 maja?/30 maja „Groznyj” wpłynął do portu we Władywostoku[52][53].

Dalsza służba edytuj

W 1913 roku dokonano modernizacji uzbrojenia jednostki: zdemontowano wszystkie wyrzutnie torped kalibru 381 mm i wszystkie działka kalibru 47 mm, instalując w zamian dwie pojedyncze wyrzutnie torped kalibru 450 mm oraz drugą armatę kalibru 75 mm Canet i sześć pojedynczych karabinów maszynowych kalibru 7,62 mm[1][2]. Podczas I wojny światowej bazował we Władywostoku[1]. Podczas wojny domowej okręt został 30 czerwca 1918 roku zdobyty we Władywostoku przez Japończyków, a następnie zdewastowany przez wycofujących się Białych w 1922 roku[2]. Przejęty przez Armię Czerwoną niszczyciel nie został nigdy naprawiony i złomowano go w 1923 roku[2][4].

Uwagi edytuj

  1. ↑ Niemal identyczne wartości podaje Gogin 2023 ↓. Natomiast Olender 2021 ↓, s. 620 podaje, że długość wynosiła 60,2 metra, szerokość 6,4 metra i zanurzenie 1,8 metra.
  2. ↑ Identycznie podają Miramar 2023 ↓ i Brassey 1905 ↓, s. 330. Natomiast Gogin 2023 ↓ podaje wyporność normalną 427–445 ton i pełną 520–530 ton.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 207.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Gogin 2023 ↓.
  3. ↑ Miramar 2023 ↓.
  4. ↑ a b Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 297.
  5. ↑ Olender 2021 ↓, s. 620.
  6. ↑ Brassey 1905 ↓, s. 330.
  7. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 95, 252.
  8. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 253–254, 264.
  9. ↑ a b c d e f Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 289.
  10. ↑ Olender 2021 ↓, s. 469.
  11. ↑ a b Olender 2021 ↓, s. 484.
  12. ↑ a b c d e Olender 2021 ↓, s. 485.
  13. ↑ a b c d Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 292.
  14. ↑ Olender 2021 ↓, s. 485–486.
  15. ↑ Olender 2021 ↓, s. 486.
  16. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 297–299.
  17. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 300–302.
  18. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 301.
  19. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 303–304.
  20. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 306–307.
  21. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 313.
  22. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 322.
  23. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 324.
  24. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 326.
  25. ↑ Olender 2021 ↓, s. 512.
  26. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 332.
  27. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 330.
  28. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 334.
  29. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 336.
  30. ↑ Gozdawa-Gołębiowski 1985 ↓, s. 401.
  31. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 339–340.
  32. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 340.
  33. ↑ Olender 2021 ↓, s. 512–513.
  34. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 351.
  35. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 352.
  36. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 388.
  37. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 390–391.
  38. ↑ Olender 2021 ↓, s. 537.
  39. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 392.
  40. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 395.
  41. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 396, 401.
  42. ↑ Olender 2021 ↓, s. 544.
  43. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 401, 406.
  44. ↑ a b Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 406.
  45. ↑ Olender 2021 ↓, s. 544, 550.
  46. ↑ Gozdawa-Gołębiowski 1985 ↓, s. 415.
  47. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 407.
  48. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 407–408.
  49. ↑ a b Olender 2021 ↓, s. 550.
  50. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 408, 410.
  51. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 410.
  52. ↑ a b Olender 2021 ↓, s. 554.
  53. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 411.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Groznyj_(1904)&oldid=73795552”