Brzytwodziób amerykański
Brzytwodziób amerykański[4] (Rynchops niger) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny mewowatych (Laridae). Zamieszkuje Amerykę Północną, Środkową i Południową. Większość populacji brzytwodziobów nie migruje. Gatunek nie jest zagrożony wyginięciem.
| Rynchops niger[1] | |||
| Linnaeus, 1758 | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
brzytwodziób amerykański | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 tylko w sezonie lęgowym występuje przez cały rok postój w trakcie przelotów (północny Jukatan) zimowiska | |||
Systematyka edytuj
Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 roku Karol Linneusz w 10. edycji Systema Naturae, którą uważa się za początek nomenklatury zoologicznej. Autor nadał gatunkowi nazwę Rynchops nigra i podał, że zamieszkuje Amerykę[2][5]. Ponieważ Linneusz oparł swój opis m.in. o wcześniejszą publikację Marka Catesby’ego[5][6], uściślono, że miejscem typowym było wymienione przez tegoż autora wybrzeże Karoliny[2][6].
Etymologia nazwy polskiej: Nazwa „brzytwodziób” pochodzi od sposobu cięcia wody dziobem przez ptaka – jak brzytwą.
Podgatunki: Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) wyróżnia trzy podgatunki R. niger[4][7]:
- R. n. niger Linnaeus, 1758 – brzytwodziób amerykański – wybrzeża USA i Meksyku
- R. n. cinerascens von Spix, 1825 – brzytwodziób amazoński – północna Ameryka Południowa na południe po Boliwię i północno-zachodnią Argentynę
- R. n. intercedens H. Saunders, 1895 – brzytwodziób brazylijski – wschodnia Brazylia do Paragwaju, Urugwaju i północno-wschodniej Argentyny
Charakterystyka edytuj
Morfologia edytuj
Wygląd zewnętrzny: Wierzch ciała czarny, spód biały. Czoło także białe, skrzydła długie i spiczaste. Nogi czerwone. Dziób długi i czerwony, czarno zakończony. Samice upierzeniem przypominają samce, ale są mniejsze[8].
Rozmiary: Długość ciała: samica – 35 cm, samiec – 45 cm
Rozpiętość skrzydeł: 107–127 cm
Masa ciała: samica – około 265 g, samiec – około 365 g[8]
Głos edytuj
Chrapliwe krzyki.
Występowanie edytuj
Środowisko edytuj
Wybrzeża, głąb lądu.
Zasięg występowania edytuj
Wschodnie i południowe wybrzeża Ameryki Północnej, w Ameryce Środkowej i Południowej na wybrzeżach i w głębi lądu.
Pożywienie edytuj
_in_flight.jpg)
Małe ryby, skorupiaki (np. krewetki czy kraby błękitne)[9].
Brzytwodzioby latają nisko nad wodą, regularnie machając skrzydłami. Kiedy ptak chwyta małe rybki i skorupiaki, ma dziób szeroko otwarty, a jego spodnia część, silnie spłaszczona po bokach oraz mocno przedłużona, „przeczesuje” wierzchnią warstwę wody. Jeżeli ptak poczuje dotknięcie ryby lub skorupiaka, przymyka górną część dzioba i nachyla głowę ku piersi.
Tryb życia i zachowanie edytuj
Jest ptakiem towarzyskim. Setki brzytwodziobów gniazdują w dużych koloniach na piaskowych językach wcinających się w wodę lub na bagnistych brzegach. Poza porą lęgową brzytwodzioby w dzień odpoczywają na lądzie, na błotnistych wysepkach lub na wysepkach na wodzie. W Ameryce Południowej także na trawiastych nizinach. Pożywienia szukają głównie o zmroku. Latają pojedynczo, ale czasem, nad bogatymi w ryby wodami więcej ptaków łączy się w grupę i żeruje wspólnie.
Długość życia: Na wolności 5–15 lat; w niewoli maksymalnie 20 lat[8].
Rozród edytuj
Okres godowy edytuj
Toki: W porze godowej odbywa się wiele potyczek i „walk powietrznych”.
Miejsce gniazdowania: Gniazduje w koloniach[8] umiejscowionych na wybrzeżu, na wyspach, słonych mokradłach, nad rzekami – na plażach, piaszczystych bądź żwirowych łachach[9].
Gniazdo: Płytkie zagłębienie w ziemi. Nie jest wyścielone żadnym materiałem, nie zakrywają go także zarośla.
Okres lęgowy edytuj
W Ameryce Północnej sezon lęgowy trwa od maja do października.
Jaja: W zniesieniu 1–5 jaj[9], najczęściej 3–4. Brudnobiałe z brązowymi plamkami.
Wysiadywanie: Inkubacja jaj trwa 21–26 dni i zajmują się nią oboje rodzice[8]. Szczególnie podczas upalnych dni jedno siedzi na gnieździe, a drugie odlatuje do wody, moczy nogi i pierze na piersi, aby obniżyć temperaturę ciała i nie przegrzać wysiadywanych jaj.
Ponieważ gniazdo jest widoczne, jaja mogą być łatwym łupem dla różnych drapieżników. W razie utraty lęgu rodzice zmieniają miejsce i próbują się dochować nowego potomstwa.
Pisklęta: Pisklęta, dopóki są pokryte puchem, przebywają w pobliżu gniazda. W pełni opierzone stają się po 28–31 dniach[8]. Po 5 tygodniach od wyklucia młode potrafią latać i rodzice zaczynają je uczyć polować. Ptaki dojrzewają płciowo w 3–4 roku życia.
Status, zagrożenia i ochrona edytuj
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje brzytwodzioba amerykańskiego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Globalny trend liczebności oceniany jest jako spadkowy, choć niektóre populacje mogą być stabilne, a u niektórych trend nie jest znany[3].
Choć stawia się licznie wały przeciwpowodziowe, które pozbawiają brzytwodzioba miejsc na gniazda, populacja jego jest liczna. Jednak niszczenie lasów deszczowych wpływa na jakość i ilość wody w rzekach, a przez to i na źródła pokarmu brzytwodzioba.
Możliwości obserwacji edytuj
Dzięki spłaszczonej po bokach i dużo dłuższej dolnej połowie dzioba wyróżnia się wśród innych ptaków latających nad wybrzeżami Ameryki Północnej i Środkowej i wzdłuż południowoamerykańskich rzek.
Przypisy edytuj
- ↑ Rynchops niger, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e f g D. Lepage: Black Skimmer Rynchops niger. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-03-04]. (ang.).
- ↑ a b Rynchops niger, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Rynchopinae Bonaparte, 1838 - brzytwodzioby (wersja: 2020-01-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-07-04].
- ↑ a b K. Linneusz, Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 10, t. 1, Holmiae 1758, s. 138 (łac.).
- ↑ a b M. Catesby, The natural history of Carolina, Florida and the Bahama Islands..., t. 1, Londyn 1731, s. 90 + ilustr. 90 (ang. • fr.).
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Noddies, gulls, terns, auks. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-07-04]. (ang.).
- ↑ a b c d e f M. Pandhi: Rynchops niger. [w:] Animal Diversity Web [on-line]. 2007. [dostęp 2023-03-04]. (ang.).
- ↑ a b c Black Skimmer Life History. [w:] All About Birds [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2023-03-04]. (ang.).
Bibliografia edytuj
- Encyklopedia zwierząt od A do Z. Warszawa: 1999. ISBN 83-908277-3-5.
Linki zewnętrzne edytuj
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Black Skimmer. [w:] All About Birds [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- K.L. Lefevre: Black Skimmer (Rynchops niger), version 1.0. [w:] Neotropical Birds Online (red. T.S. Schulenberg) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2018. [dostęp 2020-07-04]. (ang.).