Calypso (1926)
Calypso (Q126) – francuski okręt podwodny z okresu międzywojennego i II wojny światowej, jedna z czterech jednostek typu Circé. Okręt został zwodowany 15 stycznia 1926 roku w stoczni Schneider w Chalon-sur-Saône, a do służby w Marine nationale wszedł w czerwcu 1929 roku. Jednostka pełniła służbę na Morzu Śródziemnym i wzięła udział w kampanii norweskiej, a od zawarcia zawieszenia broni między Francją a Niemcami znajdowała się pod kontrolą rządu Vichy. W grudniu 1942 roku okręt został przejęty przez Niemców w Bizercie i przekazany Włochom. Jednostka nie zdążyła wejść do służby w Regia Marina, gdyż 30 stycznia 1943 roku została zatopiona w Bizercie przez alianckie samoloty.
 Jednostka bliźniacza „Calypso” – „Doris” | |
| Klasa | |
|---|---|
| Typ | |
| Historia | |
| Stocznia | |
| Położenie stępki |
luty 1923 |
| Wodowanie |
15 stycznia 1926 |
 Marine nationale
| |
| Wejście do służby |
czerwiec 1929 |
| Wycofanie ze służby |
8 grudnia 1942 |
 Regia Marina
| |
| Nazwa |
FR ? |
| Zatopiony |
30 stycznia 1943 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność • na powierzchni • w zanurzeniu |
|
| Długość |
62,48 m |
| Szerokość |
6,2 m |
| Zanurzenie |
3,99 m |
| Zanurzenie testowe |
80 m |
| Rodzaj kadłuba |
dwukadłubowy |
| Napęd | |
| 2 silniki wysokoprężne o łącznej mocy 1250 KM 2 silniki elektryczne o łącznej mocy 1000 KM 2 śruby | |
| Prędkość • na powierzchni • w zanurzeniu |
|
| Zasięg |
powierzchnia: 3500 Mm przy 9 w. |
| Uzbrojenie | |
| 13 torped, 1 działo kal. 75 mm, 2 km kal. 8 mm | |
| Wyrzutnie torpedowe |
7 × 550 mm |
| Załoga |
41 |
Projekt i budowa edytuj
„Calypso” zamówiona została na podstawie programu rozbudowy floty francuskiej z 1922 roku[1][2]. Okręt, zaprojektowany przez inż. Jeana Simonota, zbliżony był wielkością i parametrami do typu Sirène[1][3]. Jednostka charakteryzowała się wysoką manewrowością i silnym uzbrojeniem, lecz miała zbyt długi czas zanurzenia, a ciasnota wnętrza powodowała trudności w obsłudze mechanizmów okrętowych przez załogę[3].
„Calypso” zbudowana została w stoczni Schneider w Chalon-sur-Saône[1][4]. Stępkę okrętu położono w lutym 1923 roku[2], został zwodowany 15 stycznia 1926 roku[1][3], a do służby w Marine nationale przyjęto go w czerwcu 1929 roku[2]. Jednostka otrzymała numer burtowy Q126.
Dane taktyczno–techniczne edytuj
„Calypso” była średniej wielkości okrętem podwodnym o konstrukcji dwukadłubowej[1][3]. Długość całkowita wynosiła 62,48 metra, szerokość 6,2 metra i zanurzenie 3,99 metra[1][5]. Wyporność w położeniu nawodnym wynosiła 615 ton, a w zanurzeniu 776 ton[1][3][a]. Okręt napędzany był na powierzchni przez dwa dwusuwowe silniki wysokoprężne Schneider-Carels o łącznej mocy 1250 koni mechanicznych (KM)[1][3]. Napęd podwodny zapewniały dwa silniki elektryczne o łącznej mocy 1000 KM[1][7]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 14 węzłów na powierzchni i 7,5 węzła w zanurzeniu[1][3]. Zasięg wynosił 3500 Mm przy prędkości 9 węzłów w położeniu nawodnym oraz 75 Mm przy prędkości 5 węzłów pod wodą[3][5][b]. Zbiorniki paliwa mieściły 60 ton oleju napędowego[1][2], a energia elektryczna magazynowana była w bateriach akumulatorów typu D liczących 140 – 144 ogniwa[7][8]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 80 metrów, zaś autonomiczność 20 dób[2][8].
Okręt wyposażony był w 7 wyrzutni torped kalibru 550 mm: dwie wewnętrzne i dwie zewnętrzne na dziobie, jedną wewnętrzną na rufie oraz jeden podwójny obrotowy zewnętrzny aparat torpedowy za kioskiem, z łącznym zapasem 13 torped[1][3][c]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiło działo pokładowe kal. 75 mm L/35 M1925 oraz dwa karabiny maszynowe kal. 8 mm (2 x I)[2][3].
Załoga okrętu składała się z 3 oficerów oraz 38 podoficerów i marynarzy[1][4].
Służba edytuj
W momencie wybuchu II wojny światowej okręt pełnił służbę na Morzu Śródziemnym, wchodząc w skład 13. dywizjonu 5. eskadry 1. Flotylli okrętów podwodnych stacjonującej w Tulonie[9]. Dowódcą jednostki był w tym okresie kpt. mar. J.M Petit[9]. W końcu 1939 roku okręt był remontowany w Tulonie[9]. 28 marca 1940 roku „Calypso” (wraz z bliźniaczymi „Circé”, „Thétis” i „Doris”) wyszła z Oranu w konwoju 17-R, udając się przez Cieśninę Gibraltarską do Brestu[10]. Następnie jednostki udały się do Harwich, by wspomóc Brytyjczyków w kampanii norweskiej („Calypso” przybyła do portu w dniu 19 kwietnia)[11][12]. 24 kwietnia okręt wyszedł na pierwszy patrol[13]. 29 kwietnia 1940 roku okręt udał się na patrol pod Texel, wracając do Harwich w dniu 11 maja z powodu niskiego poziomu paliwa[13][14]. 17 maja jednostka udała się na krótki remont do Lowestoft[15]. 22 maja „Calypso” opuściła dok i powróciła do Harwich, skąd 23 maja wypłynęła w konwoju FN-78, by następnego dnia osiągnąć Rosyth[15][16]. 25 maja „Calypso” dołączyła do mini-konwoju składającego się z „Circé”, „Thétis” i okrętu-bazy okrętów podwodnych „Jules Verne”, płynącego z Rosyth do Dundee, które okręty osiągnęły bezpiecznie wieczorem[15][16]. 4 czerwca jednostka (wraz z innymi francuskimi okrętami podwodnymi) udała się w rejs powrotny do Francji[17]. Po przybyciu do Brestu okręt był remontowany w tamtejszej stoczni[18]. 18 czerwca, wobec zbliżania się wojsk niemieckich do portu w Breście, „Calypso” ewakuowała się do Casablanki (razem z okrętami podwodnymi „Casabianca”, „Sfax”, „Poncelet”, „Persée”, „Ajax”, „Circé”, „Thétis”, „Méduse”, „La Sibylle”, „Amazone”, „Antiope”, „Orphée” i „Amphitrite”)[19].
Po zawarciu zawieszenia broni między Francją a Niemcami okręt znalazł się pod kontrolą rządu Vichy[20]. Następnie jednostka została rozbrojona w Bizercie[20]. Na przełomie 1941 i 1942 roku okręt został wycofany z czynnej służby[5]. Po rozpoczęciu przez Niemcy okupacji terenów podległych rządowi Vichy, 8 grudnia 1942 roku okręt został przejęty przez Niemców w Bizercie i przekazany Włochom[1]. Jednostka nigdy nie weszła do służby w Regia Marina, gdyż 30 stycznia 1943 roku została zatopiona w Bizercie w wyniku nalotu amerykańskiego i brytyjskiego lotnictwa[1][4][d].
Uwagi edytuj
- ↑ Jane's Fighting Ships 1934 podaje wyporność 552/764 tony[6], J. Lipiński 552/765 ton[5], zaś Jane's Fighting Ships 1940 i Jane’s Fighting Ships of World War II – 552/785 ton[7][8].
- ↑ J. Labayle-Couhat i Navypedia podają, że zasięg 3500 Mm był osiągany przy prędkości 7,5 węzła[2][4].
- ↑ Według J. Labayle-Couhata okręt posiadał trzy wyrzutnie dziobowe, dwie rufowe i podwójną wyrzutnię zewnętrzną[4].
- ↑ P.E. Fontenoy podaje, że okręt został zatopiony 20 stycznia 1943 roku[3], zaś J. Lipiński i A. Perepeczko twierdzą, że stało się to 31 stycznia 1943 roku[21][22].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Robert Gardiner, Roger Chesneau: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. London: 1980, s. 273.
- ↑ a b c d e f g h i j k Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara: 2007, s. 184.
- ↑ a b c d e Jean Labayle-Couhat: French warships of World War II. London: 1971, s. 79.
- ↑ a b c d Jerzy Lipiński: Druga wojna światowa na morzu. Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 1999, s. 540.
- ↑ Oscar Parkes (red.): Jane’s Fighting Ships 1934. London: 1934, s. 204.
- ↑ a b c Francis E. McMurtrie (red.): Jane’s Fighting Ships 1940. London: 1941, s. 194.
- ↑ a b c Antony Preston (red.): Jane’s Fighting Ships of World War II. London: Studio Editions, 1989, s. 131.
- ↑ Andrzej Perepeczko: Od Napoleona do de Gaulle’a. Flota francuska w latach 1789-1942. Oświęcim: 2014, s. 235.
- ↑ Jerzy Lipiński: Druga wojna światowa na morzu. Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 1999, s. 656.
- ↑ Andrzej Perepeczko: Od Napoleona do de Gaulle’a. Flota francuska w latach 1789-1942. Oświęcim: 2014, s. 402.
Bibliografia edytuj
- Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
- Robert Gardiner, Roger Chesneau: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
- Ivan Gogin: CIRCÉ submarines (1929-1930). Navypedia. [dostęp 2017-03-30]. (ang.).
- Don Kindell: BRITISH and OTHER NAVIES DAY-BY-DAY. Naval History Homepage. [dostęp 2017-03-30]. (ang.).
- Jean Labayle-Couhat: French warships of World War II. London: Ian Allan Ltd., 1971. ISBN 0-7110-0153-7. (ang.).
- Jerzy Lipiński: Druga wojna światowa na morzu. Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 1999. ISBN 83-902554-7-2.
- Francis E. McMurtrie (red.): Jane’s Fighting Ships 1940. London: Sampson Low, Marston & Co., 1941. (ang.).
- Oscar Parkes (red.): Jane’s Fighting Ships 1934. London: Sampson Low, Marston & Co., 1934. (ang.).
- Andrzej Perepeczko: Od Napoleona do de Gaulle’a. Flota francuska w latach 1789-1942. Oświęcim: Napoleon V, 2014. ISBN 978-83-7889-372-1.
- Antony Preston (red.): Jane’s Fighting Ships of World War II. London: Studio Editions, 1989. ISBN 1-85170-194-X. (ang.).