Dębsko (powiat grodziski)
Dębsko – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie grodziskim, w gminie Wielichowo[5].
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
360[2] |
| Strefa numeracyjna |
61 |
| Kod pocztowy |
64-050[3] |
| Tablice rejestracyjne |
PGO |
| SIMC |
0597475[4] |
Położenie na mapie gminy Wielichowo  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu grodziskiego  | |
 52°07′13″N 16°18′01″E/52,120278 16,300278[1]
| |
Historia edytuj
Miejscowość pierwotnie związana była z Wielkopolską. Ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od początku XV wieku. Wymieniona pierwszy raz w dokumencie zapisanym po łacinie z 1407 jako Dambsko, 1426 Dembsko, 1443 Dampsko[6].
Tereny, na których leży wieś były jednak zasiedlone wcześniej niż odnotowują to zachowane archiwalne dokumenty historyczne. Archeolodzy stwierdzili ślady kultury łużyckiej oraz odkryli cmentarzysko kultury pomorskiej[7].
Miejscowość początkowo była własnością kościelną należącą do biskupstwa poznańskiego leżącą w kluczu wielichowskim. W 1530 leżała w powiecie kościańskim Korony Królestwa Polskiego. W 1510 należała do parafii Wielichowo[6].
Pierwsza wzmianka pochodząca z 1407 imiennie odnotowuje dębskiego kmiecia Mikołaja Dziurę prowadzącego spór sądowy z Mikołajem Borzysławskim o zabrane mu mienia o wartości 20 grzywien. W 1411 odnotowany został Jakub z Dębska o nieokreślonej przynależności stanowej, który prowadził spór sądowy z Boduszem ze Strzępina o konie. W 1426 biskup poznański jako właściciel dziedziny Dębsko oraz Stefan z Proch zawarli umowę według, której każdy z nich mógł zbudować po jednym młynie wodnym na rzece Czerniechowo pomiędzy Dębskiem, a Prochami, wykorzystując do tego celu brzeg sąsiada[6].
Wieś odnotowały także historyczne rejestry podatkowe. W 1510 Dębsko było własnością biskupów poznańskich w kluczu wielichowskim i liczyło 9 łanów osiadłych, 2 łany sołeckie, a we wsi stał młyn. W 1510 pobierano od kmieci także dla plebana w Wielichowie meszne ze wsi, z Dębskiego Młyna wynoszący rocznie jeden korczyk mąki. W 1530 pobrano podatki od 3 łanów, od łana sołtysa oraz z młyna korzecznego (czyli zasilanego prądem rzeki). W 1563 miał miejsce pobór z 2 i 3/4 łana, młyna dziedzicznego korzecznika o jednym kole wodnym. W 1564 wieś liczyła 3,5 łana, 5 kmieci gospodarujących na półłankach oraz jeden na łanie. Z półłanków chłopi płacili czynsz w wyśokosci 28 groszy, po dwa wiertele owsa oraz dwa koguty. Nie dawali jaj, ale płacili owsem z tytułu „wiecnego”. Na folwarku na jesień wysiewano około 8 małdratów, a na wiosnę ok. 6 małdratów. Z łąk zbierano około 5 stogów siana. Rejestr odnotował w tym roku także ogród zapuszczony, a w nim rosnące grusze i jabłonie. Dębski Młyn o jednym kole wodnym stojący na strudze Czerniechowo dawał rocznie 16 ćwiertni żyta, wiertel pszenicy. Odnotowano także hodowlę wieprza. W 1581 pobrano podatki z połowy łana, młyna korzecznego o jednym kole[6].
W 1443 odnotowane zostało fałszerstwo plebana z Rakoniewic, który okazał biskupowi poznańskiemu akt notarialny, wg którego zmarły Jan sołtys z Dębska zapisał mu w testamencie 4 grzywny czynszu rocznego celem ufundowania altarii. Biskup podejrzewając fałszerstwo, polecił sprawdzić dokument przez zbadanie świadków w nim wymienionych. W wyniku dochodzenia pleban zeznał, że to on, a nie notariusz napisał dokument[6].
Pod koniec XVI wieku Dębsko było wsią duchowną, własnością biskupstwa poznańskiego i leżała w powiecie kościańskim województwa poznańskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów[8]. W XIX wieku wieś należała do pruskiego powiatu kościańskiego[9].
Wskutek II rozbioru Polski w 1793 wieś wraz z okolicą przeszła pod władanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim. W okresie Wielkiego Księstwa Poznańskiego (1815-1848) miejscowość wzmiankowana jako Dębsko należała do wsi większych w ówczesnym pruskim powiecie Kosten rejencji poznańskiej[10]. Dębsko należało do okręgu wielichowskiego tego powiatu i stanowiło część majątku Wielichów (dziś Wielichowo), którego właścicielem był wówczas Mikołaj Mielżyński[10]. Według spisu urzędowego z 1837 roku Dębsko liczyło 213 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 27 dymów (domostw)[10].
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa poznańskiego.
Zabytki edytuj
W gminnej ewidencji zabytków gminy Wielichowo uwzględniono następujące obiekty[7]:
- remizę strażacką
- 5 domów, w tym jeden z zabudowaniami gospodarczymi
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 23789
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 226 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Przeglądanie TERYT (Krajowego Rejestru Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2014-05-26].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 362, 2013-02-13. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-05-26].
- ↑ a b c d e Chmielewski 1986 ↓, s. 353–354.
- ↑ a b Program Opieki Nad Zabytkami Gminy Wielichowo na lata 2013–2016. MiG Wielichowo. s. 20. [dostęp 2014-05-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (26 kwietnia 2016)].
- ↑ Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 245.
- ↑ Dębsko, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 29.
- ↑ a b c Leon Plater: Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Ksie̜ztwa Poznańskiego. Lipsk: Ksie̜garnia Zagraniczna (Librairie Étrangère), 1846, s. 213.
Bibliografia edytuj
- Stefan Chmielewski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, t. 3, hasło „Dębsko”. Wrocław: Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1986, s. 353–354. ISBN 83-04-00938-2.
Linki zewnętrzne edytuj
Dębsko, [w:] Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 2010–2014.