Detefon

polski radioodbiornik kryształkowy

Detefon – nazwa handlowa polskiego radioodbiornika wyposażonego w detektor kryształkowy. Został opracowany w roku 1929 przez Wilhelma Rotkiewicza i produkowany do wybuchu wojny przez Państwową Wytwórnię Łączności, potem przez Państwowe Zakłady Tele- i Radiotechniczne, jako prosty i tani odbiornik po przystępnej cenie. Kosztował 39 ówczesnych złotych (tj. około 10 ówczesnych dolarów USA) w komplecie z anteną i słuchawkami wysokoomowymi. Można było do niektórych odbiorników podłączyć drugą parę słuchawek. Odbiornik dostępny był w systemie sprzedaży ratalnej, sprzedaż prowadziły m.in. urzędy pocztowe. Słuchacze odbiorników kryształkowych płacili połowę abonamentu radiowego – 1,50 zł miesięcznie, a od 1934 r. mieszkańcy wsi płacili złotówkę (od 1936 r. rozciągnięto tę ulgę na wszystkich posiadaczy odbiorników kryształkowych). Normalnie abonament wynosił 3 zł za miesiąc. Równocześnie oddano do użytku nowy nadajnik radiostacji warszawskiej o mocy 120 kW, umożliwiającej odbiór detektorowy na terenie całego kraju.

Detefon z wytwórni PZT
Wnętrze Detefonu

Odbiornik umożliwiał odbiór programu na falach długich i „krótkich” (czyli według współczesnej nomenklatury średnich, określenie „krótkie” jako przeciwstawienie dla „długich”; fal krótkich według dzisiejszego podziału nie da się odebrać takim odbiornikiem) (zob. detektor kryształkowy). Ponieważ Detefon nie posiadał wzmacniacza, odbiór był cichy, zwłaszcza w większej odległości od nadajnika, i tylko za pomocą słuchawki. Można jednak było dokupić wzmacniacze głośnikowe podłączane zamiast słuchawek. Schematy wzmacniaczy głośnikowych do samodzielnego wykonania drukowała prasa hobbystyczna. Zaletą była całkowita niezależność od źródeł zasilania – fakt bardzo istotny zważywszy, że wielkie obszary Polski były wówczas niezelektryfikowane.

Do wybuchu wojny wyprodukowano pół miliona sztuk.

Po wojnie wznowiono produkcję w niewielkiej liczbie.

Schemat Detefonu

Na schemacie odbiornika przełącznik zakresów został narysowany w sposób uproszczony dla zwiększenia czytelności. Odbiornik jest prosty – zawiera kondensator zmienny (do 500 pF) do strojenia odbiornika, dwie cewki – jedną dla fal długich i jedną dla średnich, detektor z kryształka (oznaczonego jako dioda półprzewodnikowa) i kondensatora 2 nF i dwa gniazda (S|1 i S|2) na słuchawki. Dzięki tak daleko posuniętemu uproszczeniu konstrukcji mógł być on tani zarówno w zakupie, jak i w eksploatacji, gdyż nie potrzebował źródła zasilania.

Akcja masowej radiofonizacji kraju przy użyciu Detefonu była pierwszą taką akcją na świecie. Dla wielu osób nazwa detefon stała się synonimem odbiornika detektorowego.

Linki zewnętrzne edytuj