Edmund Bartkowski
Edmund Bartkowski (ur. 15 lipca 1894 w Chełmcach, zm. 17 września 1939 w okolicy Kowla[1]) – podpułkownik artylerii Wojska Polskiego, komendant powstania wielkopolskiego w Nakle nad Notecią.
 podpułkownik artylerii
| |
| Data i miejsce urodzenia |
15 lipca 1894 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1914–1939 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
zastępca dowódcy pułku |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
  
| |
Życiorys edytuj
Urodził się w rodzinie Wiktora i Marii z Pechnów. Był bratem Juliana (ur. 1886), Ignacego (ur. 1887) i Wiktora (1895–1919)[2]. W 1900 rodzina przeprowadziła się z Chełmców do Nakła nad Notecią, gdzie Edmund współinicjował założenie skautowej drużyny im. Tadeusza Kościuszki. Był też członkiem tajnego Towarzystwa Tomasza Zana, za co usunięto go ze szkoły. Gimnazjum ukończył w Rogoźnie. Po wybuchu I wojny światowej został wcielony do armii pruskiej jako artylerzysta i doszedł do stopnia podporucznika[1].
Do Nakła wrócił w początku 1918, po demobilizacji, gdzie zaangażował się w proces tworzenia struktur powstańczych. Był działaczem POW Zaboru Pruskiego. Rada Ludowa w Nakle mianowała go komendantem powstania na miasto. Powstanie wielkopolskie wybuchło tu 1 stycznia 1919. Miał początkowo pod swoją komendą 130 ochotników. Rozwijał działania na północ od Nakła oraz utrzymywał pozycje na pozostałych kierunkach, wspierając akcje w Wyrzysku, Mroczy, Sadkach, Białośliwiu oraz Wysokiej. Kierował bitwą o Nakło. Nadzorował walki podczas bitwy o Ślesin (5–6 stycznia 1919) i o Mroczę (7–8 stycznia 1919). Uczestniczył w rokowaniach w Bydgoszczy, na mocy których Polacy wycofali się na południe od Noteci[1]. Po opuszczeniu Nakła służył w Sztabie Dowództwa Głównego Powstania w Poznaniu. Walczył w wojnie z bolszewikami, a także służył przy Naczelnej Komendzie Powstańczej podczas III powstania śląskiego (pseudonim Pruj)[1].
Od 1921 był kapitanem. 12 kwietnia 1927 został mianowany na stopień majora ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1927 i 61. lokatą w korpusie oficerów artylerii[3]. W czerwcu tego roku został wyznaczony na stanowisko dowódcy I dywizjonu 8 pac[4]. W lipcu 1928 został przeniesiony do kadry oficerów artylerii z równoczesnym przeniesieniem służbowym do Szkoły Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim na stanowisko dowódcy nowo utworzonego III dywizjonu szkolnego[5][6][7][8]. W grudniu 1932 został przeniesiony do 7 pułku artylerii ciężkiej w Poznaniu na stanowisko dowódcy dywizjonu[9]. 17 stycznia 1933 został awansowany na stopień podpułkownika ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1933 i 17. lokatą w korpusie oficerów artylerii[10]. W kwietniu tego roku został przesunięty na stanowisko kwatermistrza pułku[11]. W październiku 1934 został przeniesiony do 17 pułku artylerii lekkiej w Gnieźnie na stanowisko zastępcy dowódcy pułku[12] (od 1938 – I zastępca dowódcy). Na tym stanowisku pozostawał do roku 1939.
Zginął w walce z sowietami 17 września 1939 w pobliżu Kowla[13].
Edmund Bartkowski był żonaty z Klarą z domu Kruppik (1898–1976), z którą miał trzy córki: Teresę Stanecką (1934–2015), Marię Orłowską (1935–1996) i Klarę Bartkowską (1939–2010, profesora zoologii)[14].
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Niepodległości z Mieczami (18 października 1932)[15][16]
- Krzyż Walecznych (dwukrotnie – „za czyny męstwa i odwagi wykazane w bojach toczonych w latach 1918–1921”)[17]
- Złoty Krzyż Zasługi (22 grudnia 1928)[18][17]
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Sławomir Łaniecki, Edmund Bartkowski, [w:] Powstanie Wielkopolskie 1918–1919 na Pałukach i Krajnie - ludzie, miejsca, wydarzenia.
- ↑ Słownik odznaczonych Krzyżem i Medalem Niepodległości | Fundacja 100 [online], fundacja100.pl [dostęp 2023-01-16].
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 20 kwietnia 1927 roku, s. 120.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 17 z 25 czerwca 1927 roku, s. 185.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 24 lipca 1928 roku, s. 223.
- ↑ Rocznik Pamiątkowy 1930 ↓, s. 28, 33, 202 foto..
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 433, 457.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 182, 816.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 grudnia 1932 roku, s. 422.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 18 stycznia 1933 roku, s. 2.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 11 kwietnia 1933 roku, s. 80.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 22 grudnia 1934 roku, s. 263.
- ↑ Od stu lat Niepodległa, [w:] red. Lucyna Tataruch, Kujawy. Pomorze. Lubię tu być, Polska Press sp. z o.o., Bydgoszcz, 2018.
- ↑ My Heritage, Bartkowski. Edmund Bartkowski + Klara Kruppik.
- ↑ M.P. z 1932 r. nr 245, poz. 270 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 11 listopada 1932 roku, s. 380.
- ↑ a b Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 182.
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 296, poz. 727 „za wybitne zasługi, położone w powstaniu wielkopolskim”.
Bibliografia edytuj
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Rocznik Pamiątkowy Szkoły Podchorążych Rezerwy Artylerji we Włodzimierzu Rok 1929–1930. Karol Halski (red.) Tadeusz Kubalski (red.) Jerzy Michałowski (red.) Tadeusz Sztumberk-Rychter (red.) Edward Szwed (red.). Warszawa: Zakłady Graficzne „Nasza Drukarnia”, 1930.