Wikipedia

Edmund Heldut-Tarnasiewicz

Edmund Wacław Heldut-Tarnasiewicz, ps. „Heldut” (ur. 17 lipca 1892 w Radomiu, zm. 2 kwietnia 1952 w Lublinie) – pułkownik kawalerii Wojska Polskiego.

Edmund Heldut-Tarnasiewicz
Edmund Tarnasiewicz
Heldut
Ilustracja
Edmund Heldut-Tarnasiewicz (przed 1934)
pułkownik kawalerii pułkownik kawalerii
Data i miejsce urodzenia

17 lipca 1892
Radom

Data i miejsce śmierci

2 kwietnia 1952
Lublin

Przebieg służby
Lata służby

1914–1945

Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie
Polskie Siły Zbrojne

Formacja

Pierwsza Kompania Kadrowa
Legiony Polskie

Jednostki

1 Pułk Ułanów Legionów Polskich,
1 Pułk Szwoleżerów,
16 Pułk Ułanów Wielkopolskich,
201 Pułk Szwoleżerów → 3 Pułk Szwoleżerów,
Szkoła Podoficerów Zawodowych Kawalerii,
4 Pułk Strzelców Konnych Ziemi Łęczyckiej,
Ośrodek Zapasowy Suwalskiej i Podlaskiej Brygad Kawalerii,
Brygada Rezerwowa Kawalerii „Wołkowysk”,
10 Brygada Kawalerii Pancernej

Stanowiska

dowódca plutonu,
dowódca szwadronu,
zastępca dowódcy pułku,
komendant szkoły,
dowódca pułku,
dowódca OZ,
zastępca dowódcy brygady

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa,
wojna polsko-bolszewicka,
II wojna światowa (kampania wrześniowa, agresja ZSRR na Polskę: obrona Grodna)

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Niepodległości Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920–1941, czterokrotnie) Złoty Krzyż Zasługi Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Medal Srebrny za Długoletnią Służbę Medal Wojny 1939–1945 (Wielka Brytania) Medal Obrony (Wielka Brytania)
Odznaka 1 Kompanii Kadrowej
Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys edytuj

 
Wręczenie prezydentowi RP Ignacemu Mościckiemu odznaki pułkowej przez delegację 16 puł. 2 kwietnia 1935; płk Edmund Heldut-Tarnasiewicz 2. z lewej

Urodził się 17 lipca 1892[1][2] w Radomiu, w rodzinie Jana i Wiktorii z Gajewskich. Absolwent gimnazjum w rodzinnym Radomiu z 1909 i Szkoły Wawelberga i Rotwanda w Warszawie z 1912[3]. W tym roku podjął studia na Uniwersytecie w Gandawie (Belgia)[3]. Podczas studiów działał w Związku Strzeleckim. 1 listopada 1912 wszedł w skład Plutonu Gandawskiego Kompanii Belgijskiej pod pseudonimem „Heldut”. W lipcu 1914 rozpoczął w Krakowie kurs instruktorski. Tam po wybuchu I wojny światowej przystąpił do Pierwszej Kompanii Kadrowej[3][4]. Od 20 sierpnia 1914 służył w oddziale Władysława Beliny-Prażmowskiego, późniejszym 1 pułku ułanów Legionów Polskich[3]. Od 5 lutego do 31 marca 1917 roku był słuchaczem kawaleryjskiego kursu oficerskiego przy 1 pułku ułanów w Ostrołęce. Kurs ukończył z wynikiem dostatecznym. Posiadał wówczas stopień wachmistrza[5]. Latem tego roku, po kryzysie przysięgowym, został internowany w Szczypiornie[3]. W służbie legionowej używał pseudonimu „Heldut”, który w późniejszym czasie przyjął do swojego nazwiska. W 1918 podjął studia na Politechnice Warszawskiej.

U kresu wojny w 1918 wstąpił do Wojska Polskiego. Na początku listopada 1918 został skierowany do Chełma, gdzie formowany były szwadrony 1 pułku ułanów. Od 24 listopada był dowódcą plutonu tej jednostki – 8 stycznia 1919 przemianowanej na 1 pułk szwoleżerów – od 20 kwietnia 1919 dowódcą szwadronu. Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej, w trakcie której odniósł rany nieopodal folwarku Bogdanów nad rzeką Dźwina 5 września 1919. Został mianowany porucznikiem kawalerii 1 maja 1920. Za swoje czyny wojenne w szeregach 1 pułku szwoleżerów otrzymał Order Virtuti Militari[6].

Od 8 lipca 1920 służył w 16 pułku Ułanów Wielkopolskich[3] w stopniu porucznika kawalerii, a dowódca mjr Ludwik Kmicic-Skrzyński wyznaczył go dowódcą 3 szwadronu[7]. Na tym stanowisku walczył przeciwko bolszewikom[8] (za służbę w 15 puł otrzymał Krzyż Walecznych[9]). Od 20 października 1920 był dowódcą szwadronu w 201 pułku szwoleżerów, od 24 stycznia do 1 września 1921 był przydzielony do Centralnej Szkoły Kawalerii w Grudziądzu, od 16 września 1921 był zastępcą dowódcy 3 pułku szwoleżerów w garnizonie Suwałki. Został awansowany do stopnia rotmistrza kawalerii ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919[10][11]. W jednostce w 1923 był p.o. instruktora jazdy[12], a w 1924 był p.o. kwatermistrza[13]. Później został odkomenderowany do szkolnictwa wojskowego: funkcjonował jako komendant szkoły podoficerskiej, następnie jako komendant Szkoły Podchorążych Rezerwy[3]. Po odbyciu kursu w Centrum Wyszkolenia w Rembertowie od 4 czerwca do 18 października 1925, ponownie służył w 3 pułku szwoleżerów. Następnie został awansowany do stopnia majora kawalerii z dniem 1 stycznia 1927[14]. Od grudnia 1927[15][16] do 1929 sprawował stanowisko komendanta Szkoły Podoficerów Zawodowych Kawalerii w Jaworowie. Został mianowany podpułkownikiem kawalerii ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1930[17]. Od 1 lipca 1930 pełnił funkcję zastępcy dowódcy 4 pułku strzelców konnych Ziemi Łęczyckiej w Płocku[3][18]. Później powrócił do 16 pułku ułanów, stacjonującego w Bydgoszczy, w którym od 27 lutego 1932[19] pełnił funkcję dowódcy[20][3]. W tym czasie został awansowany na pułkownika kawalerii z dniem 1 stycznia 1935. 26 stycznia 1935 w pałacu w Białowieży Prezydent RP Ignacy Mościcki nadał mu stopień pułkownika ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1935 i 2. lokatą w korpusie oficerów kawalerii. Razem z nim stopień pułkownika otrzymało tylko dwóch oficerów kawalerii: Witold Dzierżykraj-Morawski (lok. 1) i Leon Mitkiewicz-Żołłtek (lok. 3)[21]. Z inicjatywy płk. Heldut-Tarnasiewicza zostały wydane rodzinom poległych w walkach o niepodległość Polski ułanów jednostki legitymacje odznaki pamiątkowej[22]. W lipcu 1939 został komendantem Szkoły Podchorążych Kawalerii w Grudziądzu przy tamtejszym Centrum Wyszkolenia Kawalerii.

Po wybuchu II wojny światowej 1939 w okresie kampanii wrześniowej był dowódcą Ośrodka Zapasowego Suwalskiej i Podlaskiej Brygad Kawalerii (jego następcą na tej funkcji był gen. bryg. Wacław Jan Przeździecki). Był organizatorem i dowódcą Brygady Rezerwowej Kawalerii „Wołkowysk”, po agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939 uczestniczył w obronie Polski w walce z Armią Czerwoną (w tym od 21 września w obronie Grodna), po czym był internowany na terenie Litwy[23]. Przy pomocy polskiego poselstwa w Kownie przedostał się przez Sztokholm do Francji. Przebywał w obozach wojskowych do czerwca 1940, następnie ewakuowany do Wielkiej Brytanii. 1 maja 1942 został przeniesiony do I Oficerskiego Baonu Szkolnego i wyznaczony na stanowisko oficera placu Kirkcaldy[24]. Następnie pełnił służbę na stanowisku komendanta Szkoły Podchorążych Piechoty i Kawalerii Zmotoryzowanej w Szkocji[25], a później zastępcy dowódcy 10 Brygady Kawalerii Pancernej.

Po zakończeniu wojny pozostał na emigracji. W 1947 powrócił do Polski, do Lublina. Pracował w Izbie Przemysłowo-Handlowej. Był rozpracowywany przez Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Lublinie[26][27]. Zmarł 2 kwietnia 1952. Jego prochy zostały pochowane w Lublinie[27]

W latach 20. jego żoną została Wanda Leokadia, córka ziemianina Wincentego Juliana Skalskiego, który posiadał majątek Wincentowo[28]. Ich córką była Danuta po mężu Brodowska (1929–2011), działająca w NSZ, późniejsza nauczycielka w Lublinie[29].

Postanowieniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 6 października 2021 r. nr 112.75.2021 został mianowany pośmiertnie na stopień generała brygady[30].

Ordery i odznaczenia edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Rocznik Oficerski 1928, 1932.
  2. ↑ Wykaz Legionistów Polskich 1914–1918. Edmund Heldut-Tarnasiewicz. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2015-04-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (1 grudnia 2017)].
  3. ↑ a b c d e f g h i Kolekcja VM ↓, s. 4.
  4. ↑ Włodzimierz Majdewicz. 100 – Rocznica wymarszu I Kompanii Kadrowej 1914–2014 Narodziny Kawalerii Polskiej XX wieku. „Ułan Wołyński”, Nr 53 z sierpnia 2014. Stowarzyszenie Rodzina 19 Pułku Ułanów Wołyńskich. 
  5. ↑ CAW ↓, sygn. I.120.1.125 s. 12.
  6. ↑ Jan Karcz, Wacław Kryński: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920. T. 1 Pułk Szwoleżerów Józefa Piłsudskiego. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1931, s. 74.
  7. ↑ Dmochowski 1934 ↓, s. 25.
  8. ↑ Dmochowski 1934 ↓, s. 28, 31.
  9. ↑ Dmochowski 1934 ↓, s. 43.
  10. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 679.
  11. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 601.
  12. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 599.
  13. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 541.
  14. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 342.
  15. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 28 z 23 grudnia 1927 roku, s. 364.
  16. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 329.
  17. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 142.
  18. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 14 z 20 września 1930 roku.
  19. ↑ Dmochowski 1934 ↓, s. 78.
  20. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 643.
  21. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 1 z 26 stycznia 1935 roku, s. 1.
  22. ↑ Dmochowski 1934 ↓, s. 82.
  23. ↑ Zdzisław Bitner, Ryszard Bratkowski: Żołnierze Legionów Polskich 1914–1917 czyli postacie na polskich znakach pocztowych 1918–2010. 2012. s. 22. [dostęp 2015-04-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-02)].
  24. ↑ Rozkazy dzienne. I Oficerski Baon Szkolny, 1942, s. 86.
  25. ↑ Kronika Komendy Centrum Wyszkolenia Piechoty [online] [zarchiwizowane z adresu 2021-05-19].
  26. ↑ Inwentarz archiwalny. ipn.gov.pl. [dostęp 2015-04-02].
  27. ↑ a b Archiwum IPN Lu-019/1003.
  28. ↑ Sławomir Jakubczak: Waleczni szwoleżerowie. 2003-11-01. [dostęp 2015-04-02].
  29. ↑ Karola Skowrońska: W Lublinie zmarła Danuta Brodowska. cwk.grudziadz.pl, 18 lutego 2011. [dostęp 2015-04-02].
  30. ↑ M.P. z 2021 r. poz. 1135
  31. ↑ a b c d e f g Zdzisław Kościański. Płk. Edmund Heldut-Tarnasiewicz. Dowódca Rezerwowej Brygady Kawalerii we wrześniu 1939 roku. „GROT. Zeszyty Historyczne”. Nr 12, s. 86–93, 2002. Leszno: Instytut im. gen. Stefana "Grota" Roweckiego ; Ośrodek Doskonalenia Pedagogicznego. ISSN 1509-9792. [dostęp 2022-10-31]. 
  32. ↑ M.P. z 1931 r. nr 178, poz. 260 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  33. ↑ M.P. z 1937 r. nr 260, poz. 410 „za zasługi w służbie wojskowej”.
  34. ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 634 „w uznaniu zasług, położonych w poszczególnych działach pracy dla wojska”.
  35. ↑ 6 sierpień: 1914–1934, Warszawa: Zarząd Główny Związku Legjonistów Polskich, 1934, s. 20.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Edmund_Heldut-Tarnasiewicz&oldid=72236571”