Energetyka jądrowa w Polsce

Energetyka jądrowa w Polsce – dział energetyki oparty na energii jądrowej w Polsce.

Nieukończony główny budynek elektrowni Żarnowiec

W Polsce nie ma elektrowni jądrowej, jednak wielokrotnie planowano jest jej uruchomienie, począwszy od 1971 roku. Jedynym działającym reaktorem jądrowym jest badawczy reaktor Maria w Otwocku, zarządzany obecnie przez Instytut Energii Atomowej.

Historia

1955–1970

Przygotowania do użytkowania energii jądrowej w Polsce sięgają połowy lat 50. XX w., kiedy to w 1955 r. utworzono Instytut Badań Jądrowych(IBJ) w Świerku koło Otwocka.

14 czerwca 1958 r. uruchomiono w IBJ pierwszy w Polsce doświadczalny reaktor jądrowy EWA, pracował on do 24 lutego 1995 r.

1970–2005

12 sierpnia 1971 r. Prezydium Rządu podjęło decyzję o zamiarze budowy elektrowni jądrowej i wykonania prac przygotowawczych. Komisja Planowania przy Radzie Ministrów decyzją z 19 grudnia 1972 r. ustaliła, że elektrownia zostanie zlokalizowana w Żarnowcu. 28 lutego 1974 r. podpisano między Rządem PRL a Rządem ZSRR umowę o współpracy przy budowie elektrowni jądrowej.

18 stycznia 1982 r. Rady Ministrów podjęła uchwałę w sprawie budowy Elektrowni Jądrowej Żarnowiec obejmującej dwa bloki energetyczne typu WWER-440. Uruchomienie pierwszego bloku energetycznego o mocy 465 MWe miało nastąpić w 1989 r., zaś drugiego w 1990 r., budowę rozpoczęto 31 marca 1982 r. Pod budowę zlikwidowano pobliską wieś Kartoszyno.

10 kwietnia 1983 – Sejm PRL uchwalił ustawę Prawo Atomowe —pierwszy taki dokument w Polsce.

2 grudnia 1989 – Rząd Tadeusza Mazowieckiego wstrzymał na rok budowę elektrowni w celu przeprowadzenia analizy.

4 września 1990 — Minister Przemysłu Tadeusz Syryjczyk rekomenduje likwidację elektrowni jądrowej Żarnowiec na Radzie Ministrów a 17 grudnia 1990 Rada ministrów podjęła uchwałę o likwidacji Elektrowni Żarnowiec. Prace były już w zaawansowanym stadium, kiedy je przerwano, głównie pod naciskiem protestów przeciwników energetyki jądrowej. Zakończono tylko inwestycję towarzyszącą – elektrownię szczytowo-pompową.

15 czerwca 1987 r. Prezydium Komisji Planowania przy Radzie Ministrów zaakceptowało lokalizację drugiej elektrowni jądrowej w miejscowości Klempicz (lokalizacja Warta).W latach 80. XX przygotowywano budowę Elektrowni Jądrowej „Warta” w,.

W 1988 r. na terenie województwa gdańskiego ruszyła fala protestów, happeningów inspirowana głównie przez Franciszkański Ruch Ekologiczny przeciwko budowie elektrowni jądrowej w Żarnowcu.

22 kwietnia 1989 r. Minister Przemysłu - Tadeusz Syryjczyk, na skutek protestów społecznych, wstrzymał roboty przygotowawcze do budowy Elektrowni Jądrowej Warta.

11 stycznia 1996 r. Sejm przyjął dokument Założenia polityki energetycznej Polski do 2010 r., w którym stwierdza się, że do 2010 r. nie przewiduje się budowy elektrowni jądrowych, zakłada się jednak badanie zasadności ekonomicznej i stopnia akceptacji społecznej takich inwestycji. Po likwidacji elektrowni w Żarnowcu i ogłoszeniu, że elektrowni jądrowych budować się w Polsce nie będzie, polscy specjaliści wyjechali za granicę, a uczelnie pozamykały kierunki związane z budową i eksploatacją reaktorów atomowych.

Listopad 1999 r. – Ministerstwo Gospodarki przedstawiło: Założenia polityki energetycznej Polski do 2020 r. a w lutym 2000 r. Rada Ministrów podjęła stosowną uchwałę. Ustawa z 29 listopada 2000 r. Prawo atomowe (zmieniająca dotychczasowe Prawo atomowe z 1986 r.)

2000–2012

Mieszkańcy Gąsek sprzeciwiają się planom budowy elektrowni (lipiec 2012 r.)

4 stycznia 2005 rząd Marka Belki przyjął dokument Polityka energetyczna Polski do 2025 roku, w którym napisano:

• Ze względu na konieczność dywersyfikacji nośników energii pierwotnej oraz potrzebę ograniczenia emisji gazów cieplarnianych do atmosfery, uzasadnione staje się wprowadzenie do krajowego systemu energetyki jądrowej
• Ponieważ prognozy wskazują na potrzebę pozyskiwania energii elektrycznej z elektrowni jądrowej w drugim dziesięcioleciu rozpatrywanego okresu, to biorąc pod uwagę długość cyklu inwestycyjnego konieczne jest niezwłoczne rozpoczęcie społecznej debaty na ten temat.

Elektrownia jądrowa ma być jedną z wielu elektrowni zapewniających bezpieczeństwo energetyczne kraju. Według opinii Państwowej Agencji Atomistyki nie zagraża ona środowisku bardziej niż konwencjonalne elektrownie. Przeciwko budowie elektrowni jądrowej w Polsce są m.in. Greenpeace i partia Zieloni.

9 listopada 2008 w Gdańsku premier Donald Tusk zapowiedział budowę co najmniej dwóch elektrowni jądrowych w północno-wschodniej Polsce. Prawdopodobne lokacje to Żarnowiec na Pomorzu oraz niesprecyzowana lokalizacja w woj. podlaskim. W marcu 2009 roku Departament Dywersyfikacji Dostaw Nośników Energii w Ministerstwie Gospodarki przemianowany został na Departament Energii Jądrowej. W tym samym roku została utworzona przy PGE spółka celowa EJ1, której zadaniem jest stworzenie pierwszej polskiej elektrowni jądrowej. 8 stycznia 2010 roku Ministerstwo Gospodarki podało listę 28 miejscowości, które są brane pod uwagę pod kątem lokalizacji pierwszej elektrowni jądrowej w Polsce. 25 listopada Polska Grupa Energetyczna wskazała trzy potencjalne lokalizacje elektrowni jądrowej: Żarnowiec, Choczewo, Gąski. Do końca 2011 miał zostać ogłoszony przetarg na dostawę reaktorów, jednak termin został przesunięty. Chęć uczestnictwa w projekcie budowy elektrowni jądrowej w Polsce ogłosiły między innymi firmy Areva, Westinghouse i General Electric. W lutym 2012 ponad 94% mieszkańców gminy Mielno, biorących udział w referendum, wypowiedziało się przeciwko lokalizacji elektrowni jądrowej w letniskowej wsi Gąski.

Od 2020

Strategia energetyczna Polski przewiduje budowę sześciu reaktorów o mocy 1-1,6 GW każdy począwszy od 2026 roku. Pierwszy z nich miałby być oddany w 2033 roku. Ostatecznie do 2040 roku polski miks energetyczny miałby 6-9 GW mocy z energii jądrowej, a także dużą farmę wiatrową na Bałtyku o mocy nominalnej 2,5 GW do 2030.

W marcu 2021 premierzy Węgier, Francji, Czech, Słowenii, Rumunii, Słowacji i Polski opublikowali wspólny list otwarty do Komisji Europejskiej, apelując o uwzględnienie roli energii jądrowej jako stabilnego i niskowęglowego źródła energii w europejskiej taksonomii energii odnawialnej.

W kwietniu 2021 interdyscyplinarny zespół doradczy do spraw kryzysu klimatycznego przy prezesie PAN opublikował raport na temat konieczności szybkiego ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, konkludując "transformacja energetyczna w Polsce powinna uwzględniać wszystkie nieemisyjne źródła energii, zarówno OZE jak i energetykę jądrową".

W tym samym roku Skarb Państwa odkupuje udziały w spółce PGE EJ1 (wcześniejsze EJ1).

Polska energetyka jądrowa w 2023 r.

Trzy państwa złożyły oficjalne deklaracje, aby rozwinąć energetykę jądrową w Polsce. Jest to USA, Francja, a także Korea Południowa. Ponadto brane są pod uwagę także Chiny i Kanada, mimo że oficjalnie nie została złożona propozycja z ich strony. Rosja mogłaby być potencjalnym partnerem, jednak ze względu na jej szantaże energetyczne w kwestii dostaw gazu, a także agresję na Ukrainę, została wykluczona z państw partnerskich w tym obszarze.

Elektrownia jądrowa Choczewo

We wrześniu 2023 wydaniem decyzji środowiskowej a następnie lokalizacyjnej zakończył się trwający od 2010 proces ustalania lokalizacji dla pierwszej elektrowni jądrowej w Polsce. Na miejsce inwestycji została wybrana gmina Choczewo, położona w północnej części województwa pomorskiego, w powiecie wejherowskim. Po tej decyzji spółka Polskie Elektrownie Jądrowe otrzymała prawo do dysponowania terenem, nastąpiło podpisanie umowy z partnerami technologicznymi Westinghouse i Bechtel a inwestycja weszła w fazę projektowania.

Polski program jądrowy zakłada budowę sześciu bloków jądrowych o łącznej mocy od ok. 6 do 9 gigawatów. Rząd przeznaczy na tę inwestycję ponad 4,7 mld zł. Zakłada on plany dla kolejnej, po Choczewie, elektrowni z lokalizacją w centralnej Polsce oraz wsparcie dla „mniejszej energetyki jądrowej” (SMR i MMR). Druga elektrownia ma być budowana w kooperacji ZE PAK Zygmunta Solorza, PGE i koreańskiej KHNP. Na lokalizację wybrano Pątnów.

W zakresie małej energetyki jądrowej najbardziej zaawansowane w 2023 to projekty: KGHM, który bazuje na technologii firmy NuScale oraz Orlen Synthos Green Energy (OSGE), który bazuje na techonologii reaktorów BWRX-300 od GE Hitachi (GEH). OSGE to kooperacja Michała Sołowowa i Orlenu. 9 listopada 2023 oficjalnie wystartował program Phoenix, w ramach którego OSGE został objęty strategicznym wsparciem i otrzyma finansowanie Departamentu Stanu na przyspieszenie projektu budowy małych reaktorów jądrowych w Polsce. W grudniu 2023 rząd Donalda Tuska powołał zespół ds. reaktorów jądrowych Orlenu.

Poparcie społeczne

Z przeprowadzonego w grudniu 2022 roku na zlecenie Ministerstwa Klimatu i Środowiska badania wynika, że ponad 86 proc. Polaków wyraża poparcie dla budowy elektrowni jądrowych w Polsce; W porównaniu z 2021 rokiem odnotowano wzrost zwolenników takiej inwestycji aż o 12%, a w porównaniu do wyników z 2020 o 23,5%. 90 proc. respondentów uważa, że budowa elektrowni jądrowej jest dobrym sposobem na walkę ze zmianami klimatycznymi; Podobny odsetek ankietowanych jest zdania, że budowa takiej elektrowni w naszym kraju przyczyni się do zwiększenia jego bezpieczeństwa energetycznego. O planach budowy pierwszej elektrowni jądrowej w Polsce słyszało ponad 90 proc. respondentów. W 2023 poparcie wzrosło do 89,9%. Serwis infromacyjny Wprost jako przyczyny takiego nastawienia podaje wojnę na Ukrainie oraz szantaż energetyczny ze strony Rosji. Poparcie dla inwestycji jest również wśród większości mieszkańców gmin, w których elektrownie mają być ulokowane.

Według telefonicznych badań Millward Brown na zlecenie portalu Money.pl w dniach 22–24 sierpnia 2008 na reprezentatywnej grupie 1004 osób, 48% pytanych opowiedziało się przeciw budowie w Polsce elektrowni jądrowej. Odmienną opinię wygłosiło 42%, podczas gdy 10% nie ma zdania w tej kwestii. Przeciw jest aż 62% kobiet (dla porównania mężczyzn – 32%), a także większość osób żyjących na obszarach wiejskich i miastach do 100 tysięcy mieszkańców.

Alternatywy

Zespół z Akademii Górniczo-Hutniczej oraz Politechniki Śląskiej opublikował propozycję zamiany kotłów w istniejących elektrowniach węglowych na małe reaktory modułowe, co pozwoliłoby na szybką ich dekarbonizację przy równoczesnym zachowaniu większości infrastruktury generacji i dystrybucji prądu, oszczędność rzędu 28-35% w stosunku do budowy nowych elektrowni jądrowych oraz zapobieżenie emisjom 200 mld ton CO₂.

Firma Synthos z Oświęcimia zadeklarowała również plany budowy małego reaktora modułowego GE Hitachi dla pokrycia własnych potrzeb energetycznych. Podobne plany ogłosiła firma Ciech.