Feliks Jasiński
Feliks Antoni Michał Jasiński (ur. 15 września 1856 w Warszawie, zm. 18 listopada 1899 w Petersburgu) – polski inżynier kolejnictwa, budowniczy kolei Petersburg-Moskwa oraz konstruktor mostów. Był cenionym na świecie specjalistą w dziedzinie wytrzymałości materiałów budowlanych oraz światowym pionierem teorii sprężystości. Autor dzieła Badania nad sztywnością prętów ściskanych, profesor Instytutu Inżynierów Komunikacji w Petersburgu.
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
inżynier kolejnictwa |
Rodzina i młodość edytuj
Urodził się w Warszawie w roku 1856. Jego matka zmarła przy porodzie; dziadek, odznaczony medalem Virtuti Militari weteran powstania listopadowego, był znanym warszawskim lekarzem, a ojciec rejentem. Starszy brat Feliksa, Roman, był, podobnie jak dziadek, lekarzem oraz jednym z założycieli pogotowia ratunkowego w Warszawie. W wieku 8 lat Feliks rozpoczął naukę w rosyjskim gimnazjum, które ukończył w wieku lat 15. W roku 1872 wyjechał do Petersburga, gdzie zdał egzaminy do Instytutu Inżynierów Komunikacji Edukację zakończył w roku 1877 w wieku 21 lat.
Kariera zawodowa edytuj
W 1877 roku Jasiński objął stanowisko technika dystansu pskowskiego petersbursko-warszawskiej linii kolejowej. Rok później był już zastępcą inżyniera-kontrolera drugiego oddziału Kolei Warszawskiej w Wilnie, gdzie pełnił także funkcję inżyniera miejskiego. W 1885 został naczelnikiem ósmego dystansu Kolei Petersbursko-Warszawskiej w Wilnie, a także zbudował według własnego projektu rzeźnię miejską[1]. Od 1890 naczelnik wydziału technicznego służby drogowej i remontu budynków kolei petersbursko-moskiewskie[2]j. Przeprowadził wówczas modernizację tej linii w celu przystosowania jej do ruchu ciężkich parowozów oraz zwiększonej do 64 km/h prędkości parowozów. Trzeba było w związku z tym wzmocnić i częściowo przebudować znajdujące się na niej mosty kolejowe. Jasiński podszedł do tych zadań nieszablonowo, przeprowadzają na szeroką skalę pionierskie badania wytrzymałościowe[2].
Kariera naukowa edytuj
Od 1892 roku Jasiński zajmował się głównie pracą naukową. Był autorem prac z teorii sztywności prętów ściskanych. W 1894 roku opublikował na ten temat pracę naukową w języku francuskim oraz rosyjskim pt. Badania nad sztywnością prętów ściskanych, dzięki której zdobył w środowisku inżynierskim światową sławę[3]. Dzieło zostało wydane rok później w języku polskim. W ciągu 8 lat ogłosił drukiem około 50 prac na tematy inżynierii lądowej, z czego 20 było owocem samodzielnych badań naukowych Jasińskiego. W roku 1893 opublikował monografię pt. Próba rozwinięcia teorii wyboczenia, gdzie podał wraz z L. Tetmajerem wzory empiryczne do obliczania naprężeń krytycznych przy wyboczeniu. W publikacji tej zaprezentował szereg wyliczeń dokonanych w oparciu o własne doświadczenia, zapoczątkowane badaniami nad wytrzymałością dźwigarów mostowych, gdzie ustalił empiryczne wzory na wartość naprężeń krytycznych oraz wartości, przy których elementy ściskane ulegają zniekształceniu. Wzory te, jak i zestawione przez Jasińskiego tablice obliczeń, są stosowane do dziś w praktyce inżynierskiej na całym świecie[4]. Publikacja została nagrodzona w 1894 roku rosyjską nagrodą im. P. Andrijewa, przyznawaną co 10 lat najlepszemu inżynierowi dróg i komunikacji. Dzięki niej został adiunktem, a później w 1896 profesorem Instytutu Inżynierów Komunikacji, gdzie prowadził wykłady na temat statyki budowli i teorii sprężystości[5]. Równocześnie wykładał także w Instytucie Inżynierów Cywilnych oraz Instytucie Górniczym. Spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 37-1-10/11)[6].
Wynalazczość edytuj
Jasiński był również autorem wynalazków z dziedziny inżynierii budowlanej. Podczas pracy nad teorią sprężystości udoskonalił stosowane wówczas urządzenie służące do pomiaru odkształceń – tensometr[5]. W 1889 roku zbudował na peronach stacji Gatczyna pierwsze w Rosji trójprzegubowe stalowe łuki kratowe, a także zaprojektował oryginalne. pilaste przykrycie dachowe, którego model eksponowano na wystawie światowej w Paryżu w 1900 roku[5].
Dzieła edytuj
Feliks Jasiński opublikował 50 prac na tematy inżynierii lądowej. Najważniejsze z nich to:
- Badania nad sztywnością prętów ściskanych, 1894[7]
- Próba rozwinięcia teorii wyboczenia, 1893
Przypisy edytuj
- ↑ Alfred Liebfeld, Polacy na szlakach techniki, WKŁ, Warszawa 1966.
- ↑ a b Bolesław Orłowski, Korzenie i tradycje inżynierii polskiej epoki zaborów, [w:] Kształcenie inżynierów polskich do 1918 r., [w:] Inżynierowie polscy w XIX i XX wieku, Kształcenie i osiągnięcia. (zbiór studiów), Warszawa 1992, s. 43-44
- ↑ Roczniki Polskiego Towarzystwa Historii Techniki R. III, Retro-Art, Warszawa 2001, ISSN 1507-8310
- ↑ Wasilij Wasiliew, Feliks Antoni Jasiński – inżynier kolejowy, w: „Głos znad Pregoły”, nr 5-6 (70-71), maj-czerwiec 2002.
- ↑ a b c Bolesław Orłowski: Nie tylko szablą i piórem. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1985, s. 214–215. ISBN 83-206-0509-1.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: JASIŃSCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-10-19].
- ↑ Feliks Jasiński, Badania nad sztywnością prętów ściskanych, Warszawa: Przegląd Techniczny, 1895.
Bibliografia edytuj
- Alfred Liebfeld, Polacy na szlakach techniki, WKŁ, Warszawa 1966
- Wasilij Wasiliew, Feliks Antoni Jasiński – inżynier kolejowy, w: „Głos znad Pregoły”, nr 5-6 (70-71), maj-czerwiec 2002