Jamkówka sznurowata
Jamkówka sznurowata (Fibroporia vaillantii (DC.) Parmasto) – gatunek grzybów z rzędu żagwiowców (Polyporales)[1].
.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
jamkówka sznurowata |
| Nazwa systematyczna | |
| Fibroporia vaillantii (DC.) Parmasto Consp. System. Corticiac. (Tartu): 177 (1968) | |
.jpg)
Systematyka i nazewnictwo edytuj
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Fibroporia, Fibroporiaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten opisał w 1815 r. Augustin Pyramus de Candolle, nadając mu nazwę Boletus vaillantii. Obecną nazwę nadał mu Erast Parmasto w 1968 r.[1]
Ma około 30 synonimów. Niektóre z nich:
- Antrodia vaillantii (DC.) Ryvarden 1973
- Coriolellus vaporarius (Pers.) Domański 1965
- Fibuloporia vaillantii (DC.) Bondartsev & Singer 1941
- Tyromyces vaporarius (Pers.) M.P. Christ. 1960[2].
Gatunek ten zaliczany był do różnych rodzajów, w związku z tym ma też wiele nazw polskich. Franciszek Błoński w 1889 r. nadał mu nazwę żagiew delikatna, Maciej Orłoś w 1952 r. porzyca delikatna, Stanisław Domański w 1965 r. sprzążkownica Vaillanta, a Władysław Wojewoda w 2003 r. zarekomendował nazwę jamkówka sznurowata[3]. Znana jest też pod nazwą grzyb domowy biały[4]. Wszystkie są niespójne z aktualną nazwą naukową[1].
Morfologia edytuj
Jednoroczny, rozpostarty, często duży, o grubości do 4 mm, dający się oddzielić od podłoża, miękko włóknisty, w smaku łagodny. Brzeg często szeroki z ryzomorfami, biały do kremowego. Powierzchnia porów w stanie świeżym biała do kremowej, po wyschnięciu miejscami staje się bladobrunatna. Pory okrągłe do kanciastych, 2-4 na mm, w starych owocnikach niektóre są większe. Subikulum miękkie i kosmate, białe, o grubości 1–2 mm. Warstwa rurek w starych okazach osiąga grubość do 4 mm, jest tej samej barwy co subikulum, miękka i watowata, po wysuszeniu nieco krucha[5].
- Cechy mikroskopowe
System strzępkowy dimityczny. Strzępki generatywne ze sprzążkami, szkliste, cienkościenne, o średnicy 2-6 µm, strzępki szkieletowe dominujące w kontekście i ryzomorfach, średnio do grubościenne, szkliste, nieseptowane, proste i nierozgałęzione, rzadko rozgałęzione dychotomicznie, o średnicy 2–5 µm, nieamyloidalne. Cystyd brak, cystydiole wrzecionowate, 20–25 × 4–6 µm. Podstawki maczugowate, 4-sterygmowe, 20–28 × 6–8 µm, ze sprzążką bazalną. Basidiospory szeroko elipsoidalne, szkliste, gładkie., nieamyloidalne, 5–7 × 3–4 µm[5].
- Cechy płciowe
Grzyb heterotaliczny i tetrapolarny[5].
- Gatunki podobne
Jamkówkę sznurowatą zwykle łatwo jest zidentyfikować po brzegu z ryzomorfami, miękkim owocniku i dużych zarodnikach[5].
Występowanie i siedlisko edytuj
Jamkówki sznurowata występuje na niektórych wyspach i wszystkich kontynentach poza Antarktydą. W Europie jest szeroko rozprzestrzeniona[6]. W Polsce W. Wojewoda w 2003 r. przytoczył 10 jej stanowisk z uwagą, że jest to gatunek rzadki[3]. Aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście grzybów zagrożonych i wartych objęcia ochroną[7].
Nadrzewny grzyb saprotroficzny występujący w lasach na martwym drewnie drzew liściastych i iglastych, także w ogrodach botanicznych i na drewnie budowlanym (np. na drewnianych elementach mostów)[3]. Występuje głównie na drewnie drzew iglastych (sosna Pinus i świerk Picea), bardzo rzadko na twardym drewnie drzew liściastych, takich jak buk Fagus, wiśnia dzika Prunus avium i dąb Quercus. Najczęściej spotykana jest na stosach desek i innej tarcicy, na drewnie konstrukcyjnym w kopalniach, piwnicach i w innych wilgotnych miejscach[5].
Znaczenie edytuj
Jest jednym z grzybów domowych, gatunków rozwijających się na drewnie w budynkach. Powoduje brunatną zgniliznę drewna podobną do wywoływanej przez stroczka domowego (Serpula lacrymans). Powoduje jednak mniejsze pęknięcia drewna, a płaty grzybni powietrznej zawsze są białe. Odróżnia się także ryzomorfami; są zawsze białe, znacznie cieńsze i giętkie[8].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Index Fungorum [online] [dostęp 2023-02-14] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2023-02-14] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 58, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ AGrzyb domowy biały [online], Nagrzyby.pl [dostęp 2023-02-14].
- ↑ a b c d e L. Ryvarden, R.L. Gilbertdon, European polypores. Part 1, „Synopsis fungorum”, 6, Mycobank, s. 1–387 [dostęp 2023-02-15].
- ↑ Występowanie Fibroporia vaillantii na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2023-02-14].
- ↑ Aktualne stanowiska jamkówki sznurowatej w Polsce [online], Internetowy atlas grzybów [dostęp 2023-02-14].
- ↑ Karol Manka, Fitopatologia leśna, Warszawa: PWRiL, 2005, s. 341–344, ISBN 83-09-01793-6.