Franciszek Nogalski
Franciszek Nogalski (ur. 16 stycznia 1911 r. w Wąbrzeźnie, zm. 24 października 1939 roku w Rudzkim Moście k. Tucholi) – Sługa Boży Kościoła katolickiego, polski ksiądz katolicki, wikary parafii w Raciążu. Zamordowany przez niemiecki Selbstschutz jako pierwsza ofiara masowych egzekucji przeprowadzanych w Rudzkim Moście. Przed śmiercią, w bezowocnej próbie ocalenia pozostałych skazańców, dobrowolnie wziął na siebie winę za rzekome podpalenie niemieckiego gospodarstwa.
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Inkardynacja | |
| Prezbiterat |
11 czerwca 1938 |
Młodość i kapłaństwo edytuj
Urodził się w rodzinie murarza Franciszka i Wiktorii z domu Lewandowskiej. Kształcił się w gimnazjum w Wąbrzeźnie, gdzie w 1932 r. zdał maturę[1].
Studiował filozofię i teologię w Wyższym Seminarium Duchownym w Pelplinie. Po ukończeniu studiów otrzymał święcenia kapłańskie w dniu 11 czerwca 1938 roku. Następnie został skierowany jako wikariusz do pracy duszpasterskiej w Raciążu. Tam zastała go II wojna światowa i początek niemieckiej okupacji[1].
Śmierć edytuj
Po zakończeniu kampanii wrześniowej Raciąż, podobnie jak i cały powiat tucholski, został wcielony do Rzeszy, wchodząc w skład nowo utworzonego okręgu Gdańsk-Prusy Zachodnie. Na okupowanych terenach Niemcy bezzwłocznie przystąpili do eksterminacji tak zwanej "polskiej warstwy przywódczej", do której w pierwszym rzędzie zaliczali duchowieństwo katolickie. Kluczową rolę w akcji eksterminacyjnej na Pomorzu odgrywał zwłaszcza tzw. Selbstschutz - paramilitarna formacja o charakterze policyjnym, której członkowie rekrutowali się spośród przedstawicieli zamieszkującej przedwojenną Polskę niemieckiej mniejszości narodowej[2].
Na terenie powiatu tucholskiego pretekstem do rozprawy z Polakami stał się pożar zagrody Hugo Fritza, Niemca z Piastoszyna, do którego doszło 21 października 1939 r. Winą za pożar obarczono Polaków, chociaż powszechnie było wiadomo, że spowodował go sam Fritz, który tego dnia późnym wieczorem upojony alkoholem zostawił w stodole palące się cygaro. Ponadto obciążono Polaków winą za śmierć samego Fritza, który jeszcze tej samej nocy zmarł na zawał[1].
24 października na miejsce egzekucji w lesie pod wsią Rudzki Most doprowadzono pierwszą 50-osobową grupę skazańców, wśród których znajdował się ksiądz Franciszek Nogalski, zatrzymany wcześniej w charakterze zakładnika. Kierujący egzekucją Kurt Gehrt (volksdeutsch z Bagiennicy)[2] wygłosił po polsku przemówienie. Stwierdził, że z winy Polaków zginął najlepszy Niemiec w okolicy - Hugo Fritz z Piastoszyna, a powodem jego śmierci było podpalenie przez Polaków jego stodoły. Zapowiedział też, że jeżeli znajdzie się zbrodniarz, który podpalił stodołę, to Polacy zostaną zwolnieni, w przeciwnym razie wszyscy zostaną rozstrzelani. Dodał, że egzekucje będą trwały tak długo, dopóki nie znajdzie się podpalacz[1].
Na te słowa ksiądz Nogalski wystąpił z szeregu oświadczając, że to on podpalił stodołę Fritza, więc pozostali są niewinni i powinno się ich zwolnić. Zdenerwowany i zbity z tropu Gehrt powiedział: "Ten przeklęty klecha szuka wymówek i dąży do tego, aby wszyscy zostali zwolnieni. Musimy go za to powiesić". Zaczął gorączkowo rozglądać się za drzewem, na którym mógłby powiesić księdza[1]. Odpowiedniego drzewa nie udało się jednak znaleźć, w związku z czym duchownego skatowano, a następnie rozstrzelano[2]. Pozostałych skazańców rozstrzelano wkrótce później. Była to pierwsza z sześciu zbiorowych egzekucji w Rudzkim Moście, które łącznie kosztowały życie około 335 osób[3].
Proces beatyfikacyjny edytuj
17 września 2003 r. biskup pelpliński Jan Bernard Szlaga otworzył proces beatyfikacyjny grupy 122 polskich ofiar hitleryzmu. Wśród nich znalazł się ksiądz Franciszek Nogalski.
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e Ks. Franciszek Nogalski. Biuletyn Informacyjny "Męczennicy". [dostęp 2010-04-07].
- ↑ a b c Michał Sokołowski. Zamordowani w Rudzkim Moście. „Biuletyn Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu, Numer Specjalny 4(34)”, październik 2005 r..
- ↑ Maria Wardzyńska: Był rok 1939. Operacja niemieckiej policji bezpieczeństwa w Polsce. Intelligenzaktion. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2009, s. 169. ISBN 978-83-7629-063-8.
Bibliografia edytuj
- Michał Sokołowski. Zamordowani w Rudzkim Moście. „Biuletyn Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu, Numer Specjalny 4(34)”, październik 2005 r..
- Maria Wardzyńska: Był rok 1939. Operacja niemieckiej policji bezpieczeństwa w Polsce. Intelligenzaktion. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2009. ISBN 978-83-7629-063-8.
- Ks. Franciszek Nogalski. Biuletyn Informacyjny "Męczennicy". [dostęp 2010-04-07].